Kırgız Halkının Nevruz Bayramı'ndaki Geleneksel Yemekleri

Yıl 2025, Cilt: 6 Sayı: 2, 441 - 450, 25.12.2025

Nurudin Kıdıraliyev , Nadira Turganbayeva

Öz

Nevruz Bayramı'nın 3000 yılı aşkın tarihi kökleri ve 21 Mart'ta Yeni Yılı müjdelemesi, Kırgız toplumu için önemli bir kültürel ve sosyal olgudur. Bu çalışma, bayramın Kırgızlar için taşıdığı önemi ve geleneksel yiyeceklerin hazırlanışının sembolik rolünü belirlemeyi amaçlamaktadır. Nevruz, sosyal dayanışmayı, arınmayı ve uyumu pekiştiren temel bir zemin görevi görür. Bayram sofrasının merkezindeki Sümölök (filizlenmiş buğdaydan yapılan tatlı bir yemek), bolluğu, sağlığı ve yaşamın devamlılığını simgeler; uzun süre kaynatılması ise sabrı ifade eder. Aynı şekilde, Novruz Köjö gibi yedi farklı malzemeden yapılan yemekler de bolluk dileklerini yansıtır. Sonuç olarak, Nevruz kültürel kimliği ve tarihi mirası koruyan, toplumu birleştiren çok yönlü bir bayramdır.

Anahtar Kelimeler

Nevruz , Geleneksel Yiyecekler , Sümölök , Köjö

Кыргыз элинин нооруз майрамындагы салттуу тамактары

Öz

Нооруз майрамынын тарыхый тамыры (3000 жылдан ашуун) жана анын 21-марттагы Жаңы жылды билдирүүсү кыргыз коому үчүн маанилүү маданий-социалдык көрүнүш болуп саналат. Бул изилдөө майрамдын кыргыздар үчүн маанилүүлүгүн жана салттуу тамак-аштын жасалышынын символикалык ролун аныктоого багытталган. Нооруз социалдык тилектештикти, тазаланууну жана ынтымакты бекемдөөчү негизги аянтча катары кызмат кылат. Майрамдык дасторкондунда Сүмөлөк (өнүп чыккан буудайдан жасалган таттуу тамак) токчулукту, ден соолукту жана өмүрдүн улануусун символдоштурат; анын узак убакытка кайнатылышы чыдамкайлыкты билдирет. Ошондой эле Нооруз көжө сыяктуу жети түрдүү азыктан жасалган тамактар молчулукка тилек кылууну туюнтат. Жыйынтыктап айтканда, Нооруз - бул маданий өзгөчөлүктү жана тарыхый мурасты сактаган, коомду бириктирүүчү көп кырдуу майрам.

Anahtar Kelimeler

Нооруз , салттуу тамактар , сүмөлөк , көжө

Kaynakça

• Асанканов, A. ve Малтаев K. (1997). Обряды культа огня у кыргызов. Новое о древнем и средневековом Кыргызстане. Бишкек «Наследство». вып. 2. - с. 40.
• Айдарбекова, А. (2011). Жаз-айым. Происхождение праздника Невруз. Шамбала, 6(60) - 96.
• Balçıkoğlu, Z. (1943). Cep takvimi. Beyazid-Istanbul.
• Barcın, S. (2023). Nowruz tradition in Kyrgyz culture. Episteme, (29), 285-298.
• Bashiri, I. (2021). Nowruz: Origins and Rituals, P.27.
• Birgen, M. (1938) En Eski Türk Bayramı: Nevruz. Son Posta. 5 p.
• Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu (2009). Karar: A/RES/64/253. Abu Dabi.
• Борубаева, T. (1984). Кыргыз даамы. Фрунзе. “Kыргызстан” басмакана.
• Бойс, M. (1988). Зороaстризм. Верования и обычаи. Москва. «Наука», с. 44-45.
• Çay, A. (1993). Türk Ergenekon Bayramı Nevruz. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Голыев, Н. (2018). Нооруз маданият баарлашуунун негизи катары. Вестник Бишкекского гуманитарного университета. 17-19 с.
• Ибрагимов, K. (2014). Нооруз – в исторических источниках. Известия ВУЗов. № 2
• Каратаев, O. K. (2005). Нооруз майрамы кыргыз тарыхында. История, культура и традиции народов Востока. IVYAK.-Вып.I.-с. 9197.
• Кыргыз адабияты боюнча энциклопедиялык окуу эрежелери (2004). Манастаануу менен корком маданияттын улуттук борбору. Бишкек
• Кыргыз тарыхы. Энциклопедия (2003). Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору. Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик педагогикалык университети. Бишкек.
• Kutlu, M. M. (2001). Anadolu'da Nevruz kutlamalarının ritüel niteliği. Uluslararası Nevruz Sempozyumu (21-23 Mart 2000) Bildirileri, 109-114, Ankara.
• Мураталиев, M. (2021). Кыргыздар Ноорузда Сумөлөк эмес Чоң көжө даярдашчу. https://sputnik.kg/20210318/kyrgyz-nooruzda-chon-kozho-byshyrgan-1051812371.html
• Осмонова, Б. (2014). Нооруз майрамы жаңы доордо. Известия ВУЗов, 10, 178-179.
• Осмонова, Б. (2016). Новый год на горе Сулайман – символы рождества. Наука, новые технологии и инновации в Кыргызстане. №11.
• Сухарева, O.A. (1986). Праздники цветов у равнинных таджиков (конец XIX – начало XX вв.). древние обряды, верования и культы народов Центральной Азии (историко-этнографические очерки). Москва. Наука, с. 31.
• Taghiyeva, G.R. (2024). Nowruz holiday: tradition and modernity (based on the work of Muhammad Huseyn Shahriyar). Madeni Mura, 4(107), 124-132. DOI: https://doi.org/10.47500/2024.v20.i4.07
• Усмонова, O. (2022). Ч. Айтматовдун «Бетме-бет» повестиндеги тамак-аш аттарынын лексика-семантикалык өзгөчөлүктөрү. Science and innovation. 3, 435-440.
• Урл-1 (2025). Бишкектеги Нооруз майрамы. Баракелде. https://barakelde.org/news:671026/
• Урл-2 (2025). Более тонны сүмөлөка на Нооруз приготовят сегодня ночью в Бишкеке. https://24.kg/obschestvo/261242/
• Ырысбаева, Ч. (2011). Нооруз- праздник обновления и чистоты. Как варить сүмөлөк? Тысяча советов для здоровья. с. 4.