Bir Bölge Olarak Orta Doğu, Sorunları ve Olası İş Birliği Kazanımları

Yıl 2024, Sayı: 5, 35 - 49, 14.06.2024

Muhammed Oral

https://doi.org/10.58606/jwgdp.1451170

Öz

Türk dış politikasının tarihsel seyri incelendiğinde geçmişten (ör: Sadabat Paktı ve Bağdat Paktı) günümüze (ör: Filistin sorununun çözümüne yönelik yaklaşımlar) Orta Doğu ülkeleriyle ilişkilere özel bir önem atfedildiği görülmektedir. Türkiye’nin de içinde yer aldığı Orta Doğu coğrafyası bölge ülkelerinin ortaya koyacağı bir iş birliği ile kaosun merkezi olmaktan çıkıp uygarlıklar döneminde olduğu gibi jeopolitik açıdan dünyanın edilgen değil belirleyici bir coğrafyası hâline gelecektir. Bölgede barış ve iş birliği konusu üzerine daha önce de çeşitli disiplinler çerçevesinde çalışmalar yapılmıştır. Ayrıca konuyla ilgili geniş katılımlı kongre ve sempozyumlar da gerçekleştirilmiştir. Bununla birlikte Batı literatürüne dair çalışmalar genellikle Orta Doğu’da bir barış ve iş birliğine yönelik çalışmalar şeklinde olmayıp daha çok Filistin-İsrail sorunu ve bölgedeki diğer siyasi problemler, mezhepsel çekişmeler ve çatışmalar, Orta Doğu tarihi, enerji ve güvenlik gibi perspektiflere odaklanmaktadır. Bölgenin Türkiye için önemine atfen de Orta Doğu ile ilgili çok sayıda eser yazılmış aynı zamanda çeşitli kurum ve kuruluşlar tarafından bilimsel toplantılar yapılmıştır. Bu bağlamda çalışmada, bir bölge olarak Orta Doğu’nun sınırları (karşılık geldiği ülkeler), bölgedeki sorunlar ve nihai olarak bölgenin geleceği açısından iş birliği temelli bir uluslararası kuruluşun gerekliliği ortaya koyulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Orta Doğu, Türkiye, İş Birliği, Kalkınma, Uluslararası Kuruluş

Etik Beyan

Bu çalışma için etik kurul onayına ihtiyaç duyulmamıştır.

Destekleyen Kurum

Yok

Teşekkür

Yok

The Middle East as a Region, its Problems and Possible Cooperation Gains

Öz

When the historical course of Turkish foreign policy is examined, it can be seen that from the past (e.g. Sadabat Pact and Baghdad Pact) to the present (e.g. approaches to the solution of the Palestine problem), special importance has been attributed to relations with Middle Eastern countries. The Middle East geography, including Türkiye, will cease to be the center of chaos with the cooperation of the countries in the region and will become a determining, not passive, geopolitical geography of the world, as it was in the period of civilizations. Studies have previously been carried out within the framework of various disciplines on the subject of peace and cooperation in the region. In addition, congresses and symposiums with wide participation were held on the subject. However, studies on Western literature are generally not studies on peace and cooperation in the Middle East, but rather focus on perspectives such as the Palestine-Israel problem and other political problems in the region, sectarian conflicts and conflicts, Middle East history, energy and security. Referring to the importance of the region for Türkiye, many works have been written about the Middle East and scientific meetings have been held by various institutions and organizations. In this context, the study reveals the necessity of a cooperation-based international organization in terms of the borders of the Middle East as a region (corresponding countries), the problems in the region and ultimately the future of the region.

