Kültür Felsefesi Açısından Bir Toplumun Varoluşu: Cengiz Aytmatov Düşüncesi Üzerinden Bir İnceleme

Yıl 2025, Cilt: 6 Sayı: 1, 58 - 75, 01.07.2025

Burak Karabulut

Öz

Bu çalışma, Cengiz Aytmatov'un edebi külliyatında yer alan referanslar, temsiller ve tarihsel unsurlar üzerinden özgün bir kültür felsefesi geliştirdiğini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Yöntemsel olarak Aytmatov'un eserlerinin analitik bir incelemesine dayanan makale, toplumsal varoluşun kültürel kimliğin korunması ve yaşatılmasıyla sıkı sıkıya bağlı olduğunu; bu bağın da din, dil ve sanat gibi çeşitli fenomenleri içeren kapsamlı bir kültür felsefesi düzleminde anlaşılabileceğini savunur. Aytmatov, otantik bir varoluşçuluk anlayışıyla, bireyin kendi kültürünü tanıması ve sahiplenmesinin ahlaki bir gereklilik olduğunu ileri sürer. İnsanın hümanist bir çizgide kalabilmesi, Aytmatov'a göre, kültürel özbilinçten evrensel saygıya uzanan bir süreçle mümkündür. Yazar, özellikle Sovyet dönemi bağlamında kültürel belleğin yitirilmesini "mankurtlaşma" – bireyin kendi tarihine, kültürüne ve kimliğine yabancılaşarak insanlığını kaybetmesi – kavramıyla eleştirir. Bu tespitler, Aytmatov’un eserlerinde işlediği otantik varoluşçu perspektifle birleşerek, kültürün kimlik ve varoluş için merkeziyetini vurgulayan kültür felsefecileri Johann G. Herder, Wilhelm Dilthey ve Martin Heidegger’in benzer görüşleriyle önemli paralellikler arz etmektedir. Bu durum, bireyin ve toplumun kendi kimliğini inşa etme ve anlamlandırma çabasının evrensel bir önem taşıdığını göstermektedir

Anahtar Kelimeler

Felsefe , Edebiyat , Kültür Felsefesi , Varoluşçuluk , Otantiklik

Kaynakça

• Aytmatov, C. (1991). Gün olur asra bedel (R. Özdek, Çev.). Ötüken Yayınları.
• Cevizci, A. (2010). Felsefe sözlüğü (7. bs). Paradigma.
• Cumakunova, G. (1998). Ulu Sözün Uzantısı. Doğumunun 70. Yıl Dönümünde Cengiz Aytmatov Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri.
• Dilthey, W. (1986). “The Hermeneutics of The Human Sciences”. İçinde K. M. Vollmer (Ed.), In The Hermeneutics Reader: Texts of the German Tradition from the Enlightenment to the Present. (ss. 148-164). Blackwell.
• Heidegger, M. (2006). Varlık ve zaman (K. H. Ökten, Çev.). Agora Kitaplığı.
• Johann Gottfried, H. (2020). Tarih felsefesi (S. B. Arvasi, Çev.). Doğu Batı Yayınları.
• Kolcu, A. İ. (1998). Cengiz Aytmatov eserlerinde bir milli romantik unsur olarak milli hafızanın işleniş biçimi ve taşıdığı önem. Doğumunun 70. Yıl Dönümünde Cengiz Aytmatov Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri.
• Nerimanoğlu, K. V. (1998). Cengiz Aytmatov’un Eserlerinde Türklük Felsefesi. Doğumunun 70. Yıldönümünde Cengiz Aytmatov, Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri.
• Özlem, D. (2012). Kültür bilimleri ve kültür felsefesi. Notos Kitap.
• Özlem, D. ve Ateşoğlu, G. (2012). Tarih felsefesi -seçme metinler. Doğu Batı Yayınları.