Examination of the Limitations and Inconsistencies of Different Representations of Women Infiltrating Popular Cinema through the Film Aile Arasında (Among the Family)

Yıl 2025, Cilt: 26 Sayı: 1, 29 - 56, 28.06.2025

Duygu Ünalan , Gözde Gayde Zengin

https://doi.org/10.33831/jws.v26i1.515

Öz

Popular cinema creates a fictional world by reproducing the outside world and reality about the place and duties of women in society. Films have an important function in explaining and reinforcing women by showing them where they are.In recent years, many films have been made in Turkish popular cinema that center on women and women's stories. When we look at the women in these films, they are often portrayed as strong and economically independent characters. These characters are also sensitive to gender and human rights issues. However, although these female characters are shown as independent in these films, they do not fully overcome the limitations of popular narratives. Especially in these types of films, it seems that women's biggest dreams are marriage. In other words, women's stories in these films center around marriage and thus become limited by it. It is possible to say that these films in today's popular cinema in Turkey show the typical characteristics of classic narrative cinema, also called Yeşilçam, and reinforce the institution of marriage rather than question it. This study examines one of these film examples, “Among the Family” (2017), which puts female characters at the center of the story. In this film, written by Gulse Birsel, one of the most well-known female screenwriters in Turkey, female characters are portrayed with various identities. This research looks at how women of different identities in the film are represented and how their views on the institution of marriage are presented. Thus, this study tries to expose the limitations and differences of the film which puts women's stories at the center in popular cinema culture.

Anahtar Kelimeler

Popular Cinema , Turkish Cinema , Gender , Family , Women in Turkish Cinema

Popüler Sinemaya Sızan Farklı Kadın Temsillerinin Sınırlılıklarının ve Aykırılıklarının Aile Arasında Filmi Üzerinden İncelenmesi

Öz

Popüler sinema, kadının toplumdaki yeri ve görevleri konusunda dış dünyayı ve gerçekliği yeniden üreterek kurmaca bir dünya oluşturmaktadır. Filmler kadınların bulundukları yeri kendilerine göstererek anlatma ve pekiştirmede önemli bir işleve sahiptir. Son yıllarda Türkiye’de popüler sinema içinde kadını, kadın hikayelerini merkeze alan birçok filmin yapıldığı görülmektedir. Bu filmlerdeki kadınlara baktığımızda genellikle ekonomik bağımsızlıkları olan, fikirlerini ifade etmekten çekinmeyen, toplumsal cinsiyet meseleleri ve insan hakları konularında duyarlı olan karakterler olarak resmedildikleri görülmektedir. Her ne kadar bu filmlerde kadınlar bağımsız karakterler olarak gösterilse de popüler anlatıların sınırlılıklarını aşamamaktadırlar. Özellikle bu filmlerde göze çarpan nokta kadınların en büyük hayallerinin evlilik olmasıdır. Diğer bir deyişle bu filmlerde kadın hikayeleri evlilikle noktalanmakta, sınırlandırılmaktadır. Türkiye’de günümüz popüler sineması içindeki bu filmlerin, Yeşilçam olarak da adlandırılan klasik anlatı sinemasının tipik özelliklerini gösterdiklerini ve evlilik kurumunu sorgulamak yerine pekiştirdiklerini söylemek mümkündür. Bu çalışma bu film örneklerinden biri olan, kadın karakterleri hikâyenin merkezine alan Aile Arasında’yı (2017) incelemektedir. Senaryosunu Türkiye’deki ünlü kadın senaristlerden Gülse Birsel’in yazdığı bu filmde, kadın karakterler çeşitli kimliklerde sunulmaktadır. Bu araştırma kapsamında filmdeki farklı kimliklerdeki kadınların temsil biçimlerine ve evlilik kurumuna dair bakışlarının nasıl sunulduğuna bakılmaktadır. Böylece bu çalışma popüler sinema içinde yer alan ve merkezine kadın hikayelerini koyan bir filmin sınırlılıklarını ve popüler film içindeki aykırılıklarını ortaya koymayı hedeflemektedir. Yapılan değerlendirmede filmin geleneksel toplumsal yapının çizdiği toplumsal cinsiyet rollerinin ötesinde kadın kahramanların temsilini perdeye taşıdığı, ancak aslında ataerkil toplumsal yapının kadın ve erkek için uygun gördüğü rolleri yeniden üreten bir söyleme sahip olduğu sonucuna varılmıştır. Film aracılığıyla izleyiciye ataerkil toplumsal yapının gereklilikleri toplumun her kesiminden, farklı yaşam biçimlerine sahip bireyler arasında da geçerlidir ve sürdürülmektedir mesajı verilmektedir. Filmin alt okuması yapıldığında toplumsal normlar, “marjinal” olarak nitelendirilebilecek bireyler için dahi önemlidir vurgusunun yapıldığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Popüler Sinema , Türk Sineması , Toplumsal Cinsiyet , Aile , Türk Sinemasında Kadın

