Türkiye’de Yükseköğretim Kurumlarında İstihdamda Cinsiyet Açığının İstatistiksel Analizi

Yıl 2022, , 69 - 93, 30.06.2022

Funda H. Sezgin Elif Haykır Hobikoğlu

https://doi.org/10.21798/kadem.2022.110

Öz

Toplumsal cinsiyet eşitsizliği; sosyal, kültürel ve ekonomik yapıya, hatta oluşturulan politikalara bağlı olarak fırsatlara ve kaynaklara erişmede kadınların aleyhine ortaya çıkan eşitsizlik durumudur. İstihdamda cinsiyet ayrımcılığı ise günümüzde konuya yönelik duyarlılığın artması ile kadınların nitelik ve yeteneklerini geliştirme fırsatlarının oluşturulmasının da etkisiyle daha olumlu bir sürece girmiştir. Bu çalışmanın amacı, yükseköğretimde istihdamda cinsiyet eşitsizliğinin varlığını akademik unvanlar açısından incelemektir. Bu bağlamda, devlet ve özel üniversiteler için, 2020 yılına yönelik olarak, yükseköğretimde istihdamda cinsiyet eşitsizliğinin varlığı, Mann-Whitney-U testi yardımıyla araştırılmıştır. Analiz sonucunda Profesör, Doçent ve Dr. Öğretim Üyesi istihdamında kadın ve erkek akademisyenler arasında istatistiki açıdan anlamlı farklılıklar olduğu tespit edilmiştir. Bu kadrolarda erkek akademisyen sayısının yüksek olduğu görülmüştür. Öğretim Görevlisi ve Araştırma Görevlisi unvanları için ise kadın ve erkek akademisyenler arasında istatistiki açıdan istatistik anlamlı farklılık bulunmamaktadır. Bir diğer ifadeyle, istihdamda cinsiyet eşitsizliği varlığı Profesör, Doçent ve Dr. Öğretim Üyesi unvanları için söz konusudur. Akademiye kabul sürecinde nesnel kriterlerin sağlanması ve kadınların kendilerini geliştirme imkanlarının iyileştirilmesi cinsiyet eşitsizliğinin ortadan kalkmasını sağlayacaktır. Sonuç olarak akademide cinsiyet eşitliğinin korunması için gerekli olan koşulların iyileştirilmesi büyük önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Cinsiyet Eşitsizliği, Yükseköğretim, Akademisyen, İstatistik analiz, Mann-Whitney-U Test

A Statistical Analysis for the Gender Employment Gap in Higher Education Institutions in Turkey

Öz

Gender inequality is the situation of inequality against women in accessing opportunities and resources depending on the social, cultural and economic structure and even the policies created. Gender discrimination in employment, on the other hand, has entered a more positive process with the increase in sensitivity towards the issue and opportunities for women to develop their qualifications and abilities. The aim of this study is to examine the existence of gender inequality in employment in higher education in Turkey in terms of academic titles. For public and private universities, the existence of gender inequality in employment in higher education for 2020 was investigated with the help of the Mann-Whitney-U test. As a result of the analysis, statistically significant differences were determined for male and female academicians with regards to the titles of; Professor, Associate Professor and Assistant Professors in terms of faculty member employment. It has been observed that the number of male academicians in these positions is high. However, there is no statistically significant difference between male and female academicians for the titles of Lecturer and Research Assistant. This indicates the existence of gender inequality in employment of those employed as Professor, Associate Professor and Dr. as Faculty Members. In the process of admission to the academy, providing objective criteria and improving women's opportunities for self-development will eliminate gender inequality. As a result, it is of great importance to improve the conditions necessary for the protection of gender equality in academia.

Anahtar Kelimeler

Gender Inequality, Higher Education Institutions, Academicians, Statistical Analysis, Mann-Whithney-U Test

