İlaç Sektöründe Ters Lojistik Uygulamaları İçin Faaliyet Gösteren İşletmelerin Performanslarının TOPSIS ve MOORA Yöntemileri İle Değerlendirilmesi

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 1, 11 - 30, 30.04.2019

Batuhan Kocaoğlu Aykut Küçük

Öz

İmha ve geri dönüşüm amacıyla ürünlerin geri dönmesi gereken tedarik zinciri noktasına götürülme süreci olan tersine lojistikte faaliyetler oldukça kapsamlı ve karmaşıktır. Tersine lojistiğin önemi sektörüne ve ekonomik katkısına göre değişim gösterirken, son yıllarda dünyada oldukça önemli bir büyüklüğe erişmiştir. Sürekli gelişen bir ekonomiye sahip olan ilaç sektöründe tersine lojistik uygulamalarının başarıyla sürdürülmesi hem ekonomik açıdan hem de müşteri açısından önemlidir. Bu çalışmada Türkiye’de faaliyet gösteren 6 ilaç firmasının performans değerlendirmesi yapılmıştır. İlaç firması değerlendirmesine yönelik literatür taramasında elde edilen göstergeler doğrultusunda 8 kriter belirlenmiştir. Değerlendirmede Çok Kriterli Karar Verme tekniklerinden biri olan TOPSİS ve MOORA yöntemi ile analiz edilmiştir. Bu değerlendirmede, ilaç sektöründe ki firmaların tersine lojistikte nasıl bir performans gösterdiği incelenmektedir. Çalışma Türkiye İlaç ve Tıbbı cihaz Kurumundan 5 ayrı uzman görüşleri doğrultusunda uygulanmış ve bulunan sonuçlara göre şirketlerin performans derecelendirmeleri yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İlaç sektörü, TOPSIS, Tersine Lojistik, MOORA

Evaluation Of The Performance Of Companies Operating In The Pharmaceutical Sector For Reverse Logistics Applications With TOPSIS and MOORA Methods

Öz

Reverse logistics activities, which are the process of taking products back to the supply chain point for disposal and recycling are quite expensive and complex. While the importance of reverse logistics varies according to its sector and its economic contribution, it has reached an important size in the world in recent years. In the pharmaceutical sector, which has a continuously developing economy, the successful continuation of reverse logistics applications is important both economically and in terms of customers. In this study, performance evaluation was performed by 6 pharmaceutical companies operating in Turkey. 8 criteria have been determined in line with the indicators obtained in the literature survey for drug company evaluation. It was analyzed by TOPSIS and MOORA methods, two of the most critical decision making techniques in the evaluation. In this evaluation, it was examined how the companies in the pharmaceutical sector perform in reverse logistics. The study was applied in line with the opinions of 5 experts from the Turkish pharmaceutical and medical device institution and performance ratings of the companies were made according to the results found.