Kaynakça

• Abisel, N. (1994). Türk sineması üzerine yazılar. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Abisel, N. (2000). Yeşilçam filmlerinde kadının temsilinde kadına yönelik şiddet. In N. B. Çelik (ed.) Televizyon, Kadın ve Şiddet. Ankara: Dünya Kitle İletişimi Araştırma Vakfı, pp.173-212.
• Abbott, P., Tyler, M. and Wallace, C. (1997). An Introduction to Sociology: Feminist Perspectives. London: Routledge.
• Akbulut, H. (2008). Kadına melodram yakışır: Türk melodram sinemasında kadın imgeleri. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Akkaya, Ö. and Dinler, M. (2021). Akışkan erkekliğin değişmeden değişim arzusu: aile arasında. Sinecine, 12 (2): 367-400.
• Ataman, Ö, E. (2002). Sinemada toplumsal cinsiyet rolleri: 1980-1999 yılları arasında Türk Sineması'nda toplumsal cinsiyet rollerinin sunu-mu. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Unpublished PhD Thesis), Eskişehir.
• Atayman, V. and Çetinkaya, T. (2016). Popüler sinemanın mitolojisi. İstan-bul: Ayrıntı Yayınları. Beauvoir de S. (1981). Kadın evlilik çağı. İstanbul: Payel Yayınları.
• Bischoff, M. (2011). Felsefenin düşüşü, sinemanın yükselişi felsefenin ışığında sinema. In K. Demirdöven (ed.) Felsefenin Düşüşü, Sinemanın Yükselişi Felsefenin Işığında Sinema. İstanbul: Es Yayınları, pp.11-12.
• Bilge, D. and Sönmez, S. (2010). 1980’li yıllarda Türk sinemasında “dul” kadın imgesi. 21. Yüzyılın Esiğinde Kadınlar, Değişim ve Güçlenme, Uluslararası Multidisipliner Kadın Kongresi Bildiri Kitabı, 13-16 Octo-ber.
• Bora, A. (2011). Kadınların sınıfı ücretli ev emeği ve kadın öznelliğinin inşası. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Chatman, S. (2008). Öykü ve söylem: filmde ve kurmacada anlatı yapısı (trans. Ö. Yaren). Ankara: Deki Yayınları.
• Cheng, H. (1997). Holding up half of the sky? A sociocultural comparison of gender-role portrayals in Chinese and US advertising. International Journal of Advertising, 16(4): 295-319.
• Daldal, A. (2005). 1960 darbesi ve Türk sinemasında toplumsal gerçekçilik. İstanbul: Homer Kitabevi.
• Doğan, H. (2013). Türk sinemasında 1980’li yıllar ve “dulluk” teması etra-fında üretilen geleneksel cinsiyet rolleri. Folklor/Edebiyat, 19(76): 9-20.
• Ecevit, Y. (1993). Aile, kadın ve devlet ilişkilerinin değerlendirilmesinde klasik ve yeni yaklaşımlar. Kadın Araştırmaları Dergisi, 1.9-34.
• Ecevit, Y. (2003). Toplumsal cinsiyetle yoksulluk ilişkisi nasıl kurulabilir? bu ilişki nasıl çalışılabilir? Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 25 (4): 83-88.
• Ekici, A. (2007). 1980-1990 arası Türk sinemasında kentsel ailede kadının konumu. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Unpublished Master Thesis), Ankara.
• Elmacı, T. (2011). Yeni Türk sinemasında kadının temsil sorunu bağlamında gitmek filminde değişen kadın imgesi. Gazi İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 33: 185-202.
• Erdoğan T. (2008). Toplumsal sistemin düzen sağlayıcı unsuru olarak cinsiyet rolü farklılaşması. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(4): 123-145.
• Esen, Ş. (2000). 80’ler Türkiye’sinde sinema. İstanbul: Beta Yayınları.
• Esen Kuyucak, Ş. (2016). Türk sinemasının kilometre taşları. İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Evren, M. B. (2014). Türk sinemasının 100 yılı. B. Usallı Silan (Ed.), İstanbul: Rumi Matbaa.
