Kadına Yönelik Şiddet Üzerine Bir Karşılaştırmalı Anayasa Yargısı İncelemesi

Yıl 2024, Cilt: 25 Sayı: 2, 165 - 186, 27.02.2025

Ezgi Fulya Akkuş

Öz

Kadına yönelik şiddetle mücadele, 21. yüzyılın en önemli toplumsal hedeflerinden biri olarak öne çıkmaktadır. Birleşmiş Milletler, bu soruna özellikle Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılmasına Dair Sözleşme (CEDAW) başta olmak üzere çeşitli araçlar yoluyla dikkat çekmektedir. Bu çalışma, kadına yönelik şiddetin insan hakları ihlali olarak ele alınmasını, ulusüstü yargısal denetim mekanizmaları bağlamında ve yargısal diyalog çerçevesinde incelemektedir. Kadına yönelik şiddet vakalarını değerlendirirken ulusüstü denetim mekanizmaları, benzer nitelikteki normları, yargısal diyalog yoluyla birbirleriyle uyumlu bir şekilde yorumlamaktadır. Bu etkileşim, bu tür ihlallerin denetim ve ele alınmasında dikkate alınması gereken evrensel standartların geliştirilmesini sağlamaktadır. Geliştirilen bu standartlar, daha sonra hem ulusal hem de ulusüstü yasal çerçeveleri etkilemektedir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Opuz/Türkiye Kararı, Amerikalılar Arası İnsan Hakları Mahkemesi’nin Cotton Field Kararı ve Amerikalılar Arası İnsan Hakları Komisyonu’nun Lenahan Raporu, kadına yönelik şiddetin toplumsal cinsiyete dayalı bir insan hakları ihlali olduğunu ve devletlerin bu bağlamdaki pozitif yükümlülüklerini vurgulamaktadır. Bu çalışma, ulusüstü yargısal organlar arasında geliştirilen etkileşimlerin, insan haklarının korunmasında dönüştürücü bir rol oynadığını amaçlı örnekleme yöntemi kullanarak ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

karşılaştırmalı anayasa yargısı, kadına yönelik şiddet, yargısal diyalog, ayrımcılık yasağı, devletin pozitif yükümlülükleri

