Dîvânu Lugati’t-Türk’te Bulunan Bazı Şiirlerdeki Kavram Öncelemeleri Üzerine

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 2, 365 - 374, 27.12.2024

Hakan Güler

Öz

Dîvânu Lugati’t-Türk (DLT) Türk dili tarihinin en önemli eserlerinden biridir. XI. Yüzyılda Kaşgarlı Mahmut tarafından yazılan eserin söz varlığı oldukça hacimlidir. Yalnızca söz varlığı bakımından değil, dönemin Türk lehçe varlığı, şiirler, atasözleri, deyimler gibi dilsel ve kültürel unsurları toplayan bir divan olması bakımından da önemlidir. Bu çalışmada öncelikle DLT hakkında bilgi verilmiş olup ardından stilistik bir alan olarak öncelemelerin durumu anlatılmıştır. İnceleme bölümünde ise DLT’de yer alan bazı şiirlerdeki kavram öncelemeleri tespit edilerek stilistik bakımdan incelenmiştir. İnceleme sonucunda elde edilen veriler şemalarla gösterilerek sözcüklerin kavram, kavramların da kavram alanı içindeki durumu verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dîvânu Lugati’t-Türk, stilistik, öncelemeler, kavram alanı

Kaynakça

• Aslan, Ü. (2010). Babür Divanında öncelemeler ve öncelemelerde paralelizm. Divan Edebîyatı Araştırmaları Dergisi, 4, 1-26.
• Dilçin, C. (2008). Stilistik açıdan öncelemeler ve Fuzuli’nin şiirlerinde yüklem öncelemesi. Divan Edebîyatı Araştırmaları Dergisi, 1, 41-94.
• Ercilasun, A. B. (2020). Dîvânu Lügati’t-Türk’teki şiirler ve atasözleri. İstanbul: Bilge Yayınevi.
• Ercilasun, A. B., & Akkoyunlu, Z. (2018). Dîvânu Lügati’t-Türk. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gedikli, Ö. (2020). Üslup ve Stilistik İnceleme – Yeni İslamcı Akım Şairi Mehmet Atilla Maraş Örneği. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Güler. H. (2021). Yunus Emre divanında öncelemeler. Düzce Üniversitesi Ulusal Yunus Emre Öğrenci Sempozyumu Bildiri Kitabı içinde. Düzce, Türkiye.
• Öztekin, Ö. (2012). Ontolojik boyutta döngüsel süreklilik & değişim ve dönüşümü imleyen görsel sembollerle şiirin biçim düzeyinde bilinçli deformasyonu: Divan şiirinde deyişbilimsel bir önceleme alanı olarak biçimsel sapmalar. Turkish Studies, 7(3), 2139 – 2155.
• Özünlü, Ü. (1997). Edebîyatta dil kullanımları. Ankara: Doruk Yayınevi.
• Şişman, R. Ş. (2019a). “Ayrılık” temi ekseninde öncelenen dil ögelerinin stilistik kullanımları: Kumrî örneği. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 90, 111-134.
• Şişman, R. Ş. (2019b). "Batiha ile Yesrib" şehirleri söyleminde öncelenen yüklem ögeleri ile şiir dili kullanımları: Maktel örneği. Dil ve Edebîyat Araştırmaları Dergisi, 75-94.