Anahtar Kelimeler

Middle East, Türkiye, Cooperation, Development, International Organization

Kaynakça

• Anadolu Ajansı (AA) (2016). İsrail, Filistin Topraklarının Yüzde 85’ine El Koydu. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/israil-filistin-topraklarinin-yuzde-85ine-el-koydu/546478 adresinden 21.06.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Anadolu Ajansı (AA) (2017). Saddam’ı Sorgulayan CIA Ajanından Yıllar Sonra Gelen İtiraflar. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/saddami-sorgulayan-cia-ajanindan-yillar-sonra-gelen-itiraflar/777586 adresinden 26.01.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Aral, B. (2020). Yüzyılın Anlaşması mı, Yüzyılın İhaneti mi?. https://www.aa.com.tr/tr/analiz/yuzyilin-anlasmasi-mi-yuzyilin-ihaneti-mi/1720064#:~:text= adresinden 23.06.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Boniface, P. (2017). Herkes İçin Jeopolitik, (Çeviren M. Guaye, F.B. Süverdem). İstanbul: Erdem Yayınları.
• Britannica (2024). Middle East. https://www.britannica.com/place/Middle-East adresinden 18.02.2024 tarihinde erişilmiştir.
• British Broadcasting Corporation (BBC) (2015). 6 Soruda Yemen Krizi, https://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/02/150226_yemen_analiz adresinden 21.06.2023 tarihinde erişilmiştir.
• British Petroleum (BP) (2021) Statistical Review of World Energy, London, United Kingdom: BP Publication.
• Brown, K. (2015). China: The Limits of Neutrality, (Ed. Kausch, K.). Geopolitics and Democracy in the Middle East İçinde (s. 103-113). Madrid, Spain: FRIDE Publication.
• Centre for Geopolitics (University of Cambridge) (2024). Middle East. https://www.cfg.polis.cam.ac.uk/research/middle-east/ adresinden 01.05.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü (2023). “Dünyada Su”. https://www.mgm.gov.tr/genel/hidrometeoroloji.aspx?s=3#:~:text=Yerk%C3%BCrede%20bulunan%20suyun%20%25%2097.5’i,tabakalarda%20yeralt%C4%B1%20suyu%20olarak%20bulunur adresinden 04.09.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Chen, Y. (2020). Ortadoğu’da Güvenlik İkileminin Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi’ne Etkisi. (Çeviren K.Ö. Yıldız), BRIQ, 1(2), 37-48.
• Culcasi, K. (2010). Constructing and Naturalizing The Middle East. Geographical Review, 100(4), 583-597.
• Dağ, A. E. (2015). Filistin: Orta Doğu Çatışmalarının Özü. (Ed. Dağ, A.E.), Orta Doğu Çatışmaları İçinde (s. 14-45). İstanbul: İnsan Hak ve Hürriyetleri İnsani Yardım Vakfı (İHH) Yayını.
• Dargham, R.A. (2018). Water Doesn’t Come From A Tap. https://www.unicef.org/mena/water-doesnt-come-tap adresinden 12.07.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK). (2017). Yemen Ülke Bülteni, İstanbul: DEİK Yayını.
• Emre, Y. (2021). Ortadoğu’da Barış ve İşbirliği Nasıl Sağlanır?. https://siyasalparadigmalar.org/ortadoguda-baris-ve-isbirligi-nasil-saglanir/ adresinden 26.07.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Erdönmez, H. (2016). Avrupa Devletlerinin Orta Doğu Politikası ile ABD’nin Büyük Orta Doğu Projesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gezer, G. (2023). Çin’in Ortadoğu’da Artan Mevcudiyeti. https://www.indyturk.com/node/639021/t%C3%BCrki%CC%87yeden-sesler/%C3%A7inin-ortado%C4%9Fuda-artan-mevcudiyeti adresinden 28.07.2023 tarihinde erişilmiştir.
• İnsani ve Sosyal Araştırmalar Merkezi (İNSAMER) (2020a). Birleşik Arap Emirlikleri. https://www.insamer.com/tr/ulke-profili-birlesik-arap-emirlikleri/ adresinden 15.06.2023 tarihinde erişilmiştir.
• İnsani ve Sosyal Araştırmalar Merkezi (İNSAMER) (2020b). Bahreyn. https://www.insamer.com/tr/ulke-profili-bahreyn/ adresinden 16.06.2023 tarihinde erişilmiştir.
• İnsani ve Sosyal Araştırmalar Merkezi (İNSAMER) (2020c). Umman. https://www.insamer.com/tr/ulke-profili-umman/ adresinden 12.07.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Kaye, D.D. ve Vakil, S. (2024). Only the Middle East Can Fix the Middle East. https://www.foreignaffairs.com/middle-east/fix-middle-east-united-states adresinden 01.02.2024 tarihinde erişildi.
