Symmetric and Asymmetric Effects of Uncertainties on Financial Markets: A Study of the BIST Transportation Index

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 1, 97 - 111, 17.05.2024

Ercüment Doğru

https://doi.org/10.26650/JTL.2024.1394834

Öz

Uncertainties arising from global economic, political, social, and geopolitical events affect real and financial markets. Determining the market’s reaction to uncertainties, such as financial crises and political and economic events, is important for developing risk management strategies. This study investigates the symmetric and asymmetric effects of uncertainties on stocks by focusing on the BIST transportation index. To examine the causality relationship between the geopolitical risk (GPR) index and global economic policy uncertainty (GEPU) index with the BIST transportation index (XULAS) and among the companies within the transportation index, monthly data from May 2013 to September 2023 were used and analyzed using the Hacker and Hatemi-J Bootstrap (2006) causality test and Hatemi-J’s (2012) asymmetric causality test. The study findings show a mutual causality relationship between the GPR index and the BIST transportation index and between GEPU and XULAS. The Hatemi-J (2012) asymmetric causality test suggests that positive shocks in both the GPR and the GEPU index cause negative shocks in the BIST transportation index and companies’ stocks within the transportation index. However, it was concluded that negative shocks in the GEPU index can lead to causality relationships in both positive and negative shocks in the BIST transportation index. This study emphasizes the importance of monitoring GPR and GEPU indexes in managing risks.

Anahtar Kelimeler

Uncertainty Indices, Transportation Sector, Hatemi-J (2012) Asymmetric Causality

Belirsizliklerin Finansal Piyasalara Simetrik ve Asimetrik Etkisi: BIST Ulaştırma Endeksi Üzerine Bir Araştırma

Öz

Küresel ölçekte ortaya çıkan ekonomik, siyasi, sosyal ve jeopolitik olaylar gibi belirsizliklerden kaynaklanan risklerin reel ve finansal piyasalar üzerinde etkileri bulunmaktadır. Özellikle finansal krizler, politik ve ekonomik olaylar gibi belirsizlik faktörlerine piyasanın nasıl tepki vereceğinin belirlenmesi risk yönetimi stratejilerinin geliştirilmesi açısından önemlidir. Bu çalışma, BIST ulaştırma endeksine odaklanarak belirsizliklerin hisse senetleri üzerine olan simetrik ve asimetrik etkilerinin araştırılması amaçlanmaktadır. Bu amaçla, Mayıs 2013 – Eylül 2023 dönemi aylık verileri kullanılarak jeopolitik risk (GPR) endeksi ve küresel ekonomik politika belirsizliği (GEPU) endeksi ile BIST ulaştırma endeksi (XULAS) ve ulaştırma endeksinde yer alan şirketler arasındaki nedensellik ilişkisi Hacker ve Hatemi-J Boostrap (2006) nedensellik testi ve Hatemi-J (2012) asimetrik nedensellik testi ile araştırılmıştır. Analizden elde edilen bulgular sonucunda jeopolitik risk endeksi ve BIST ulaştırma endeksi ile GEPU ve XULAS arasında karşılıklı nedensellik ilişkisi olduğu belirlenmiştir. Hatemi-J (2012) asimetrik nedensellik testi ile hem GPR hem de GEPU endeksinde ortaya çıkan pozitif şokların BIST ulaştırma endeksi ve ulaştırma endeksinde yer alan şirketlerin hisse senetlerindeki negatif şokların nedeni olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bununla birlikte, GEPU endeksindeki negatif şoklardan BIST ulaştırma endeksindeki pozitif ve negatif şoklara doğru nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir. Araştırmada, yatırımcıların GPR ve GEPU endeksindeki değişimleri izlemesinin risk yönetimi açısından gerekli olduğu ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Belirsizlik Endeksleri, Ulaştırma Sektörü, Hatemi-J (2012) Asimetrik Nedensellik

