Süleymaniye Belediye Teşkilatı ve Belediye Başkanları (1875-1914)

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1 - IRAK'ta OSMANLI İZLERİ SEMPOZYUMU, 0 - 0, 28.02.2022

Tahir Bilirli

Öz

Osmanlı Devleti’nde XIX. yüzyılın ikinci yarısına kadar beledi hizmetleri hem kadı, muhtesip ve ihtisap Ağası gibi devlet yetkilileri tarafından hem de vakıf ve lonca gibi sosyal kurumlar tarafından yerine getirilmiştir. Ancak 1826 yılında Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılması bu hizmetlerin aksamasına neden olmaya başlamış ve özellikle Tanzimat sonrasında yaşanan gelişmeler modern belediyeciliğin Osmanlı Devleti’nde de uygulanmasını beraberinde getirmiştir. 1857 yılında İstanbul’da oluşturulan Altıncı Daire-i Belediye modern belediyeciliğin ilk örneği olarak karşımıza çıkmış ardından İstanbul 14 ayrı belediyeye ayırılarak belediyeler tüm İstanbul’a yayılmıştır. 1867 yılında çıkarılan “Vilayatta Devâir-i Belediye Meclislerinin Vezâif-i Umumiyyesi Hakkında Talimat” adlı nizamname ile valiler öncülüğünde birkaç büyük vilayette kurulan belediye teşkilatları tüm Osmanlı coğrafyasında teşekkül etmeye başlamıştır. Süleymaniye belediye teşkilatı da modern belediyeciliğin teşekkül ettiği ilk yerlerden birisi olmuştur. Bu bildiride Süleymaniye Belediyesi’nin ne zaman ve nasıl kurulduğu, belediye başkanları ve azalarının kimler olduğu ve bu kişilerin yaptıkları hizmetler ve haklarındaki şikayetler üzerinden Modern belediyeciliğin örneği olarak Süleymaniye Belediyesi değerlendirilecektir. Beledi hizmetler çerçevesinde temizlik işlerinin yürütülmesi, altyapı ve kanalizasyon problemleri, semt pazarlarının denetlenmesi ve kamu binalarının yapımında belediyenin sorumluluk dairesi içerisinde olmasına rağmen Süleymaniye Belediyesi bu konulardan ziyade özellikle uzun süre görev yapan Şeyh Ahmet Efendi ve Abdurrahman Ağa gibi belediye başkanlarının halka karşı zalim ve adaletsiz davranmaları ve bazı yolsuzluklara karışmaları gibi problemlerle uğraşmıştır. Bu olumsuzlukların yanında görevini layıkı ile yerine getiren belediye başkanlarının ortaya koyduğu hizmetler bu çalışmada değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Irak, Süleymaniye, Belediye, Belediye Başkanı

Kaynakça

• Çadırcı, M. (2013), Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Çetin, E. – Yılmaz, B. (2019). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Bartın’da Belediye Teşkilatının Kuruluşu ve Karşılaşılan Yönetimsel Sorunlar, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, Aralık 2019, Cilt 7, Sayı 20, s: 35-59.
• Çetinsaya, G., “II. Abdülhamid Döneminde Kuzey Irak’ta Tarikat, Aşiret ve Siyaset”, Divan, 1999/2, s. 153-168.
• Demiryürek, M. (2020). Kıbrıs’ta Modern Belediye Teşkilatının Doğuşu (1868-1876), Belleten, Aralık 2020, Cilt 84, Sayı 301, s: 1115-1142.
• Eralp, T. Nejat. (2002), “Osmanlılarda Nişan ve Madalya”, Türkler, C. 13, (Ed: Hasan Celal Güzel-Kemal Çiçek-Salim Koca), Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, s. 683-686.
• Ergin, O. N. (1922). Mecelle-i Umur-ı Belediye, Cilt I, İstanbul.
• Eryılmaz, B. (2010). Tanzimat ve Yönetimde Modernleşme, İstanbul: İşaret yayınları.
• Gündüz, A. (2010), “Süleymaniye” Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 38, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 111-113.
• Orhonlu, C. (2014). Osmanlı’da Şehircilik ve Çevre Anlayışı”, Türkler, (Ed. Hasan Celal Güzel), Cilt 10, Ankara, s. 528-539.
• Ortaylı, İ. (1992). Belediye, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt X, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s: 398-402.
• Ortaylı, İ. (2001). Kadı, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt XXIV, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s: 72-73.
• Ortaylı, İ. (2011). Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahalli İdareleri (1840-1880), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. Özgül, İ.– Kartal, N. (2019). Osmanlıda Yerel Yönetimlerin Gelişimi ve Yerel Yönetim Metinleri, İstanbul: Hiper Yayınları.
• Saydam, A. (2014). Tanzimat Devri Reformları, Türkler, (Ed. Hasan Celal Güzel), Cilt XII, Ankara s: 782-804.
• Saylan, K. – Gök, İ. (2016), Sicill-i Ahval Defterlerine Göre Ordulu Devlet Adamları, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
• Seyitdanlıoğlu, M. (2010). Tanzimat Döneminde Modern Belediyeciliğin Doğuşu Yerel Yönetim Metinleri, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Temel, M. S., “Osmanlı-İran İlişkilerinde Diplomatik Problem: Bir İngiliz Kızın Kaçırılması”, Hazine-i Evrak Arşiv ve Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 1, S. 1, s. 85-100.
• Toprak, Z. (1993). Altıncı Daire-i Belediye, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Cilt I, İstanbul, ss: 220-223.
• Yediyıldız, B. (2012), Vakıf, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 42, İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, s:479-486.
• Yerlikaya, İ. (1999). Tanzimat’tan Önce Osmanlı Devleti’nde Belediye Hizmetleri, Osmanlı, (Ed. Güler Eren), Cilt VI, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, s: 130-144.