Feminist Mekânların Dönüştürme Deneyim ve İmkânları; Feminist Stüdyo Atölyesi

Yıl 2024, Cilt: 25 Sayı: 2, 37 - 62, 27.02.2025

Nüket Elpeze Ergeç , Hande Muştu

Öz

Kamusal alanda bilgi ve sermaye biriktirmesi engellenerek, özel alana sıkıştırıldığından beri kadınlar için mekânlar bilinç geliştirmek için önemli bir mesele olmuştur. Bu çalışma, feminist mekânların kadınların yaşamlarında oynadığı dönüştürücü rolü ve sağladığı imkânları incelemeyi amaçlamaktadır. Tarih boyunca kadınlar, kamusal alanlarda var olmanın zorluklarıyla karşılaşmış ve bu alanlar genellikle erkeklerin ya da eril düşüncenin egemenliğinde olmuştur. Kamusal alanların özgür düşünce alışverişi olmaktan çıkıp, siyasi ve ekonomik erkin yönettiği bir alan olduğu ve bu alanların ikili güç ilişkilerinde kadın aleyhine işlediği ön kabulüyle feminist mekânlar, kadınların toplumsal normlara karşı koyarak kendilerini ifade edebilecekleri güvenli alanlar sunmaktadır. Bu kapsamda tüm erk ilişkilerinden uzaklaşmak ve eşitlikçi bir ortam sağlamak amacıyla Feminist Stüdyo Atölyesi'nde gerçekleştirilen çalışmalar, kadınların kamu-sal alanlarda karşılaştıkları zorluklar ve toplumsal cinsiyet eşitsizlikleri üzerinde durarak, katılımcıların deneyimlerini paylaşmaları ve bilinçlenme süreçleri yaşamalarını sağladığı gözlemlenmiştir. Atölye çalışmaları, katılımcıların toplum-sal cinsiyet rollerine dair yeni perspektifler kazanmalarını ve toplumsal dönüşüme katkıda bulunmalarını, feminist medya stüdyosu gibi mekânların, kadınların seslerini duyurabilmeleri ve toplumsal konulara duyarlılık geliştirebilmeleri için önemli bir platform sunduğu gözlemlenmiştir. Bu çalışmada, Feminist Stüdyoda gerçekleştirilen “Bırakınız Yürüyelim/Sokakta Taciz Atölyesi” örneklemin-de, mekânların kadınların yaşamlarında yarattığı etkiler ve dönüşümüne ilişkin bulgular değerlendirilmiştir. Nitel analiz yöntemlerinden odak grup tekniğinin kullanıldığı çalışmada 17 katılımcıyla iki ayrı odak grup çalışması gerçekleştirilmiş-tir. Çalışmada, mekânların feminist temeller kapsamında biçimlendirilmesinin düşünsel olarak dönüştürücü olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Feminist Mekânlar, Feminist Stüdyo, Toplumsal Cinsiyet, Kadın, Kamusal Alan