Kaynakça

• Abdioğlu, Z., & Değirmenci, N. (2014). Petrol fiyatları-hisse senedi fiyatları ilişkisi: BİST sektörel analiz. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(8). https://doi.org/10.18025/kauiibf.88612 google scholar
• Alıcı, A. (2020). Döviz kuru, faiz oranı ile BIST100 ve BIST ulaştırma endeksi arasındaki ilişkinin ampirik analizi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 12(2), 1573-1584. https://doi.org/10.20491/isarder.2020.930 google scholar
• Altay, E. (2015). Knight belirsizliği: Risk ve muğlaklığın Borsa İstanbul aşırı getiri oranları üzerindeki etkisi. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar Dergisi, 9(2), 45-72. google scholar
• Avcı, T. (2019). Ulaştırma endeksi ve dolar kuru üzerinden aylara ilişkin anomaliler. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 54(3), 1414-1431. https://doi.org/10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.19.09.1190 google scholar
• Baker, S. R., Bloom, N., & Davis, S. J. (2016). Measuring economic policy uncertainty. The Quarterly Journal of Economics, 131(4), 1593-1636. https://doi.org/10.1093/qje/qjw024 google scholar
• Bouri, E., Hammoud, R., & Kassm, C. A. (2023). The effect of oil implied volatility and geopolitical risk on GCC stock sectors under various market conditions. Energy Economics, 120, 106617. https://doi.org/10.1016/J.ENECO.2023.106617 google scholar
• Caldara, D., & Iacoviello, M. (2022). Measuring geopolitical risk. American Economic Review, 112(4), 1194-1225. https://doi.org/10.1257/aer.20191823 google scholar
• Chen, J., Ma, F., Qiu, X., & Li, T. (2023). The role of categorical EPU indices in predicting stock-market returns. International Review of Economics & Finance, 87, 365-378. https://doi.org/10.1016/J.IREF.2023.05.003 google scholar
• Çınarcıoğlu, E., & Avcı, T. (2020). THY hisse senedi değerinin yapay sinir ağları ile kestirimi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 34(1), 1-20. https://doi.org/DOI: 10.16951/atauniiibd.530322 google scholar
• Dağlı, H. (2000). Hisse senedi piyasa endeksleri ve Türkiye. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(4), 189-206. google scholar
• Davis, S. J. (2016). An index of global economic policy uncertainty (NBER Working Paper Series No. 22740). Cambridge: www.PolicyUncertainty.com. google scholar
• Ertuğrul Ayrancı, A., & Arı, G. (2021). Covid-19 pandemisinin BIST sektör endeksleri ile ilişkisi: Bayer - Hanck (2013) eşbütünleşme analizi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 13(4), 3770-3785. https://doi.org/doi.org/10.20491/isarder.2021.1355 google scholar
• Eyceyurt Batir, T., & Salihoğlu, E. (2021). COVID-19’un kısıtlamalardan etkilenen BIST sektör endeks getirileri üzerindeki etkisi “Seçilmiş sektörler üzerine bir uygulama. Muhasebe ve Finansman Dergisi, Ağustos 2021(Özel Sayı), 491-500. https://doi.org/https://doi.org/10.25095/mufad.949590 google scholar
• Eyüboğlu, S., & Eyüboğlu, K. (2018). Borsa İstanbul sektör endeksleri ile döviz kurları arasındaki ilişkilerin incelenmesi: ARDL modeli. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1), 8-28. https://doi.org/10.25287/OHUIIBF.332352 google scholar
• Foglia, M., Palomba, G., & Tedeschi, M. (2023). Disentangling the geopolitical risk and its effects on commodities. Evidence from a panel of G8 countries. Resources Policy, 85, 104056. https://doi.org/10.1016/J.RESOURPOL.2023.104056 google scholar
• Gong, Y., He, Z., & Xue, W. (2022). EPU spillovers and stock return predictability: A cross-country study. Journal of International Financial Markets, Institutions and Money, 78, 101556. https://doi.org/10.1016/J.INTFIN.2022.101556 google scholar
• Gu, X., Zhu, Z., & Yu, M. (2021). The macro effects of GPR and EPU indexes over the global oil market—Are the two types of uncertainty shock alike? Energy Economics, 100, 105394. https://doi.org/10.1016/J.ENECO.2021.105394 google scholar
• Gümüş, A., & Hacıevliyagil, N. (2020). COVİD-19 salgın hastalığının borsaya etkisi: Turizm ve ulaştırma endeksleri üzerine bir uygulama. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 11(1), 76-98. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ayd google scholar