Anahtar Kelimeler

Drug Industry, TOPSIS, Reverse Logistics, MOORA

Kaynakça

• AKKAYA, G.C. (2004), Finansal Rasyolar Yardımıyla Havayolları İşletmelerinin Performansının Değerlendirilmesi, D.E.Üni. Ġ.Ġ.B.F. Dergisi, Cilt:19, Sayı:1, s.15-29.
• AY, E. (2018). İlaç Sektöründe Lojistik Yönetimi Ve Tersine Lojistik. Denizli.
• BENITEZ, J.M., MARTIN, J.C., ROMAN, C. (2007), Using Fuzzy Number For Measuring Quality Of Service In The Hotel Industry, Tourism Management, 28(2), s.544–555.
• CHENG-MIN Feng, WANG Rong-Tsu, (2001), Considering The Financial Ratios On The Performance Evaluation Of Highway Bus Industry, Transport Reviews, Vol.21, No.4, s.449-467.
• CANDAN, G. (2018). İlaç Sektöründe Başarılı Tersine Lojistik Uygulamaları İçin Faktörlerin Değerlendirmesi: Bulanık Mantık Temelli Yaklaşım. İşletme Araştırmalar, 592-605.
• CHENG-RU Wu, LIN Chin-Tsai, TSAI Pei-Hsuan, (2008), Financial Service of Wealth Management Banking: Balanced Scorecard Approach, Journal of Social Sciences 4 (4), s.255-263.
• CHING-SHIH Tsou, (2008), Multi-Objective Inventory Planning Using MOPSO And TOPSIS, Expert Systems With Applications 35, s.136-142.
• CHU, T.C. (2002), Facility Location Selection Using Fuzzy TOPSIS Under Group Decisions, International Journal Of Uncertainty, Fuzziness and Knowledge-Based Systems, Vol.10, No.6, s.687–701.
• DASHTIZ.PEDRAM, M.M. SHANBEHZADEH, J.(2010), A Multi-Criteria Decision Making Based Method For Ranking Sequential Patterns, International MultiConference Of Engineers And Computers Scientists March 17-19, Vol I., 2010, s.611-614.
• DEMİRELİ, E. (2010), TOPSIS Çok Kriterli Karar Verme Sistemi: Türkiye’de Kamu Bankaları Üzerine Bir Uygulama, GiriĢimcilik ve Kalkınma Dergisi (5:1), s.101-112.
• ERTUĞRUL, İ. KARAKAŞOĞLU, N. (2009), Performance Evaluation Of Turkish Cement Firms With Fuzzy Analytic Hierarchy Process And TOPSIS Methods, Expert Systems With Applications 36, s. 702-715.
• EKONOMİ, B. (2016). İlaç Ve Eczacılık Ürünleri Sektörü.
• HUI YIN Tasai, BAO-HUEY, WANG Huang, An Siou, (2008), Combining ANP And TOPSIS Concepts For Evaluation The Performance Of Property-Liability Insurance Companies, Journal Of Social Sciences 4 (1), s.56-61.
• İLARSLAN, K. & BIYIKLI, F. (2018). Araştırma-Geliştirme harcamalarının İşletme Finansal Performansına Etkisinin Ekonometrik Analizi: İlaç Sektöründen Bir Uygulama. Avrasya Sosyal Ve Ekonomi Araştırmalar, 122-137.
• Kuruüzüm, A. & Atsan, N. (2001). Analitik Hiyerarşi Yöntemi Ve İşletmecilik Alanındaki Uygulamaları. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, s. 83-105.
• MANABENDRA, N. Pal, KOUSHIKI Choudhury, (2009), Exploring The Dimensionality Of Service Quality: An Application Of TOPSIS In The Indian Banking Industry, Asia-Pacific Journal of Operational Research Vol. 26, No. 1, s. 115-133.
• SEÇME, N.Y. BAYRAKDAROĞLU, A. KAHRAMAN, C., (2009), Fuzzy Performance Evaluation In Turkish Banking Sector Using Analytic Hierarchy Process And TOPSIS, Expert Systems With Applications 36, s. 11699-11709.
• ŞİMŞEK, A. ÇATIR, O. & ÖMÜRBEK, N. (2015). Topsıs Ve Moora Yöntemleri İle Tedarikçi Seçimi: Turizm Sektöründe Bir Uygulama. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensititüsü.
• Timor, M. (2011). Analitik Hiyerarşi Prosesi. İstanbul: Türkmen Kitabevi.
• TOLGA, A.Ç. (2008), Fuzzy Multicriteria R&D Project Selection With A Real Options Valuation Model, Journal Of Intelligent & Fuzzy Systems 19, s.359-371.
• UZUN, S. & KAZAN, H. (2016). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemlerinden AHP TOPSIS ve PROMETHEE Karşılaştırılması: Gemi İnşada Ana Makine Seçimi Uygulaması. Journal of Transportation and Logistics, 1(1).
• WANG, Y.M. ELHAG, T.M.S. (2006), Fuzzy TOPSIS Method Based On Alpha Level Sets With An Application To Bridge Risk Assessment. Expert Systems With Applications, 31, S.309–319.
• Yaralıoğlu, K. (2001).Performans Değerlendirmede Analitik Hiyerarşi Prosesi. Dokuz Eylül Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, s. 129-142.
• YILDIRIM, B. & ÖNDER, E. (2018). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri. Bursa: Dora
• YURDAKUL, M.&İÇ, Y.T. (2003),Türk Otomotiv Firmalarının Performans Ölçümü Ve Analizine Yönelik TOPSIS Yöntemini Kullanan Bir Örnek Çalışma, Gazi Üni. Müh. Mim. Fakültesi Dergisi, Cilt;18, No.1, S.1-13.
• YURDAKUL, M. (2010), Developments Of A Quick Credibilty Scoring Decision Support System Using Fuzzy TOPSIS, Expert Systems With Apllications 37, s.567-574