Kaynakça

• Adak, N. (2018). Yükseköğretimde toplumsal cinsiyet eğitimi çalıştayının ardından. Akdeniz Kadın Çalışmaları ve Toplumsal Cinsiyet Dergisi, 1(1), 97-100.
• Aydın, S. (2016). Türkiye’de kadının istihdamı ve kadına dair sosyal güvenlik uygulamaları. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 243-258.
• Başarır, F. & Sarı, M. (2015). Kadın akademisyenlerin “kadın akademisyen olma” ya ilişkin algılarının metaforlar yoluyla incelenmesi. Journal of Higher Education & Science/Yüksekögretim ve Bilim Dergisi, 5(1), 41-51.
• Bradley, K. (2000). The incorporation of women into higher education: Paradoxical outcomes? Sociology of Education, 73(1), 1-18.
• Cesim, D. T., Yücel, A. S., Korkmaz, M. & Aras, G. (2013). Türkiye’de kadın istihdamının Amerika Birleşik Devletlerindeki kadın istihdamı ile karşılaştırılması. Turkish Studies, 8(9), 1845-1863.
• Cömert, M. (2014). Turizm eğitimi alan öğrencilerin sektörde çalışmak istedikleri alanlar ve sektördeki istihdamda cinsiyet ayrımcılığıyla ilgili düşünceleri. Gazi Üniversitesi Turizm Fakültesi Dergisi, 1(1), 50-62.
• Çağatay, N. & Berik, G. (1990). Transition to export-led growth in Turkey: Is there a feminization of employment? Review of Radical Political Economics, 22(1), 115-134.
• Çağatay, N. & Özler, Ş. (1995). Feminization of the labor force: The effects of long-term development and structural adjustment. World Development, 23(11), 1883-1894.
• Çakır, Ö. (2008). Türkiye’de kadının çalışma yaşamından dışlanması. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 31(1), 25-47.
• Çetin, A. G. I. & Sevüktekin, M. (2014). Türkiye’de kadın istihdamının geleceği, Paradoks Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, 10(2), 52-83.
• Dayıoglu, M. & Kasnakoglu, Z. (1997) Kentsel kesimde kadın ve erkeklerin işgücüne katılımları ve kazanç farklılıkları. METU Studies in Development, 24(1), 329-362.
• Dayıoğlu, M. & Kırdar, M. G. (2010). Türkiye’de kadınların işgücüne katılımında belirleyici etkenler ve eğilimler. DPT Yayınları.
• Dedeoğlu, S. (2000). Toplumsal cinsiyet rolleri açısından Türkiye’de aile ve kadın emeği. Toplum ve Bilim, 86(1), 139-170.
• Dedeoğlu, S. (2009). Eşitlik mi ayrımcılık mı? Türkiye’de sosyal devlet, cinsiyet eşitliği politikaları ve kadın istihdamı. Çalışma ve Toplum, 2(21), 41-54.
• Deniz, M. & Hobikoglu, E. (2012). Cinsiyete göre gelişme endeksi çerçevesinde kadın istihdamının ekonomik değerlendirmesi: Türkiye örneği, International Conference on Eurasian Economies Bildiriler Kitabı, 123-130.
• Demir, S. (2018). Akademide kadın: Farklı disiplinlerden kadınların akademideki yeri ve aile yaşamlarıyla etkileşimi. Siyasal Bilimler Dergisi, 6(1), 187-210.
• Duruoğlu, T. (2007) Emek piyasasında cinsiyetçi ücret ayrımı: Bursa organize sanayi bölgesinde bir araştırma. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 24(1), 61-76.
• Dünya Ekonomik Forumu (2021). Küresel cinsiyet uçurumu raporu. https://www.weforum.org/reports/
• Ecevit, Y. (2003). Toplumsal cinsiyetle yoksulluk ilişkisi nasıl kurulabilir? bu ilişki nasıl çalışabilir? C.Ü. Tıp Fakültesi Dergisi, 25(4), 83-88.
• Forsythe, N, Korzeniewicz P. R. & Durrant, V. (2000). Gender ınequalities and economic growth: a longitudinal evaluation. Economic Development and Cultural Change, 48(3), 573-617.
• Goldin, C., Katz, L. F. & Kuziemko, I. (2006) The homecoming of american college women: The reversal of the college gender gap. Journal Of Economic Perspectives, 20(4), 133-156.
• Göker, Z.G. (2019). Akademide kadınlar ve toplumsal cinsiyet eşitliği. TESEV Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Tartışmaları, 1-5.
• Göker, Z. G., & Polatdemir, A. (2019). Türkiye’de yükseköğretim kurumlarında toplumsal cinsiyet eşitliği mekanizmaları: Bir temel değerlendirme çalışması. Sabancı Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Mükemmeliyet Merkezi (SU Gender) ve Research Worldwide Istanbul.
• Günday, D. P. (2011). Ekonomik kalkınmada kadının önemi ve katkısı [Basılmamış Yüksek Lisans Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Heilman, M. E. (2001). Description and prescription: How gender stereotypes prevent women’s ascent up the organizational ladder. Journal of Social Issues, 57(1), 657-674.
• Kadam, F. ve Toksöz G., (2004) Gender based discrimination at work in Turkey: A cross-sectoral overview. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 59(4), 151-172.
• Karabıyık, İ. (2015) Türkiye’de çalışma hayatında kadın istihdamı. M.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 32(1), 231-260.