• Güneş, H., & Kaya, M. (2022). BİST endeksleri ile brent petrol fiyatları arasındaki ilişkinin analizi. Uluslararası Finansal Ekonomi ve Bankacılık Uygulamaları Dergisi, 3(2), 71-95. https://doi.org/10.57085/ufebud.1209114 google scholar
• Güngör, S., Aydin, N., & İnak, A. (2021). COVID-19 salgınının turizm, ulaştırma ve yiyecek&içecek sektörlerine etkisi: RALS En-gle ve Granger eşbütünleşme testi. Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, Yaz Sayısı, 95-107. https://doi.org/10.48145/gopsbad.882760 google scholar
• Guo, Y., Deng, Y., & Zhang, H. (2023). How do composite and categorical economic policy uncertainties affect the long-term correlation between China’s stock and conventional/green bond markets? Finance Research Letters, 57, 104148. https://doi.org/10.1016/J.FRL.2023.104148 google scholar
• Hacker, R. S., & Hatemi-J, A. (2006). Tests for causality between integrated variables using asymptotic and bootstrap distributions: Theory and application. Applied Economics, 38, 1489-1500. https://doi.org/10.1080/00036840500405763 google scholar
• Han, Y., & Li, J. (2023). The impact of global economic policy uncertainty on portfolio optimization: A Black-Litterman approach. International Review of Financial Analysis, 86, 102476. https://doi.org/10.1016/J.IRFA.2022.102476 google scholar
• Hatemi-J, A. (2012). Asymmetric causality tests with an application. Empir Econ, 43, 447-456. https://doi.org/10.1007/s00181-011-0484-x google scholar
• İltaş, Y., & Güzel, F. (2021). Borsa endeksi ve belirsizlik göstergeleri arasındaki nedensellik ilişkisi: Türkiye örneği. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 39(3), 411-424. https://doi.org/10.17065/huniibf.821072 google scholar
• Kendirli, S., & Çankaya, M. (2016). Ham petrol fiyatlarının BIST 100 ve BIST ulaştırma endeksleri ile ilişkisi. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12, 136-141. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iibfdkastamonu/issue/29623/318074 google scholar
• Kiracı, K. (2020). BİST ulaştırma endeksi ile dolar endeksi ve petrol fiyatları arasındaki ilişkinin ampirik olarak analizi. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 12(22), 180-189. https://doi.org/10.14784/marufacd.688344 google scholar
• Kuzu, S. (2017). Petrol fiyatları ve bazı makro ekonomik değişkenlerin Borsa İstanbul’da yer alan bir takım endeksler üzerindeki etkisinin araştırılması. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 24(2), 579-599. https://doi.org/10.18657/yonveek.299334 google scholar
• Li, T., Ma, F., Zhang, X., & Zhang, Y. (2020). Economic policy uncertainty and the Chinese stock market volatility: Novel evidence. Economic Modelling, 87, 24-33. https://doi.org/10.1016/j.econmod.2019.07.002 google scholar
• Liang, C., Luo, Q., Li, Y., & Huynh, L. D. T. (2023). Global financial stress index and long-term volatility forecast for international stock markets. Journal of International Financial Markets, Institutions and Money, 88, 101825. from https://doi.org/10.1016/J.INTFIN.2023.101825 google scholar
• Lu, X., & Lang, Q. (2023). Categorial economic policy uncertainty indices or Twitter-based uncertainty indices? Evidence from Chinese stock market. Finance Research Letters, 55, 103936. https://doi.org/10.1016/J.FRL.2023.103936 google scholar
• Lyu, Y., Tuo, S., Wei, Y., & Yang, M. (2021). Time-varying effects of global economic policy uncertainty shocks on crude oil price volatility New evidence. Resources Policy, 70, 101943. https://doi.org/10.1016/J.RESOURPOL.2020.101943 google scholar
• Maquieira, C. P., Espinosa-Mendez, C., & Gahona-Flores, O. (2023). How does economic policy uncertainty (EPU) impact copper-firms stock returns? International evidence. Resources Policy, 81, 103372. https://doi.org/10.1016/J.RESOURPOL.2023.103372 google scholar
• Mensi, W., Kamal, M. R., Vinh Vo, X., & Hoon Kang, S. (2023). Extreme dependence and spillovers between uncertainty indices and stock markets: Does the US market play a major role? The North American Journal of Economics and Finance, 68, 101970. https://doi.org/10.1016/J.NAJEF.2023.101970 google scholar
• Münyas, T. (2021). Petrol fiyatlarının Borsa İstanbul kimyasal, petrol & plastik, sanayi ve ulaştırma sektörlerinin pay senetleri getirilerine etkisi. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 656, 207-224. google scholar