Kaynakça

• Acar, F. (2014). CEDAW’dan İstanbul Sözleşmesi’ne: Kadınların İnsan Hakları ve Kadınlara Karşı Şiddete İlişkin Uluslararası Standartların Evrimi, Kadına Yönelik Şiddet ve Ev-İçi Şiddet. (Ed: Kaya, F./ Özde-mir, N./ Uygur, G.). Ankara: Savaş.
• Conference Report (2021). Gender Equality and the Istanbul Conven-tion: a decade of action. Berlin: Council of Europe.
• Di Razza, N. & Sherman, J. (2020). Integrating Human Rights into the Operational Readiness of UN Peacekeepers. International Peace Institute.
• Fukuyama, F. (2018). Identity: The Demand for Dignity and the Politics of Resentment. Farrar, Straus and Giroux Publishing.
• Huntington, S. P. (2010). Üçüncü Dalga: Geç 20. Yüzyılda Demokratikleşme. (Çev. Ergun Özbudun). Ankara: Yetkin.
• Jackson, V. C. (2004). Constitutional Dialogue and Human Dignity: States and Transnational Constitutional Discourse. Montana Law Review, 65(1), ss. 15-40.
• Karan, U. (2013). Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı. İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa. (Ed. Sibel İnceoğlu). İstanbul: Beta.
• Kontacı, E. (2021). Anayasa Yargısında Yargısal Karşılaştırmacılık ve Türk Anayasa Mahkemesi. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Landes, J.B. (1988). Women and the Public Sphere in the Age of the French Revolution. Ithaca ve Londra: Cornell University Press.
• Mac-Gregor, E. F. (2017). What Do We Mean When We Talk About Judicial Dialogue?: Reflections of a Judge of the Inter-American Co-urt of Human Rights. Harvard Human Rights Journal, 30, ss. 89-127.
• Morsink, J. (1991). Women’s Rights in the Universal Declaration. Human Rights Quarterly, 13/2, ss. 229-256.
• Öden, M. (2014). Türk Anayasa Hukukunda Devletin Kadınları Ev-İçi Şiddete Karşı Koruma Ödevi. Kadına Yönelik Şiddet ve Ev-İçi Şiddet. (Ed: Kaya, F./ Özdemir, N./ Uygur, G.). Ankara: Savaş.
• Öden, M. (2003). Türk Anayasa Hukukunda Eşitlik İlkesi, Ankara: Yetkin.
• Örücü, E. (2007). Ulusal Anayasa Mahkemelerinde Yargısal Karşılaştırmacılık ve Mahkemeler Arası Diyalog. Anayasa Yargısı, 24, ss. 433-459.
• Saunders, C. (2011). Judicial Engagement With Comparative Law. Comparative Constitutional Law. (Eds. Ginsburg, T./ Dixon, R.). Edward Elgar Publishing, ss. 571-598.
• Shapiro, M. (1999). The Success of Judicial Review. Constitutional Dialogues in Compatarive Perspective. (Eds: Kenny, S.L./ Resinger, W.M./ Reitz, J.C.) Londra: Macmillian.
• Shapiro, M. (1986). Courts: A Comparative and Political Analysis. Chicago: University of Chicago Press.
• Šimonović, D. (2014). Global and Regional Standards on Violence Against Women: The Evolution and Synergy of the CEDAW and Istanbul Conventions. Human Rights Quarterly, 36/3, ss. 590-606.
• Slaughter, A.M. (2009). A New World Order. New Jersey: Princeton University Press.
• Tushnet, M. (2014). Advanced Introduction to Comparative Constitutional Law, Edward Elgar Publishing.
• Frankenberg, G. (2018). Comparative Constitutional Studies: Between Magic and Deceit. Edward Elgar Publishing.
• Colon-Rios, J. I. (2021). Judge-Made Constitutional Change. Routledge Handbook of Comparative Constitutional Change. (Eds. Contiades, X./ Fotiadou, A.). Taylor and Francis, ss. 217-231.
• Mcquigg, R. J.A. (2012). Domestic Violence and the Inter-American Commission on Human Rights: Jessica Lenahan (Gonzales) v Uni-ted States. Human Rights Law Review, 12(1), ss. 122-134.
• Tilly, L. A. & Scott, J. W. (1978). Women, Work, and Family. Routledge.
• İNTERNET KAYNAKLARI
• Avrupa Komisyonu (2015). Roadmap on the EU's accession to the Istanbul Convention on preventing and combating violence against women and domestic violence. https://ec.europa.eu/smart-regula-tion/roadmaps/docs/2015_just_010_istanbul_convention_en.pdf (Erişim Tarihi: 01.11.2024).
• International Institute for Democracy and Electoral Assistance (Inter-national IDEA) (2016). Constitution assessment for women’s equality. Stockholm: International IDEA. https://www.idea.int/sites/default/files/publications/constitution-assessment-for-womens-equality.pdf (Erişim Tarihi: 01.11.2024).
• Avrupa Konseyi Venedik Komisyonu Raporu (2023) Compilation of Venice Commission opinions and reports concerning courts and councils of justice. 18.07.2023, CDL-PI(2023)020. https://www.venice.coe.int/webforms/documents/?pdf=CDL-PI%282023%29020-e (Erişim Tarihi: 01.11.2024).
• UN General Assembly (2012). Report of the Special Rapporteur on violence against women, its causes and consequences, Rashida Manjoo. A/HRC/20/16/Add. 4, https://www.refworld.org/reference/themreport/unhrc/2012/en/87596 (Erişim Tarihi: 30.01.2024)
• UN WOMEN (2022). Progress on the Sustainable Development Goals: The Gender Snapshot 2022. https://www.unwomen.org/en/digital-library/publications/2022/09/progress-on-the-sustainable-development-goals-the-gender-snapshot-2022 (Erişim Tarihi: 5.11.2024).
• UN Secretary General’s Campaign (2008). Unite to end Violence Against Women. Factsheet, DPI/2498, United Nations Department of Public Information. http://www.un.org/en/women/endviolence/pdf/VAW (Erişim Tarihi: 19.03.2017).
• Viyana Deklarasyonu ve Eylem Planı (1993). A/CONF.157/23. https://www.un.org/en/conferences/human-rights/vienna1993 (Erişim Tarihi 01.11.2024). Londra Antlaşması (1949). https://www.mfa.gov.tr/avrupa-konse-yi_.tr.mfa#:~:text=AK'%C4%B1%20kuran%20Londra%20Antla%C5%9Fmas%C4%B1,'de%20Roma'da%20imzalanm%C4%B1%C5%9Ft%C4%B1r. (Erişim Tarihi: 01.11.2024).
• United Nations (1979). Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women. https://www.un.org/womenwatch/daw/cedaw/text/econvention.htm (Erişim Tarihi: 03.11.2024).
• United Nations (2001). Optional Protocol to the Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women. https://www.ohchr.org/en/instruments-mechanisms/instruments/optional-protocol-convention-elimination-all-forms (Erişim Tarihi: 03.11.2024).
• CEDAW Committee (1992). General Recommendation No. 19: Violence against women. Committee on the Elimination of Discrimination against Women. https://www.un.org/womenwatch/daw/cedaw/recommendations/recomm.htm (Erişim Tarihi: 03.11.2024).
• MAHKEME KARARLARI
• AİHM (2009). Case of Opuz v. Turkey, (33401/02), 9.6.2009.
• Amerikalılar Arası İnsan Hakları Mahkemesi (2009). Gonzalez et al. (Cotton Field) v. Mexico Judgement, 16.11.2009.
• Amerikalılar Arası İnsan Hakları Komisyonu (2011). Case 12.626, Jessica Lenahan (Gonzales) et al. v. United States, Report No. 80/11, 21.7.2011.
• Amerikalılar Arası İnsan Hakları Mahkemesi (1988). Velasquez-Rodriguez/ Honduras, Inter-Am. Ct. H.R. (ser. C) no. 4, 29.07.1988.