Divine Assistance (Lutf) in Qadî Abduljabbar’s God-Man Relationship

Yıl 2014, Cilt: 12 Sayı: 1, 319 - 339, 01.02.2014

Zeynep Hümeyra Koç

https://doi.org/10.18317/kader.34338

Cited By: 4

Öz

This article deals with Qadi Abd al-Jabbar’s thoughts on Divine Assistance (Lutf) in terms of God and Human relationship. Qadi Abd al-Jabbar first, with a rational base, explains the concept of Lutf on the basis of human freedom (at-tamkin) and responsibility (at-taklif); secondly, treates the divine assistance as a contingent and merit depending on the will of man. This Mu’tazilî perspective has a rational and moral roots, unlike Ash'ari’s position that premised that everything is part of destiny of God.

Anahtar Kelimeler

Qadi Abd al-Jabbar , Lutf , Divine Assistance , at-Taklif , Divine Justice

Kadı Abdülcebbar'a Göre Allah-İnsan İlişkisinde İlahi Yardım

Öz

Allah-insan ilişkisi, vahye dayanan dinlerin başat sorunları arasında yer almaktadır. Kur’ân, özellikle vahye muhatap olan geleneklerin algıları temelinde bu ilişkiyi mahiyeti açısından doğru bir eksen üzerine bina etmeye çalışmış ve bir yönelim olması bakımından değer ile ilişkisini kurmuştur. Bu, inanan kişinin Yaratıcı’ya nasıl yönelmesi gerektiğini düzenleyen esaslı bir yaklaşım olarak değerlendirilebilir. Allah’ın “Esmâu’l-Husna” içerisinde insan ile olan ilişkisini tanımlayan isimleri, hem Allah’a ilişkin tasavvurları tashih etmekte hem de değer ekseninden kopmayan sağlam ve sağlıklı bir ahlakî bağ oluşturmaktadır. İlahî yardım da, Allah’ın, insanın özgür iradesi ve içten yönelimi koşuluna bağlı olarak lütufta bulunması olarak tezahür eder. Bu nedenle Kur’ân, bağışlamayı, insanın kendi özgür iradesine ve kesin bir kararlılıkla yönelmesine tahsis etmiştir. Ödüllendirmeyi de aynı şekilde iyi olma ve iyilik yapma çabasının sonucu olarak koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Qadi Abd al-Jabbar , Lutf , Divine Assistance , at-Taklif , Divine Justice