Kaynakça

• Aktaş, G. (2017). “Kadın Açısından Kente İlişkin Mekân Pratikleri”. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (27), 137-149.
• Baker, U. (2020). Beyin Ekran. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bourdieu, P. (2015). Eril Tahakküm, (B. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Braidotti, R. (2017) Göçebe Özneler: Çağdaş Feminist Kuramda Bedenleşme ve Cinsiyet Farklılığı, (Ö. Karakaş, Çev.). İstanbul: Kolektif Kitap.
• Connell, R.W. (1998) Toplumsal Cinsiyet ve İktidar, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Çetinkaya, M. A., & Tekdemir Dökeroğlu, Ö. (2024). Mekân ve Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Konya Kadınlar Pazarının Dönüşümü. Akdeniz Kadın Çalışmaları ve Toplumsal Cinsiyet Dergisi , 1 (7), 161-182.
• Çukurova Üniversitesi İletişim Fakültesi. (t.y.). Feminist studio. Çukurova Üniversitesi İletişim Fakültesi. https://iletisim.cu.edu.tr/cu/Birimler/studio-implementation-units/feminist-studio/About adresinden 28 Nisan 2024'te erişildi.
• Dalaman, Z. B. (2021). Feminist Alternatif Medyanın Yarattığı Yeni Kadın Kimlikleri: Türkiye ve Tunus İncelemesi. Yıldız Social Science Review , 7 (1), 36-57.
• Demirbaş, G. (2012). Kadınların Mekân Algısı Ve Mekânı Kullanma Biçimleri. Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Demirci, R., & Tuncer, S. (2021). Özel ile Kamusal Ekseninde Covid-19 Pandemisi: Cinsiyetlendirilmiş Gündelik Kentsel Mekân Deneyimi ve Kadınların Güvenlik Mesaisi. Kent Araştırmaları Dergisi\Covid-19 Özel Sayısı, 12, 491-535.
• Doğan, S. S. (2017). Cinsiyetçilik Tartışmaları Çerçevesinde Mekânın Kullanımı: Uğurböceği Sevecen ve Salyangoz Tomurcuk Anaokulunda. Mimarlık ve Yaşam Dergisi , 2 (1), 1-12.
• Elkin, L. (2018). Flanöz – Şehirde Yürüyen Kadınlar. (Doğacan Dilcun Doğan, Çev.).(2. Baskı). İstanbul: Nebula Kitap.
• Feminist Media Studio. (t.y.). About us. https://feministmediastudio.ca/ adresinden 28 Temmuz 2024'te erişildi.
• Foucault, M. (1988) Öteki Mekânlara Dair (B. Boysan & D. Erksan, Çev.). Defter Dergisi, 4. İstanbul: Metis yayınları.
• Hançer, A. (2021). Kentsel Feminizm Perspektifinden Kadınların Kent Alanındaki Görünürlülüğü. Akdeniz Kadın Çalışmaları ve Toplumsal Cinsiyet Dergisi (2), 230-243.
• Harding, S. (1987.) "Is there a feminist method? Feminism and Methodology içinde (s. 1-14). Bloomington: Indiana University Press.
• Henitiuk, V. (2003). Step into My Parlour: Magical Realism and the Creation of a Feminist Space. Canadian Review of Comparative Literature , 30 (2), 213-230.
• İlhan, V. (2014). Feminist Alternatif Medyanın İşleyişi Üzerine. Erciyes Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 3(3), 2-10.
• Karatay, Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık
• McDowell, L., & Sharp, J. P. (Eds.). (1997). Space, Gender, Knowledge: Feminist Readings. London: Arnold.
• McNay, L. (1999). Gender, habitus and the field: Pierre Bourdieu and the limits of reflexivity. Theory, Culture & Society, 16(1), 95-117.
• Miroğlu, G. (2019). Mekânı Feminist Perpektifle Okumak: Balıkesir Kenti Merkezi İş Alanı Örneği. International Journal of Geography Education, 41, 103-128.
• Mollett, S., Fluri, J. L., Whitson, R., & Oberhauser, A. (2017). Feminist Spaces: Gender and Geography in a Global Context. London: Routledge.
• Nicolazzo, Z., & Harris, C. (2014). Centering women’s centers: How centers for women and gender act as feminist spaces in higher education. Journal of Critical Scholarship on Higher Education and Student Affairs, 1(1), 32-47.
• Okur, M. (2023). Beden Cinsiyet ve Mekân. Marmara Üniversitesi Kadın ve Toplumsal Cinsiyet Araştırmaları Dergisi, 7, 22-43.
• Robinson, J. (1997). Feminism and the spaces of transformation. Transactions of the Institute of British Geographers, 22(1), 144-156.
• Robinson, J. (2000). Feminism and the spaces of transformation. The Royal Geographical Society (with the Institute of British Geographers), 25(3), 281-301.
• Stavrides, S. (2021). Kentsel heterotopya: özgürleşme mekânı olarak eşikler kentine doğru (A. Karatay, Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Tekvar, S. O. (2017). Türkiye’de Feminist Alternatif Medyanın İşlevselliği: Bir Alternatif Medya Örneği “Kadınların Postası” Projesinin İncelenme-si. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(1).
• The Woman's Building. (t.y.). History of The Woman's Building. https://thewomansbuilding.org/ adresinden 19 Haziran 2024'te erişildi.
• Tuncer, S. (2015). Dışarı Çıkmak: Özelden Kamusala Feminist Bir Saha Hikayesi. Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Kültürel Çalışmalar Dergisi , 2 (2), 30-58.
• Tüzel, G. B., & Gediz Gelegen, D. (2010). Evim. Güzel Evim: Bir Sığınmaevinin Feminist Yapı Çözümü. Feminist Eleştiri Dergisi , 2 (1), 43-55.
• Uşaklılar, Ö. (2022). The Transformatıve Power Of Femınıst Actıvısm: Creatıng A Temporary Safe Space For Women At The Femınıst Nıght. A Thesıs Submıtted To The Graduate School Of Socıal Scıences Of Mıddle East Technıcal Unıversıty . İstanbul: A Thesıs Submıtted To The Graduate School Of Socıal Scıences Of Mıddle East Technıcal Unıversıty
• Yassein, G. A. (2024). Rethinking Urban Landscapes: Women's Spaces and the Dynamics of Third Places. Engineering Research Journal Faculty of Engineering Menoufia University , 47 (2), 247 – 262.
• Yüceşahin, M. M. (2016). Toplumsal Cinsiyet Ve Mekânın Karşılıklı İlişkisi: Patriyarkanın Sosyal Mekânı Örgütleyişine Dair Bir Tartışma. Kadın/Women 2000: Kadın Araştırmaları Dergisi, 17 (1), 73-101.