Semantic Analysis of Some Qur’anic Concepts Related to Family

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 1, 61 - 90, 01.06.2017

Arzu Arıkan

Öz

One of the fundamental aims of Islam, as a universal religion, is to enable people to be happy. Family is one of the most important social institutions that serves this purpose. There are about 200 verses related to the family in the Qur’an, and marriage is defined as “a solid pact”. This paper aims to establish a religious perspective to problems in modern family arising from the modernization and secularization processes. For this purpose, the concepts of “kavvam” and “obedience” will be analyzed with an Islamic approach and the importance of love and mercy for family relations in Islam will be discussed

Anahtar Kelimeler

Family, Kavvâm, Obedience, Meveddet, Compassion

Aileyi İlgilendiren Bazı Kur’âni Kavramların Semantik Analizi

Öz

Evrensel bir din olan İslâm’ın temel gayelerinden biri, insanların dünyada mutlu olmalarını sağlamaktır. Bu amaca hizmet edecek olan en önemli kurumlardan biri ailedir. Kur’an’da aileyle ilgili iki yüz civarında âyet bulunmakta ve evlilik “sağlam bir misak” olarak tanımlanmaktadır. Bu bağlamda mutlu bir yuva kurabilmek için ataerkil aile yapısının baskısından uzak kalarak ve dinî öğretilere kulak vererek anahtar niteliğinde olan bazı Kur’ânî kavramların açıklığa kavuşturulmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu çalışmada modernleşme ve sekülerleşme süreçlerinden etkilenen aile müessesiyle ilgili olarak ortaya çıkan sorunlara yönelik dini perspektif ortaya konulmaya çalışılacak; bu bağlamda Kur’an’da yer alan “kavvâm” ve “itaat” kavramlarının anlamlarının semantik analizi yapılacak ve İslamî açıdan sevgi ve merhamet duygularının aile ilişkilerindeki öneminden söz edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Aile, Kavvâm, İtaat, Meveddet, Merhamet.

