Kraliçe Arı Fenomeni Bağlamında Özel Sektörde Çalışan Kadınlara Yönelik Nitel Bir Araştırma

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 1, 53 - 77, 27.06.2021

Hava Yaşbay Kobal

Öz

Çalışmada, Türkiye’de özel sektörde çalışan kadın yöneticilerin kraliçe arı davranışı gösterip göstermediği araştırılmaktadır. Araştırmada on sekiz kadın yönetici ve on beş kadın çalışanla yapılan görüşmelerden edinilen veriler NVivo 10 nitel veri analizi programında analiz edilmiştir. Sonuçlar, örneklemde yer alan kadın çalışanların olumlu özelliklerinin detaycılık, çok yönlülük ve empati kurabilme olduğunu göstermektedir. Olumsuz özellik ise duygusallıktır. Kadın çalışanların karşılaştığı zorluklar erkek egemen çalışma ortamları ve ailevi sorumluluklardır. Kadın yöneticilerin demokratik ya da durumsal yönetim tarzını benimsedikleri saptanmıştır. Kadın yöneticiler kadın çalışanlara kariyerlerinde yükselmeleri konusunda verdikleri desteği özellikle vurgulamışlardır. Kadın çalışanlar da kraliçe arı davranışıyla karşılaşmadıklarını aksine kadın yöneticilerin kendilerine karşı anlayış ve empatiyle yaklaştıklarını, kariyer gelişimleri konusunda desteklendiklerini ifade etmişlerdir. Bu nedenle örgütlerde kraliçe arı fenomenini ortadan kaldırmaktan ziyade cam tavan sendromunu ortadan kaldıracak stratejilerin hayata geçirilmesi önerilmektedir. Bu sayede kadınların başarılarına ve liyakatlerine bakılmaksızın yalnızca kadın oldukları için ilerlemelerinde karşılarına çıkan engelleri aşmak mümkün olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Cam tavan, cinsiyet ayrımcılığı, kraliçe arı fenomeni, prenses arı etkisi, nitel analiz

Kaynakça

• Arvate, P.R., Galilea, G.W. & Todescat, I. (2018). The queen bee: A myth? The effect of top-level female leadership on subordinate females. The Leadership Quarterly, 29, 533-548.
• Baltacı, A. (2018). Nitel araştırmalarda örnekleme yöntemleri ve örnek hacmi sorunsalı üzerine kavramsal bir inceleme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 231-274.
• Bickford, N. (11 Ekim 2011). ‘Queen bees - an evolving species or an office myth?’. https://www.ft.com/content/9bc76152-f3f9-11e0-b221-00144feab49a.
• Cannings, K. (1988). Managerial promotion: The effects of socialization. Specialization, and Gender, ILR Review, 42(1), 77-88.
• Derks, B., Laar, C. V. & B., Ellemers (2016). The queen bee phenomenon: Why women leaders distance themselves from junior women. The Leadership Quarterly, 27, 456-469.
• Derks, B., Ellemers, N., Laar, C. V. ve Groot, D.K. (2011a). Do sexist organizational cultures create the Queen Bee?. British Journal of Social Psychology, 50, 519-535.
• Derks, B., Laar, C. V., Ellemers, N. & Groot, D.K. (2011a). Gender-Bias primes elicit queen-bee responses among senior policewomen. Psychological Science, 22(10), 1243-1249.
• Downes, M., Hemmasi, M. & Eshghi, G. (2014). When a perceived glass ceiling impacts organizational commitment and turnover intent: The mediating role of distributive justice. Journal of Diversity Management, 9(2), 131-146.
• Ellemers, N., van den Heuvel, H., de Gilder, D., Maass, A. & Bonvini, A. (2004). The underrepresentation of women in science: Differential commitment or the queen bee syndrome?. British Journal of Social Psychology, 43, 1–24.
• Er, O. & Adıgüzel, O. (2015). Cam tavan gölgesindeki kraliçe arılar: Kadınların kariyer ilerlemelerinde karşılaştıkları engeller ve etkili liderlik. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2, 163-175
• Faniko, K., Ellemers, N. & Derks, B. (2020). The queen bee phenomenon in Academia 15 years after: Does it still exist, and if so, why?. British Journal of Social Psychology, July, 1-17.
• Faniko, K., Ellemers, N. & Derks, B. (2016). Queen bees and alpha males: Are successful women more competitive than successful men?. European Journal of Social Psychology, 46, 903–913.
• Grix, J. (2001). Demystifying postgraduate research from MA to PHD. London: The University of Birmingham.
• Hu, T. & Myeong-Su, Y. (2008). Is the glass ceiling cracking? A simple test, IZA Discussion Papers 3518, Institute of Labor Economics (IZA).
• Jackson, J.C. (2001). Women middle manager’s perception of the glass ceiling. Women in Management Review, 16(1), 30-41.
• Knutson, B. J. & Schmidgall, R. S. (1999). Dimensions of the glass ceiling in the hospitality industry. Cornell Hotel and Restaurant Administration Quarterly, 40(6), 64–75.
• Kremer, H., Villamor, I. & Ormiston, M. (2019). Princess bee effect: The reverse queen bee phenomenon. Academy of Management Proceedings, 1, 19515.
• Lathabhavan, R. (2019). Glass ceiling beliefs, performance, and turnover intention through work engagement. International Journal Environment, Workplace and Employment, 5(4), 304-321.
• Lookwood, N.R. (2004). The glass ceiling: domestic and international perspectives. Research Quarterly, Human Resource Magazine Research Quarterly, 1-49.
• Permatasari, D. & Suharnomo, S. (2019). Investigating the “queen bee” phenomenon in Indonesia: A case study. Diponegoro International Journal of Business, 2(1), 41-51.
• Salles, A. & Choo, E. (2020). Queen bee phenomenon: a consequence of the hive. The Lancet, 395(10228), 940.
• Stroh, L.K., Brett, J.M. & Reilly, A.H. (1996). Family structure, glass ceiling, and traditional explanations for the differential rate of turnover of female and male managers. Journal of Vocational Behavior, 49, 99–118.
• Tekyazman, E.F. (2019). Spor eğitimi veren yükseköğretim kurumlarında kraliçe arı sendromu (Yüksek lisans tezi, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Spor Yöneticiliği Ana Bilim Dalı, Manisa). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
• Tolay, E. (2020). Kadın astların perspektifinden kadın yöneticiler: Hiyerarşik ilişkiler bağlamında nitel bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 12(3), 2276-2296.