• Fairclough, N. (1995). Critical discourse analysis: the critical study of lan-guage. New York: Longman. Gültekin, G. (2018). Popüler sinemada sanal özgürlük sunumu: Pi’nin yaşamı örneği. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 3(5). 1-19.
• Gittins, D. (1991). Aile sorgulanıyor (trans. T. Erdem). İstanbul: Pencere Yayınları.
• Güçlü, Ö. (2017). Kocan kadar konuş ya da son dönem Türkiye sine-masının “hayırlısıyla” bekar kadın karakter hizalaması. Kültür ve İletişim, 20(39): 186-209.
• Hepşen, Ö. (2010). Tevrat, İncil ve Kuran-ı Kerimde kadın bedeni. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Unpublished Master Thesis), Ankara.
• İlbuğa, E. U. (2018). Yeşim Ustaoğlu sinemasında kadın karakterlerin özgürlük arayışları. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi 11: 292-320.
• Jahn, M. (2012). Anlatıbilim (trans. B. Dervişcemaloğlu). İstanbul: DergahYayınları.
• Kabadayı, L. (2004). toplumsal cinsiyet ve film “90‟lı yıllarda ABD-İspanya-Hong Kong ve Türk sinemasında üretilen filmlerde toplumsal cinsiyet olgusunun feminist yaklaşımla incelenmesi. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Unpublished PhD Thesis), İzmir.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (1990). İnsan, aile ve kültür, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Kaplan, E. A. (2000). Women and film: both sides of the camera. Londra ve New York: Routledge.
• Kasap, F., Dolunay, A. and Solman, A. (2018). Analysis of the Mustang movie the basis of gender roles in society and representation of the woman in Turkish cinema. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication – TOJDAC, 8(4): 627-646.
• Kaymaz Mert, M. (2022). Türk sı̇nemasında toplumsal cı̇nsı̇yet gerçeğı̇ne farklı bı̇r bakış: değı̇şmek zorunda olan kadınlar. Yazıt Kültür Bilimleri Dergisi, 2(1): 9-24.
• Kellner, D. ve Ryan, M (1997). Politik Kamera (trans. E. Özsayar).İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Kırel, S. (2014). Seksenlerin “İffet”inin peşinde: popüler sinemanın eril yüzünü tartışmak. In İ. Cangöz ve Ö. Birsen (eds.), Sıradışı Uyumsuz Muhalif: Bir Entelektüeli Yitirmek. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım, pp. 122-152.
• Kırel, S. (1993). Yeşilçam Öykü Sineması, İstanbul: Babil Yayıncılık.
• Kırvaşoğlu, O. (2016). Türk sinemasında çöküş ve yükseliş dönemleri. Doğu Batı Dergisi, 19(75). 205-217.
• Kunt, M. E. (2013). Yeni̇ Türk sineması’nda erillik bağlamında dişilliğin inşası. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Unpublished Master Thesis), İstanbul.
• Künüçen, H. (2001). Türk sinemasında kadının sunumu üzerine. Kurgu Dergisi, 18:51-64.
• Maktav, H. (2001). Türk sinemasında yoksulluk ve yoksul kahramanlar. Toplum ve Bilim Dergisi, Birikim Yayınları, 89: 161-189mük.
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji sözlüğü. Ankara: Bilim Sanat Yayınları.
• Millett, K. (2011). Cinsel politika (trans. S. Selvi). İstanbul: Payel Yayınları.
• Mohanna, C. (1993). Filmlerde kadınlar (trans. E. Demiray). 25.Kare, 5:18-21.