Kaynakça

• Abdûlbâkî, Muhammed Fuad. (1982). el-Mu’cemu’l-Mufehresli Elfâzi’l-Kur’âni’l- Kerîm. İs- tanbul: el-Mektebetu’l İslâmiyye Yay.
• Alper, Ömer Mahir. (2001). “İtaat”, DİA.
• Apaydın, H. Yunus. (2007). “İslâm Hukukunda Aile”, Günümüzde Aile (İSAV Tartışmalı İlmi Toplantılar Dizisi). Editör: Ömer Çaha, İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Ateş, Süleyman. (1991). “İslam’ın Kadına Getirdiği Haklar”, İslami Araştırmalar, C: 5, S. 4, Ekim.
• Ateş, Süleyman. (1996). İslam’da Kadın Hakları. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat.
• Aydın, Mehmet Akif. (1989). “Aile”, DİA.
• Aydın, Mustafa. (2012). “Ailenin Geleceği”, Savrulan Dünyada Aile Sempozyumu, İstanbul: SEKAM (Sosyal Ekonomik Araştırmalar Merkezi) Yay.
• Aysel, Zeynep. (2006). Aile Bilinci. İstanbul: Düşün Yay.
• Balaban, Ayfer. (2012). Kadın ve Aile Yazıları. “Mehmet Said Hatiboğlu ile İslam’ın Işığında Kadın”, (Söyleşi). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Birekul, Mehmet F. &Yılmaz, Mehmet. (2001). Peygamber Günlerinde Sosyal Hayat ve Aile. Konya: Yediveren Yayınları.
• Buladı, Kerim. (2013). İslam Işığında Ailede Huzurlu Yaşam. İstanbul: . Hayat Yay.
• Can, Burhanettin. (2012).“Fıtrat Ekseninde Ailenin Yeniden İnşası”, Savrulan Dünyada Aile Sempozyumu. İstanbul: SEKAM (Sosyal Ekonomik Araştırmalar Merkezi) Yay.
• Canan, İbrâhim. (2006).“Aile Reisi ve Baba Olarak Hz. Peygamber”, Hz. Peygamber ve Aile Hayatı. İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Çaha, Ömer (Editör). (2007). (Genel Değerlendirmeler), Günümüzde Aile (İSAV Tartışmalı İlmi Toplantılar Dizisi). İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Çakan, İsmail Lütfi. (1989). “İtaatin Sınırı”, Altınoluk Dergisi. Nisan.
• El-Beydâvî, Muhammed Nasıruddin. (2010). Envaru’t Tenzîl ve Esraru’t Te’vîl. Beyrut: Dâru İhyâi’t- Türâsi’l Arabî.
• El-Buharî, Muhammed b. İsmail. (2000). Sahîhu’l-Buhârî. (Mevsûatu’l-Hadisi’ş-Şerif el-Ku- tubu’s-Sitte): 3. bs. Riyad: Dârü’s-Selam Yay.
• El-Cevherî, Ebu Nasr İsmail b. Hammâd. (1998). es-Sıhâh Tâcu’l-Luğa ve Sıhâhu’l-Arabiyye. thk. Şehabeddin Ebû Amr, Beyrut: Dârü’l-Fikr.
• El-Heysemî, Ebu’l-Hasan Nureddin Ali b. Ebî Bekr b. Süleyman. (1967). Mecmaü’z-Zevâid ve Menbâul-Fevâid. Beyrut-Lübnan: Dâru’l-Kitab.
• El-İsfahânî, Ebu’l-Kâsım Hüseyin b. Muhammed b. Mufaddal Râğıb. (1974). Mutluluğun Kazanılması. Çev. Lütfi Doğan. Ankara: Fatih Gençlik Vakfı Matbaa İşletmesi.
• En-Nesâî, Ahmed ibnu Şuayb ibn Ali ibn Sinan Abu Abdurrahman. (2000). (Mevsûa- tu’l-Hadisi’ş-Şerif el-Kutubu’s-Sitte): Sünen-i Nesâî, bs. Riyad: Dârü’s-Selam Yay.
• En-Nisabûrî Ebu Hüseyin Müslim bin Haccâc bin Müslim el-Kuşeyri. (2000). Sahihu’l- Müslim, (Mevsûatu’l-Hadîsi’ş-Şerif el-Kutubu’s-Sitte), 3. Bs. Riyad: Dârü’s-Selam Yay.
• Er- Râzî, Fahreddin. (2008). Efâtîhu’l-Ğayb. Beyrut-Lübnan: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
• Es-Sicistânî, Süleyman b. Eş’as b. İshak el-Ezdi Ebû Davud. (2000). Kitâbü’s-Sünen: Sünenu Ebû Dâvûd, (Mevsûatu’l-Hadisi’ş-Şerif el-Kutubu’s-Sitte): 3. bs. Riyad: Dârü’s-Se- lam.
• Es-Sülemî, Ebû İsa Muhamed b. İsa b. Sevre b. Musa b. Dahhâk. (2000). Câmiu’t-Tirmizî. ((Mevsûatu’l-Hadisi’ş-Şerif el-Kutubu’s-Sitte), 3. bs. Riyad: Dârü’s-Selam.
• Et-Taberî, Ebû Cafer İbn Cerir Muhammed b. Cerir b. Yezid. (1984). Câmiu’l-Beyân an Te’vîli’l-Kur’ân. Beyrut-Lübnan: Dâru’l Fikr Yay.
• Et-Tirmizî,Ebû İsa Muhamed b. İsa b. Sevre es-Sülemî. (2000). Sünenü’t-Tirmizî. (Mevsûa- tu’l-Hadisi’ş-Şerif el Kutubu’s-Sitte): 3. bs. Riyad: Darü’s-Selam.
• Ez-Zemahşerî, Ebu’l Kasım Cârullah Mahmud b. Ömer b. Muhammed. el-Keşşâf an Ğavâ- mizi’t-Tenzîl ve Uyûni’l-Ekavîl fî Vucûhi’t-Te’vîl. Beyrut-Lübnan: Dâru’l-Ma’rife.
• Fazlur Rahman. (1993). Ana Konularıyla Kur’an. Çev: Alpaslan Açıkgenç, Ankara: Fecr Yay.
• Görgülü, Ülfet. (2013). “Kadınların Kamu İdareciliği Bağlamında Nisa Sûresi 34. âyete Ana- litik Bir Yaklaşım” İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, sy. 21, Nisan, Konya.
• Güler, Zekeriya. (2004). 40 Hadiste Kadın ve Aile. İstanbul: Uysal Yay.
• Gümrükçüoğlu, Süleyman. (2014). Kur’an’da İletişim Dili. İstanbul: Etkileşim Yay.
• Havva, Said. (1987). İslam’da Nefis Tezkiyesi. Çev.Bekir Ali Bilgiç, İstanbul: Petek Yay.
