Büyükşehir Belediyeli İllerde Nüfusun Yaş ve Cinsiyet Yapısı

Yıl 2023, Sayı: 4, 59 - 80, 31.12.2023

İlknur Çakır Zeki Koday

https://doi.org/10.58606/jwgdp.1402173

Öz

Türkiye büyükşehir belediye modeliyle ilk kez 1984 yılında yayınlanan 3030 sayılı kanunla tanışmış ve büyükşehir belediye statüsü kazanan ilk iller İstanbul, Ankara ve İzmir olmuştur. İlerleyen süreçte büyükşehir belediyeli illere de yenileri eklenmiştir. Bu kapsamda, 1986 yılında Adana; 1987 yılında Bursa, Gaziantep ve Konya; 1988 yılında Kayseri; 1993 yılında Antalya, Diyarbakır, Erzurum, Eskişehir, Mersin, İzmit, Samsun illeri; 2000 yılında Adapazarı (Sakarya); 2012 yılında Aydın, Balıkesir, Denizli, Hatay, Malatya, Manisa, Kahramanmaraş, Mardin, Muğla, Tekirdağ, Trabzon, Şanlıurfa, Van illeri ve son olarak 2013 yılında Ordu ili büyükşehir belediye statüsü kazanan iller olmuştur. Çalışmadaki en önemli veri kaynağı Türkiye İstatistik Kurumu’ndan (TÜİK) elde edilen yaş gruplarına ve cinsiyete göre belirlenmiş olan nüfus verileridir. Çalışmada yararlanılan kadın ve erkek nüfusuna ait veriler ile geniş ve dar aralıklı gruplandırılmış nüfus verileri, nicel veri toplama tekniklerinden ikincil veriler (istatistiksel veriler) kapsamında değerlendirilen verilerdir. 1985-2000 yılları arasındaki nüfus verileri Genel Nüfus Sayım Sonuçları sisteminden, 2007 yılı ve sonrasına ait veriler ise Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi’nden elde edilmiştir. Elde edilen veriler Excel programı aracılığıyla tablolara dönüştürülüp cinsiyet oranları hesaplanmış, belirlenmiş yıllara ait nüfus piramitleri oluşturulmuş ve yorumlanmıştır. Bu veriler değerlendirildiğinde büyükşehir belediyeli illerdeki toplam nüfus miktarının arttığı ve cinsiyet oranlarında illere ve yıllara göre değişiklikler olduğu görülmüştür. Aynı şekilde nüfusun yaş gruplarına göre dağılımına baktığımızda ise 1985’ten 2022’ye kadar olan dönemde çocuk nüfus oranının azaldığı, yetişkin nüfus ile yaşlı nüfus oranının ise artmaya devam ettiği ve dolayısıyla büyükşehir belediyeli illerdeki nüfusun araştırılan yıllar itibariyle yaşlandığı söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Nüfus, Büyükşehir Belediyesi, İdari Coğrafya

Age and Gender Structure of The Population in Provinces with Metropolitan Municipalities

Öz

Turkey was first introduced to the metropolitan municipality model with the Law No. 3030 published in 1984, and the first provinces to gain metropolitan municipality status were Istanbul, Ankara and Izmir. In the following process, new provinces were added to the provinces with metropolitan municipalities. In this context, Adana in 1986; Bursa, Gaziantep and Konya in 1987; Kayseri in 1988; In 1993, Antalya, Diyarbakır, Erzurum, Eskişehir, Mersin, İzmit, Samsun provinces; Adapazarı (Sakarya) in 2000; In 2012, the provinces of Aydın, Balıkesir, Denizli, Hatay, Malatya, Manisa, Kahramanmaraş, Mardin, Muğla, Tekirdağ, Trabzon, Şanlıurfa, Van and finally Ordu province in 2013 became the provinces that gained metropolitan municipality status. The most important data source in the study is population data determined by age groups and gender obtained from the Turkish Statistical Institute (TUIK). The data of the male and female population used in the study and the population data grouped with wide and narrow ranges are data evaluated within the scope of secondary data (statistical data) from quantitative data collection techniques. Population data between 1985 and 2000 were obtained from the General Population Census Results system, and data for 2007 and later were obtained from the Address-Based Population Registration System. The data obtained were converted into tables using the Excel program, gender ratios were calculated, and population pyramids for the specified years were created and interpreted. When these data were evaluated, it was seen that the total population in provinces with metropolitan municipalities increased and there were changes in gender ratios according to provinces and years. Likewise, when we look at the distribution of the population according to age groups, it can be said that the child population rate decreased in the period from 1985 to 2022, the adult population and the elderly population rate continued to increase, and therefore the population in the provinces with metropolitan municipalities is aging as of the researched years. Likewise, when we look at the distribution of the population by age groups, we see that the proportion of the child population decreased in the period from 1985 to 2022, while the proportion of the adult population and the elderly population continued to increase. Therefore, it can be said that the population in provinces with metropolitan municipalities is aging in the years researched.

Anahtar Kelimeler

Population, Metropolitan Municipality, Administrative Geography

Kaynakça

• Akbaş, Y. (2020). “Türkiye’nin Nüfus Coğrafyası”. Serkan Doğanay-Mete Alım (Ed.), Türkiye Beşeri ve Ekonomik Coğrafyası, (1-59). (3. Baskı), Ankara: Pegem Akademi.
• Çakır, İ. & Koday, Z. (2023). “Büyükşehir Belediyeli İllerde Nüfusun Gelişimi ve Türkiye Nüfusu İçerisindeki Yeri”. Salih Birinci-Çağlar Kıvanç Kaymaz- Yusuf Kızılkan (Ed.), Cumhuriyetin 100. Yılına Armağan Coğrafya ve İnsan, (119-140). (1. Baskı), İstanbul: Kriter Yayınevi.
• Doğanay, H. (2014). Türkiye Beşeri Coğrafyası, (4. Baskı), Ankara: Pegem Akademi.
• Keleş, R. (2016). Kentleşme Politikası, (15. Baskı), Ankara: İmge Kitapevi.
• Koday, Z. (2023). “İdari Planlama”. Mesut Doğan-Mustafa Köse-Fatih Ayhan (Ed.), Coğrafi Planlama, (149-174). (2. Baskı), Ankara: Pegem Akademi.
• Koday, Z. & Erhan, K. (2020). “Türkiye’nin İdari Coğrafyası”. Serkan Doğanay-Mete Alım (Ed.), Türkiye Beşeri ve Ekonomik Coğrafyası, (97-109). (3. Baskı), Ankara: Pegem Akademi.
• Özçağlar, A., (2015). Yönetsel Coğrafya. (1. Baskı), Ankara: Nika Yayınevi.
• Tümertekin, E. & Özgüç, N. (2012). Beşeri Coğrafya: İnsan, Kültür, Mekân. (13. Baskı), İstanbul: Çantay Kitabevi.
• URL 1. https://www.tuik.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 20.07.2023).