• Karakuş, H. (2016). Delik boru: Türkiye’deki akademisyen kadınlar üzerine bir analiz. International Journal of Social Science, 53(2), 533-556.
• Kaya Erdoğan, E. (2021). Yükseköğretimde yönetsel kadrolarda cinsiyet eşitsizliği raporu. ÜNİVDER Raporu, 1-50.
• Kılıç, D. & Öztürk, S. (2014). Türkiye’de kadınların işgücüne katılımı önündeki engeller ve çözüm yolları: Bir ampirik uygulama. Amme İdaresi Dergisi, 47(1), 107-130.
• Korkmaz, A. & Korkut, G. (2012). Türkiye’de kadının işgücüne katılımının belirleyicileri. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(2), 41-65.
• Kumaş, H. & Çağlar, A. (2010). Türkiye’de kadın eksik istihdamını belirleyen faktörler: TÜİK 2009 hanehalkı işgücü anketi ham verileri ile cinsiyete dayalı bir karşılaştırma. Çalışma ve Toplum, 29(2), 248-289.
• Kuzgun, Y. & Sevim, S. A. (2004). Kadınların çalışmasına karşı tutum ve dini yönelim arasındaki ilişki. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37(1), 14-27.
• Ledwith, S. & Manfredi, S. (2000). Balancing gender in higher education: A study of the experience of senior women in anew’uk university. European Journal of Women’s Studies, 7(1), 7-33.
• Machado-Taylor, M. & Özkanlı, Ö. (2013). Gender and academic careers in Portuguese and Turkish higher education institutions. Eğitim ve Bilim, 38(169), 346-356.
• Özaydınlık, K. (2014). Toplumsal cinsiyet temelinde Türkiye’de kadın ve eğitim. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 33(1), 93-112.
• Özcan, B. ve İnanç, H. (2015). Gender, family and academic careers in Turkey. Advances in Life Course Research, 29(1), 52-65.
• Özkanlı, Ö. & White, K. (2008) Leadership and strategic choices: Female professors in Australia and Turkey. Journal of Higher Education Policy and Management, 30(1), 53-63.
• Özkaplan, N. (2013). Kadın akademisyenler: Cam tavanlar hala çok kalın. Kadın Araştırmaları Dergisi, 12(1), 1-23.
• Öztan, E. & Doğan, S, N. (2015). Akademinin cinsiyeti: Yıldız Teknik Üniversitesi ve toplumsal cinsiyet. Çalışma ve Toplum, 2015(3), 191-221.
• Sağlamer, G., Tan, M. & Çağlayan, H. (2013). Türk yükseköğretiminde kadın katılımı üzerine bir araştırma. Türkiye’de Bilim, Mühendislik ve Teknolojide Kadın Akademisyenler Ağı.
• Sağlamer, G., Tan, M. G., Çebi, P. D., Çağlayan, H., Gümüşoğlu, N. K., Poyraz, B., Öztan, E., Özdemir, İ., Tekcan M., Adak, N. & Kahraman, S. Ö. (2018). Gendered patterns of higher education in Turkey: Advances and challenges. Women's Studies International Forum, 66(1), 33-47.
• Settles, I. H., Cortina, L. M., Malley, J., & Stewart, A. J. (2006). The climate for women in academic science: The good, the bad, and the changeable. Psychology of Women Quarterly, 30(1), 47-58.
• Süral, A. N. (2007). Legal framework for gender equality at work in Turkey. Middle Eastern Studies, 43(5), 811-824.
• Süral, A. N. (2013). Türkiye’de kadın istihdamı: Fırsatlar, engeller ve hukuki çerçeve. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 15(1), 279-309.
• Tansel, A. (1994). Wage employment, earnings and returns to schooling for men and women in Turkey. Economics of Education Review, 13(4), 305-320.
• Tansel, A. (2005). Public-private employment choice, wage differentials, and gender in Turkey. Economic Development and Cultural Change, 53(2), 453-477.
• Tunalı, I. & Ercan, H. (1998) Labor market segmentation in Turkey. T. Bulutay (Ed.), Main characteristics and trends of the Turkish labor market (s. 85-127) içinde. TÜİK Yayınları.
• Tuncer, S. (2019). Cinsiyetlendirilmiş bir kurum olarak akademi: Türkiye’de akademinin cinsiyet kültürüne bakmak. Kültür ve İletişim, 44(1), 173-208.
• TÜSİAD (2000). Kadın-erkek eşitliğine doğru yürüyüş: Eğitim, çalışma yaşamı ve siyaset. Lebib Yayınevi.
• TÜSİAD (2008). Türkiye’de hanehalkı: İşgücü, gelir, harcama ve yoksulluk açısından analizi. TÜSİAD Yayınları.
• Wenneras, C., & Wold, A. (2001). Nepotism and sexism in peer-review. M. Wyer, M. Barbercheck, D.Giesman, H. O. Ozturk, & M. Wayne (der.), Women, science and technology: A reader in feminist science studies (s. 46-52) içinde. Routledge.
• Van den Brink, M. & Benschop, Y. (2012). Slaying the seven‐headed dragon: The quest for gender change in academia, gender. Work and Organization, 19(1), 71-92.
• Yenilmez, M. İ. (2016). Women in academia in Turkey: Challenges and opportunities. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yönetim Bilimleri Dergisi, 14(28), 289-311.
• Yorgun, S. (2010) Sömürü, koruma ve pozitif ayrımcılıktan çalışma yaşamının egemen gücü olmaya doğru kadınlar: 21. yüzyıl ve pembeleşen çalışma yaşamı. Sosyo-Ekonomi Dergisi, 11(11), 167-190.
• Yükseköğretim Kurumu (YÖK), https://istatistik.yok.gov.tr/ (15.02.2020).