• Mulvey, L. (1975). Görsel haz ve anlatı sineması. https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&ved=2ahUKEwiqw4E6r_1AhW3Q_EDHWoEDG8QFnoECAYQAQ&url=https%3A%2F%2Favys.omu.edu.tr%2Fstorage%2Fapp%2Fpublic%2Fahmet.oktan%2F131334%2Fg%25C3%25B6rsel%2520haz%2520ve%2520anlat%25C4%25B1%2520sinemas%25C4%25B1.pdf&usg=AOvVaw369C4nw3OSdNfF_o6a_eM_ Accessed January 20, 2022.
• Mutlu, N. (2019). Zeki Demirkubuz sinemasında bireysel gerçeklik üzerinee bir inceleme. (Unpublished master’s thesis). Afyon Kocatepe Universi-ty, Institute of Social Sciences.
• Özarslan, Z. (2015). Duygu ve utanç̧ kuramları üzerinden Yeşilçam melo-dram sinemasını okumak. I Mazıcı, N. (ed.), Türk Sinemasının 100 Yılına Armağan. İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınevi, pp. 29-46.
• Özkan, Z. (2012). Türkiye sinemasında kadının değişen imgesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 5. 79-81.
• Öztürk, G. and Bıkmaz, F. (2007). Popüler kültür ve okul: Ankara ve Bolu illerinde ilköğretim öğrencileri üzerine yapılan bir araştırma. In N. Ahioğlu ve N. Güney (eds.), Popüler Kültür ve Çocuk, Ankara: Dipnot Yayınları, pp. 103-126.
• Öztürk, S. R. (2011). Türkiye sinema literatüründen kadınlara bakmak. In S. Sancar (ed.), Birkaç Arpa Boyu... 21. Yüzyıla Girerken Türkiye’de Feminist Çalışmalar (Prof. Dr. Nermin Abadan Unat'a Armağan), İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları, pp. 679-699.
• Öztürk, S. R. (2000). Sinemada kadın olmak, İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Pezzella, M. (2006). Sinemada estetik (trans. F. Demir). Ankara: Dost Kitabevi.
• Ryan, M. and Kellner, D. (2016). Politik kamera: çağdaş Hollywood sine-masının ideolojisi ve politikası (trans. E. Ösayar). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Ridgeway, C. L. (2001). Gender, status, and leadership. Journal of Social Issues, 57(4): 637-655.
• Suner, A. (2006). Hayalet ev. İstanbul: Metis Yayınları.
• Tekeli, Ş. (2017). Feminizmi düşünmek. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Tekin, N. (2021). 2000 sonrası Türk sinemasında ataerki̇ ve kadın temsili. Batman Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü (Unpublished Master Thesis), Batman.
• Terzioğu, F. and Taşkın, L. (2008). Kadının toplumsal cinsiyet rolünün lid-erlik davranışlarına ve hemşirelik mesleğine yansımaları. C.U. Hemşire-lik Yüksekokulu Dergisi, 12(2): 62-67.
• Topçu, G. Y. (2004). Karanlığın kızları: korku sineması ve kadın. In F. Küçükkurt, A. Gürata (eds.), Sinemada Anlatı ve Türler, Ankara: Vadi Yayınları, pp. 157-212.
• Uçar, K. A. (2021). Film incelemelerinde yöntem arayışı: eleştirel söylem çözümlemesi. In A. Çatalcalı Ceylam (ed.), Sosyal, Beşeri vee İdari Bilim-lerde Yeni Arayışlar ve Çalışmalar. İzmir: Serüven Yayınevi, pp.151-166.
• van Dijk, T., A. (1993). Principles of critical discourse, discourse, and society 4(2). https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0957926593004002006, Erişim tarihi: 01.12.2024.
• Yaşartürk, G. (2018). 2000 sonrası Türk sinemasında değişen kadın imgeleri̇: “Mavi̇ Dalga” filminde özne olarak kadın ve “İkimizin Yerine” filminde anlatının gizemi̇ olarak kadın. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication – TOJDAC, 8(3): 518-525.
• Yeşildal, H. (2010). Türkiye’de 1960’larda toplumsal gerçekçi sinemada aile ideolojisi: “kocanın en kötüsü hiç olmayanından daha iyidir”. Folk-lor/Edebiyat, 16(61): 213-226.