Hac Yolunda Bir Bâbür Prensesi

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 1, 17 - 40, 30.06.2022

Nadir Karakuş

https://doi.org/10.21798/kadem.2022.108

Öz

1526’da Hindistan’da kurulan üçüncü büyük Türk Sultanlığı Bâbürlüler, yetiştirdikleri hanedan hanımları ile de ön plana çıkmışlardı. Kitap telif edecek kadar kabiliyetli, şiir yazacak kadar duygu dünyası geniş olan bu hanımlar içinde dönemin en önde tasavvufî hareketi olan Çiştilik yoluna intisap edenler dahi çıkmıştı. Şâir, müellife ve kitap sahibi kişiliği ile ön plana çıkan Bâbür Şah’ın kızı ise daha farklı özellikleri ile de karşımıza çıkar. Gülbeden ismi ile anılan bu Bâbürlü Hanım, abisi Hümâyun Şah’ın zorlu geçen ve on beş yıl kesintiye uğrayan iktidar mücadelesinde ona destek olmaya çalışmıştı. Onun ölümü ile aynı desteği yeğeni Ekber Şah’a da gösteren Gülbeden Begüm, bu süreçte Bâbür İmparatoru’nun içine saplandığı sapkın dinî yönelişlerde de ona çıkış kapıları aralamaya çalışmıştı. Bunun için düzenlenen renkli ve kalabalık bir hac yolculuğunun içinde yer alan Gülbeden, Gucerât sahillerinden Cidde’ye oradan da Mekke’ye ulaşmıştı. Dönüş yolu sancılı olmuş, Aden’de bindikleri geminin batması ile Osmanlı idaresindeki bu şehirde yaklaşık bir yıl geçirmişti. Bu olaylar zinciri Gülbeden Begüm ve diğer Bâbürlü hanedan hanımları ile Osmanlı saray hanımlarının mukayesesini ortaya çıkarmıştı. Osmanlılarda aynı tarihlerde padişah hanımları devlet yönetiminde etkili olup, sultanları zor durumda bırakmış, Bâbür hanımları ise daha çok kültürel ve sosyal faaliyetlerle hayatlarını sürdürmüşlerdi. Haliyle bu makalede her iki devletin de bu açılardan mukayese edilmesi incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlılar, Babürlüler, Saray Hanımları, Gülbeden Begüm, Aden

A Mughal Princes on the Road to Haj

Öz

The Mughals, which was established in India in 1526, was the third largest Turkish Sultanate and came to the fore with the dynasty women they raised. Among these ladies, who were talented enough to write books and poetry there were even those who joined the path of Chishtism, the foremost mystical movement of the period. The daughter of Babur Shah, known as “Rose Body” stands out with her personality as a poet, author and owner of books, who also appears with different characteristics tried to support her elder brother Humayun Shah in his struggle for power, which was difficult and interrupted for fifteen years. Gulbaden, who showed the same support to his nephew Akber Shah after his death, tried to open the doors for the Mughal Emperor in the perverted religious orientations he was stuck in during this process. Gulbaden Begum, who took part in a colorful and crowded pilgrimage organized for this purpose, reached Jeddah from the Gujarat coast and then Mecca. The way back was painful, and she spent about a year in this Ottoman-ruled city after the ship they had boarded sank in Aden. This chain of events led to comparisons of Gulbaden Begum, and the other Mughal dynasty wives, with Ottoman palace ladies. At this time, the Ottomans sultan's wives were influential in the state administration and this often left the sultans in a difficult situation, while the Mughal women continued their lives with more cultural and social activities. This situation paved the way for the comparison of the two states. 