• Kirişçi, K., Çarkoğlu, A., Eder, M. (1999). Türkiye ve Orta Doğu’da Bölgesel İş Birliği. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı (TESEV) Yayını.
• Lewis, B. (2006). Orta Doğu, (Çeviren Selen Y. Kölay). Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• Lewis, M.W. ve Wigen, K.E. (2021). Kıtalar Miti Metacoğrafyanın Eleştirisi, (Çeviren E. Dikici). İstanbul: Monografi Yayınları.
• Meyer, K.E. (1991). Editorial Notebook; How the Middle East Was Invented. https://www.nytimes.com/1991/03/13/opinion/editorial-notebook-how-the-middle-east-was-invented.html#:~:text=The%20term%20%22Middle%20East%22%20was,American%20advocate%20of%20naval%20power adresinden 22.05.2022 tarihinde erişilmiştir.
• Oral, M. & Özdemir, Ü. (2017). Küresel Enerji Jeopolitiğinde Türkiye: Fırsatlar ve Riskler. Journal of History Culture and Art Research, 6(4), 948-959.
• Oral, M. (2021). Enerji Sektöründe Siber Güvenliğin Önemi. AL FARABI 9th International Conference on Social Sciences Bildiriler Kitabı, (s. 218-227), Nahcivan, Azerbaycan: FARABI Publishing House.
• Parlar, S. (2006). Orta Doğu: Vadedilmiş Topraklar, İstanbul: Mephisto Yayınları.
• Rhoades, A.L., Treyger, E., Vest, N., Curriden, C., Bemish, B.A., Chindea, I.A., Cohen, R.S., Giffin, J., Klein, K. (2023) Great-Power Competition and Conflict in The Middle East, RAND Corporation, Santa Monica, California, USA.
• Ritchie, H. and Roser, M. (2018). Water Use and Stress. https://ourworldindata.org/water-use-stress adresinden tarihinde erişilmiştir.
• Sakin, S. ve Deveci, C. (2011). Ortadoğu Kavramı ve Sınırları Üzerine Bir Değerlendirme. History Studies, ABD ve Büyük Ortadoğu İlişkileri Özel Sayısı, 281-293.
• Sinkaya, B. (2016). Orta Doğu Siyasetine Giriş: Temel Faktörler, Aktörler ve Dinamikler, Ankara: Orta Doğu Stratejik Araştırmalar Merkezi (ORSAM).
• Sørlı, M.E., Gleditsch, N.P., Strand, H. (2005). Why Is There So Much Conflict in the Middle East?. Journal of Conflict Resolution, 49(1), 141-165.
• Şulul, C. (2015). Doğu Kavramı ve Coğrafi Sınırları. Muhafazakar Düşünce, 11(43), 153-163.
• Tunçdilek, N. (1971). Güneybatı Asya, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayını.
• Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT) (2020). Nekbe ‘Büyük Felaket’ Nedir?. Nekbe Gününde Ne Oldu?. https://www.trthaber.com/haber/guncel/nekbe-buyuk-felaket-nedir-nekbe-gununde-ne-oldu-484913.html adresinden 10.09.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Uluç Küçükcan, Ö. (2016). Orta Doğu’da Mezhep Kimliklerinin ve Mezhepçiliğin Siyasal ve Sosyolojik Etkileri. Yeni Türkiye, 6(87), 453-464.
• World Atlas (2023). Why Is It Called The Middle East?. https://www.worldatlas.com/articles/why-is-it-called-the-middle-east.html adresinden 22.05.2023 tarihinde erişilmiştir.
• World Population Review (2024). Middle East Population. https://worldpopulationreview.com/continents/the-middle-east-population adresinden 23.01.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Yeniacun, S. H. (2019). Kızıldeniz Havzasında Tırmanan Rekabet ve Çatışan Çıkarlar, (Ed. Çetinkuş, H., Ulutabak, G., Pamuk H., Yavuz, M.). Dünya Siyasetinde Küresel Fay Hatları İçinde (s. 184-189). Ankara: Anadolu Ajansı (AA) Yayını.
• Yiğit, A. (2013). Orta Doğu, Enerji ve Savaş…. Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) Elektrik Mühendisleri Odası (EMO). Ankara: Haber Bülteni.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2021). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, M. (2011). Orta Doğu’da Su Sorunu Kapsamında Türkiye’nin Sınıraşan Sularının Jeopolitik Önemi. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi (TÜCAUM) VI. Ulusal Coğrafya Sempozyumu Bildiri Kitabı, (s. 315-327), Ankara: Ankara Üniversitesi Yayını.
• Zaim, S. (1978). Orta Doğu Ülkeleri Arasında İktisadi İş Birliği İmkânları. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.