• Oralbaykızı Syzdykova, A. (2019). Petrol Fiyat Değişimlerinin BİST Endeks Getirileri Üzerindeki Etkisinin Analizi. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(1), 247-265. https://doi.org/10.33905/bseusbed.518704 google scholar
• Özcan Akdağ, N., Karaatlı, M., & Kocabıyık, T. (2022). BIST ulaştırma endeksinin YSA NARX modeli ile öngörülmesi. Alanya Akademik Bakış Dergisi, 6(3), 2721-2746. https://doi.org/10.29023/alanyaakademik.1088404 google scholar
• Pala, O. (2021). IDOCRIW ve MARCOS temelli BIST ulaştırma işletmelerinin finansal performans analizi. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 12(23), 263-294. google scholar
• Sadeghzadeh Emsen, H., & Aksu, L. E. (2020). Borsa İstanbul ve belirsizlik endeksi arasındaki ilişkilerin doğrusal olup olmadığına dair incelemeler (1998:01-2018:12). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(1), 429-446. https://orcid.org/0000-0001-8824- google scholar
• Şeker, Y., & Atasel, O. Y. (2022). COVID-19 pandemisinin BIST Ulaştırma Endeksi’ndeki şirketler üzerindeki etkilerine yönelik bir araştırma. Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1), 52-74. https://doi.org/10.53306/klujfeas.1062837 google scholar
• Sizer, L., & Karagöz, K. (2022). Petrol fiyatlarının BIST ulaştırma endeksi üzerindeki asimetrik etkisi: NARDL yaklaşımı. Bursa Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 41(2), 167-187. http://www.uludag.edu.tr/iibfdergi google scholar
• Soares, L. C., Ferneda, E., & do Prado, H.A. (2022). Transportation and logistics observatories: Guidelines for a conceptual model. Transportation Research Interdisciplinary Perspectives, 16, 100682. https://doi.org/10.1016/J.TRIP.2022.100682 google scholar
• Soon, S.-V., & Zubaidi Baharumshah, A. (2021). Exchange rates and fundamentals: Further evidence based on asymmetric causality test. International Economics, 165, 67-84. https://doi.org/10.1016/j.inteco.2020.12.001 google scholar
• Tayar, T., Gümüştekin, E., Dayan, K., & Mandi, E. (2020). Covid-19 krizinin Türkiye’deki sektörler üzerinde etkileri: Borsa İstanbul sektör endeksleri araştırması. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Salgın Hastalıklar Özel Sayısı, 293-320. google scholar
• Toda, H. Y., & Yamamoto, T. (1995). Statistical inference in vector autoregressions with possibly integrated processes. Journal of Econometrics, 66(1-2), 225-250. https://doi.org/10.1016/0304-4076(94)01616-8 google scholar
• Tuncay, M. (2021). VIX korku endeksinin BIST sektör endeksleri ile volatilie etkileşiminin CCC-GARCH ile araştırılması: 2013-2020 dönemi. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(21), 126-146. google scholar
• Yan, X., Bai, J., Li, X., & Chen, Z. (2022). Can dimensional reduction technology make better use of the information of uncertainty indices when predicting volatility of Chinese crude oil futures? Resources Policy, 75, 102521. https://doi.org/10.1016/J.RESOURPOL.2021.102521 google scholar
• Yu, H., Fang, L., & Sun, W. (2018). Forecasting performance of global economic policy uncertainty for volatility of Chinese stock market. Physica A: Statistical Mechanics and Its Applications, 505, 931-940. https://doi.org/10.1016/J.PHYSA.2018.03.083 google scholar
• Zeng, Q., Lu, X., Dong, D., & Li, P. (2022). Category-specific EPU indices, macroeconomic variables and stock market return predictability. International Review of Financial Analysis, 84, 102353. https://doi.org/10.1016/J.IRFA.2022.102353 google scholar
• Zheng, J., Wen, B., Jiang, Y., Wang, X., & Shen, Y. (2023). Risk spillovers across geopolitical risk and global financial markets. Energy Economics, 127, 107051. https://doi.org/10.1016/J.ENECO.2023.107051 google scholar
• Zhu, H., Chen, Y., Ren, Y., Xing, Z., & Hau, L. (2022). Time-frequency causality and dependence structure between crude oil, EPU and Chinese industry stock: Evidence from multiscale quantile perspectives. The North American Journal of Economics and Finance, 61, 101698. https://doi.org/10.1016/J.NAJEF.2022.101698 google scholar
• https://www.matteoiacoviello.com/gpr.htm (Erişim tarihi: 12.11.2023) google scholar
• https://www.policyuncertainty.com/global_monthly.html (Erişim tarihi: 21.10.2023) google scholar