Anahtar Kelimeler

Ottomans, Mughals, Palace Ladies, Gulbaden Begum, Aden

Kaynakça

• Aijaz, G. A. (2011). A Historical review on the development of art and female education during the muslim regimes in India. International Journal of Business and Social Science, 2(16), 181-187.
• Arbel, B. (1992). Nur Banu (c. 1530-1583): A Venetian Sultana? Turcica, (24), 241-259.
• Bâbür, Gāzî Z. M. (1943-1946). Vekayi: Babur’un hâtıratı. (R. R. Arat, Çev.). TTK Yayınları.
• Bayur, Y. H. (1950). Hindistan Tarihi, TTK Yayınları.
• Beyhakī, Muhammed b. Hüseyin (1324). Târîh-i Beyhakî, (K. Ganî ve A. E. Feyyâz, Nşr). y.y.
• Bhardwaj, S. M. (1987). Pilgrimage: Hindu Pilgrimage. (M. Eliade, Ed.) The Encyclopedia of Religion 11 (s. 353-354) içinde. Macmillan Publishing Company.
• Braudel, F. (1990). Akdeniz ve Akdeniz dünyası. (M. A. Kılıçbay, Çev.). Eren Yayıncılık.
• Bûdâk Münşî Kazvînî (1378). Cevâhirü’l-Ahbâr. (M. B. Nejâd, Nşr.). y. y.
• Camolov, S. (1961). Bobırnama’da peysaj. Şark Yulduzı, XXIX/3, y. y.
• Chaghatai, M. A. (1979). The architect of the Taj and its place in world architecture. İslam Tetkikleri Dergisi, 7(3-4), 159-171.
• Cöhce, S. (2004). Delhi Türk sultanları tarihi. Huzur Cilt Evi.
• Cüzcanî, Ebû Amr Minhâcüddîn Osmân (1963). Tabakât-ı Nâsırî. (A. Habibî, Nşr.). Pûhnî Matbaa.
• Duğlat, H. M. (1895). A History of the Moguls of Central Asia. (E. D. Ross, Çev.). Sampson.
• Edens, C. (1997). Colonization. The Oxford Encyclopedia of Archaeology in the Near East 2, (s. 52-55) içinde, Oxford University Press.
• Farooqi, N. R. (1986). Mughal Ottoman relations: A study of political and diplomatic relations between Mughal India and the Ottoman Empire, 1556-1748 [Yayınlanmamış doktora tezi]. University of Wisconsin.
• Farooqi, N. R. (1996). Six Ottoman documents on Mughal-Ottoman relations during the Reign of Akbar. Journal of Islamic Studies 7(1), 32-48.
• Gerdîzî, Ebû Saîd Abdülhay (1347). Zeynü’l-Ahbâr. (Abdülhay Habîbî, Nşr.). y.y.
• Gerlach, S. (2006). Türkiye günlüğü (1573-1576). (T. Noyan, Çev.). Kitap Yayınevi.
• Gibb, H. A. R. & Beckingham, C. F. (1994). The travels of Ibn Battuta. Hakluyt Society.
• Gupta, S. S. (2019). Mahal: power and pageantry in the Mughal harem. Hachette Press.
• Gülbeden (1944). Hümayûnnâme. (Abdurrab Yelgar, Çev.). TTK Yayınları.
• Hakyemez, C. (2016). Osmanlı-İran ilişkileri ve Sünnî-Şiî ittifakı. Kitap Yayınevi.
• Hândmîr (1857). Habîbü’s-siyer. (Ağa Muhammed Hâşim Kâşânî, Nşr.). y.y.
• Hasan-ı Rumlu, (2006). Ahsenü’t-tevârîh. (Mürsel Öztürk, Çev.). TTK Yayınları.
• Hinz, W. (1948). Uzun Hasan ve Şeyh Cüneyd. (Tevfik Bıyıklıoğlu, Çev.). TTK Yayınları.
• Hoca Sadettin Efendi, (1979). Tâcü’t-Tevârih. (İsmet Parmaksızoğlu, Haz.). Kültür Bakanlığı Yayınları.
• İbn Battûta, (1417/1997). er-Riḥle. (Abdülhâdî et-Tâzî, Nşr.). y. y.
• İbn Cübeyr (2021). İbn Cübeyr Seyahatnamesi. (Ramazan Şeşen, Çev.). Yeditepe Yayınları.
• İbnü’l-Hatîb, Lisânüddin (1393-1398/1973-1978). el-İḥâṭa fî Ahbâri Gırnâṭa. (M. Abdullah İnân, Nşr.). y.y.
• İbn İyâs (2018). Bedâiü’z-Zühûr fî Vekâyiu’d-Duhûr. Yavuz’un Mısır’ı fethi ve Mısır’da Osmanlı idaresi. (Ramazan Şeşen, Çev.). Yeditepe Yayınları.
• Jain S. (2003). The middle ages. Encyclopaedia of Indian Women through the Ages. Kalpaz Publication.
• İstek, E. (ed.). (2021), İmparatoriçe, Belkîs-i Cihan Raziye Begüm (1236-1240). Hanım Efendi. Beyan Yayınları.
• Kâtib Çelebi (1943). Keşfü’z-Zunûn an Esâmi’l-Kütüb ve’l-Fünûn. (Kilisli Muallim Rifat-Şerefeddin Yaltkaya, Nşr.). y. y.
• Kausar, K. & Kabir, I. (1982). Biographical Dictionary of Prominent Muslim Ladies, y. y.