• İbn Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybani Ahmed. (2000). el-Müsned, (Mevsûatu’l-Hadîsi’ş-Şerif el-Kutubu’s-Sitte): 3. bs. Riyad: Dârü’s-Selam Yay..
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid er-Rebeî el-Kazvinî. (2000). Sünenu İbn Mâce. (Mevsûatu’l-Hadisi’ş-Şerif el-Kutubu’s-Sitte): 3. bs. Riyad: Dârü’s-Selam.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî. (1997). Lisânu’l-Arab. Beyrut-Lübnan: Dâru İhyai’t-Turasi’l Arabi Yay.
• İbn Düreyd, Ebu Bekir Muhammed b. El-Hasen el-Ezdî el-Basrî. (1345). Cemheretu’l-Luğa. Dâru Sadır, t.y. Matbaatu Meclisi Haydarabad: Dâiretü’l-Maârifi’l-Osmaniyye.
• İslamoğlu, Mustafa. (2009). “Aile: Vahdetin Çekirdeği”, Kur’ani Hayat Dergisi, İstanbul, Ma- yıs- Haziran.
• İşmen, A. Esra. (2004). “Aile Yaşam Döngüsü”, Evlilik Okulu, Editör: Haluk Yavuzer, İstan- bul: Remzi Kitabevi.
• Kandemir, Mehmet Yaşar. (2010). Mutlu Bir Yuva İçin. İstanbul: Tahlil Yay.
• Karagöz, İsmail, Fikret Karaman vd. (2009). Dini Kavramlar Sözlüğü. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Karaman, Hayrettin, Ali Özek vd. (Hazırlayanlar). (2007). Kur’ân-ı Kerim ve Açıklamalı Meâli. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Karaman, Hayrettin. (2010). Evlilik. İstanbul: İz Yay.
• Kazancı, Şenat ve F. Asiye. (2006). “Kur’an’ın Ana Babaya İhsan İlkesinin İtaate Dönüşümü ve Geleneğe Etkisi”, Marife, yıl 6, sayı 1, Bahar.
• Kınalızâde Ali Çelebi Alâuddîn. (t.y.) Ahlâk-ı Alâî. çev. Hüseyin Algül, İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser.
• Köse, Saffet. (2010). “Ailede Meşruiyet Temeli Olarak Nikâh”, Küreselleşen Dünyada Aile (2009 Yılı Kutlu Doğum Sempozyumu Tebliğ ve Müzakereleri). Ankara: Türkiye Di- yanet Vakfı (TDV) Yay.
• Köse, Saffet. (2014). Genetiğiyle Oynanmış Kavramlar ve Aile Medeniyetinin Sonu. Konya: Mehir Vakfı Yay.
• Martı, Huriye &Han, Abdurrahman. (2016). “Sünnet Perspektifinden Aileye Bakmak: Sabi- teler ve Değişkenler”, Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, Sayı: 36, Ocak-Haziran.
• Mevdûdî, Ebu’l A’la. (1991). Tefhîmu’l-Kur’ân. İstanbul: İnsan Yay.
• Ozankaya, Özer. (1996). Toplum Bilim. İstanbul: Cem Yay.
• Öztürk, Mustafa. (2012). Câhiliyeden İslâmiyet’e Kadın. Ankara: Ankara Okulu Yay.
• Rıza, Muhammed Reşit. (2008). İslam’da Kadının Hukuku (Kadınlara Çağrı), Çev: Mehmet Çelen, Malatya: Nida Yay.
• Saygılı, Sefa & Çankırılı, Ali. (2001). Babacığım Neredesin?, İstanbul: TÜRDAV Yay.
• Sıbai, Mustafa. (2008). Aile Ahlakımız. Çev: Abdusselam Porsnak. İstanbul: Beka Yay.
• Sosyal Bilimler Ansiklopedisi. (1990). İstanbul: Risale Yay.
• Soysaldı, Mehmet. (2012). “Anne Hakkı Ödenmez”, Kadın ve Aile Yazıları, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Şen, Rahime Beder. (2012). “Ben Bir Anneyim”, Kadın ve Aile Yazıları. Ankara: Diyanet İşle- ri Başkanlığı Yayınları.
• Tarhan, Nevzat. (2013). Aile Okulu. İstanbul: Timaş Yay.
• Tarhan, Nevzat. (2013). Evlilik Psikolojisi. İstanbul: Timaş Yay.
• Tarhan, Nevzat. (2014). Aşk Terapi. İstanbul: Timaş Yay.
• Temel, Ali Rıza. (2006). Mutlu Bir Yuva Nasıl Kurulur, Nasıl Korunur? İstanbul: Harf Yay.
• Türcan, Talip. (2010). “Şûra”, DİA.
• Ünal, İ. Hakkı. (2010). “İslam Düşüncesinde Ailenin Dini Temelleri”, Küreselleşen Dünyada Aile, (2009 Yılı Kutlu Doğum Sempozyumu Tebliğ ve Müzakereleri). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları (TDV).
• Vatandaş, Celalettin. (2012).“SEKAM Araştırması Bağlamında Türkiye’de Aile Yapısı ve Problemleri”, Savrulan Dünyada Aile Sempozyumu. İstanbul: SEKAM (Sosyal Eko- nomik Araştırmalar Merkezi) Yay.
• Yaman, Ahmet. (2008). İslam Aile Hukuku. İstanbul: İFAV Yay.
• Yaran, Cafer Sadık. (2009). “İslam Düşüncesinde Ailenin Felsefi ve Etik Temelleri”, Küresel- leşen Dünyada Aile.
• Yavuzer, Haluk. (1999). Ana-Baba ve Çocuk. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yavuzer, Haluk. (2004). “Aile İlişkileri ve Çocuk”, Evlilik Okulu. Editör: Haluk Yavuzer, İstan- bul: Remzi Kitabevi.
• Yeniçeri, Celal. (2009). İslâm Ailesi ve Ev İdaresi. İstanbul, Çamlıca Yay.
• Yazır, Elmalılı M. Hamdi. (t.y). Hak Dini Kur’an Dili.
• Zeyd b. Ali, Ebü’l-Hüseyin Zeyd b. Ali b. Hüseyin el-Kureşi. (1966). Müsnedü’l-İmam Zeyd. Thk: Abdu’l- Vâsi’î el-Yemânî, Lübnan.