• Kettânî, Muhammed Abdülhay b. Abdülkebîr (1990). et-Terâtîbü’l-İdâriyye: Hz. Peygamber’in yönetiminde sosyal hayat ve kurumlar. (Ahmet Özel, Çev.). İz Yayıncılık.
• Kiraz, S. (2020). Fethî’nin manzum Menâzil-i Hacc’ı. Rumelide Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (18), 310-334.
• Konukçu, E. (1994). Ekber Şah. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 10 (s. 542-544) içinde. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Memmi, A. (1967). The colonizer and the colonized. Beacon Press.
• Merçil, E. (1996). Gazneliler. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 8 (s. 480-484) içinde. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Merçil, E. (2003). Mahmûd-ı Gaznevî. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 8 (s. 362-365) içinde. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Misra, R. (1965). Women in Mughal India (1526-1748 A.D). Munshiram Manoharlal.
• Mortel, R. T. (1989). Prices in Mecca during the Mamlūk period. Journal of the Economic and Social History of the Orient, 32(2), 279-334.
• Nâsır-ı Hüsrev (1957). Sefernâme. (M. Debîrsiyâkī, Nşr.). y. y.
• Nizâmeddin A, (1927-1939). Tabaqat-i Akberi. (Baini Prashad. Çev.). Royal Asiatic Society of Bengal.
• Nizami, K. A. (1989). Akbar and religion. İdarah-i-Adabiyat.
• Peirce, L. P. (1993). The Imperial harem: Women and sovereignty in the Ottoman Empire. Oxford University Press.
• Rekha, M. (1967). Women in Mughal India 1526-1748 AD. Munshiram Manoharlal.
• Richards, J. F. (2021). Bâbür Türk imparatorluğu, tarih, kültür, teşkilât. (Yasin Tekin, Çev.). Selenge Yayınları.
• Rizvi, S.A.A. (1975). Religious and intellectual history of the muslims in Akbar’s Reign. Munshiram Manoharlal Publishers.
• Schweigger, S. (2004). Sultanlar kentine yolculuk: 1578-1581. (H. Stein, Nşr.; S. Türkis Noyan, Çev.). Kitap Yayınevi.
• Sharma, S. R. (1972). The religious policy of the Mughal Emperors. Asia Publishing House.
• Shaw, S. J. (1962). The financial and administrative organization and development of Ottoman Egypt: 1517-1798. Princeton University Press.
• Shaw, S. J. (1977). History of the Ottoman Empire and modern Turkey. Empire of the gazis. Cambridge University Press.
• Spagni, E. (1900). Una Sultana Veneziana. Nuovo Archivo Veneto, 1, 254-333.
• Storey, C. A. (1927). Persian literature: A bio-bibliographical survey. Luzac Cooperation.
• Sümer, F. (1993). Kara-Koyunlular. İslâm Ansiklopedisi 6 (s. 302-305) içinde. Milli Eğitim Basımevi.
• Sümer, F. (2002). Uzun Hasan. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 42 (s. 261-264) içinde. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Şahin, H. H. (2018). Müslüman Türk Devletinin tek kadın sultanı, Belkîs-i Cihan Raziye Begüm. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 5(16), 362-367.
• Şahin, H. H. (2016). Bâbürlü Sultanı Gülbeden Begüm. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 5(16), 1-22.
• Togay, M. F. (1942). Sevim Bike. Türk Amacı, 1(1), 22-29.
• Tuhina, I. (January to June 2013). Literary contribution of Mughal Court Lady Gulbadan Begum. International Journal of Humanities and Social Science, 1, 1-16.
• Turan, Ş. (1994). Seydî Ali Reis. İslâm Ansiklopedisi 10, (s. 528-531) içinde. Milli Eğitim Basımevi.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1972). Mekke-i Mükerreme emirleri. TTK Yayınları.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1982). Osmanlı Tarihi. TTK Yayınları.
• Üçok, B. (1993). İslâm devletlerinde Türk naibeler ve kadın hükümdarlar. Kırmızı Kedi Yayınları.
• Vefayi Z. (1385/2006). Şerh-i tarih-i Karakoyunluha & Akkoyunluha. İntişarat-ı Zeyneb.
• Yakubovskiy, A. Y. (1955). Altın Ordu’nun kuruluşu ve inkişafı. (Hasan Eren, Çev.). Maârif Basımevi.