Kaynakça

• Abrahamov, Binyamin, "Abd Al-Jabbars Theory of Divine Assistance (Lutf)", JSAİ, 16,1993.
• Altıntaş, Hayrani, İbn-i Sina Metafiziği, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara, 1985.
• Altıntaş, Ramazan, "Tevfik- Hızlan- Lütuf " Kelam El Kitabı, Editör: Şaban Ali Düzgün, Grafiker Yayınları, Ankara 2012.
• …………………...,"Mu'tezile'ye Göre Kıyamet Halleri",http://www.fikribeyan.net/1511_Mu- tezile-ye-Gore-Kiyamet-Halleri---Prof-Dr-RamazanAltintas.html
• Alûsî, Şihabuddin Seyyid Mahmud, Ruhu’l Meanî fi Tefsiri’l Kur’ani’l Azim ve Sebi’l Mesâni, Beyrut 1405/1985.
• Aslan, İbrahim, Kâdî Abdulcebbâr'da Kelam Yöntemi, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara, 200 ………………, "Mutezile Kelâmında Düşünce (Nazar)-Bilgi İlişkisi –Kâdî Abdulcebbâr Örneği–", A.Ü.İ.F.D, 51:1(2010), s. 151-176.
• Brunschvig, Robert, "Mutezile ve Aslah", (Çev.Hulusi Arslan), İnönü Üniversitesi Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi II (2002), Sayı: 4.
• Coşkun, Ahmet, "Rızık Elde Etmede Kesbin Rolü ve Önemi" Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı:9, Kayseri, 1996.
• Cuveynî, Abdülmelik B. Abdullah, el-İrşad, (Çev. Muhammed Yusuf Musa, Tahkik: Ali Abdulmunim Abdulhamid ), Mısır, Mektebetü'l-Hanci, 1950.
• Çelebi, İlyas, İslam İnanç Sisteminde Akılcılık ve Kâdî Abdulcebbâr, 1.bs., İstanbul, Rağbet Yayınları, 2002.
• Çetin, Maksut "Mutezile’nin Adalet Anlayışı ve Sosyo-Politik Nedenleri", Ekev Akademi Dergisi, Yıl:17 Sayı:57 (Güz 2013).
• Duman, Ali, "Şerafettin Yaltkaya ve ‘Mutezile Husn Kubh Meselesi’ Makalesi", İnönü Üniversitesi Darende İlahiyat Fakültesi, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi II (2002), Sayı: 4.
• Eş’arî, Ebu’l Hasan, el- İbane ve Usul-ü Ehli’s-Sünnet, ( Tercüme: Ramazan Biçer ), Gelenek Yayınları, İstanbul, 2010.
• …………………..,, Luma' fi'r-Redd ala Ehli'z-zeyg ve'l-Bida' ve fi ahiri Risale fi İstihsani'l- Havd fi İlmi'l-kelam li'l-Musannef, Daru’l Kütübu’l İlmiyye, Beyrut, 2000/1461.
• Gölcük, Şerafettin - Toprak, Süleyman, Kelam, ‘’Nübüvvet’’ Bahsi, Tekin Yayıncılık, 1996.
• Hançerlioğlu, Orhan, Dünya İnançları Sözlüğü, Remzi Kitabevi, İstanbul 1993.
• Haris el- Muhasibi, el- Akl ve Fehmu’l Kur’an, İşaret Yayınları, İstanbul, 2003.
• Heemskerk, Margaretha T., Suffering in The Mu’tazilite Theology, Leiden, 2000.
• İbn Manzur, Ebu’l Fadl Cemaleddin Muhammed ibn Mükerrem, Lisan’ul Arab, Beyrut, 1990.
• İbn Miskeveyh, Ebu Ali Ahmed b. Muhammed b. Ya'kub er-Razi, Tehzibu'l-Ahlak ve Tathiru'l-A'rak, (tahkik, şerh: Nevvaf el-Cerrah ) Dar-u Sadr, Beyrut, 1427/2006.
• İbn Sina, "Risâle-i Hayy ibn Yakzân ve Şerh", Hayy İbn Yakzan içinde, ( Çev.Derya Örs), İnsan Yayınları, 4. Baskı, İstanbul 2006.
• …………, Kitabu’ş- Şifa, Metafizik II (çev. Ekrem Demirli-Ömer Türker) Litera Yay. İst.2005.
• …………..., en- Necat, Kahire 1357/ 1938.
• İsfehani, Ebu’l Kasım el-Hüseyin b. Muhammed er-Ragıp, Müfredat Kur’an Kavramları Sözlüğü, (Çeviren ve Notlandıran, Yusuf Türker), Pınar yy, İstanbul 2007.
• İslamiyet- Hıristiyanlık Kavramları Sözlüğü, Editörler: M. Selçuk, H. Albayrak, P. Antes, R. Heinzmann, M. Turner, Ankara Üniversitesi Yy., Eylül 2013.
• İslamoğlu, Mustafa, Hayat Kitabı Kur’an Gerekçeli Meal-Tefsir, Düşün Yayıncılık, İstanbul, 20 Kâdî Abdulcebbâr, Fazlu’l İ’tizal ve Tabakatu’l Mu’tezile, (Neşr, Fuad Seyyid), Tunus, 1974.
• …………………., el-Muğnî Ebvâbi’t-Tevhîd ve’l-Adl, -en-Nazar ve’l-Meârif-, tah. İbrahim Medkûr, Kahire, 1382-85/1962-65.
• …………………., Şerhu Usûl-i Hamse, (thk. Abdulkerim Osman), Kahire 1988.
• …………………., Tenzihu’l-Kur’an an’l-Metain, Beyrut, tsz. Mert, Muhit, "Klasik Bir Kelam Problemi Olarak Rızık Kavramının Tanımları Ve Bu Tanımların İçerdiği Problemler", AÜİFD XLVI (2005), sayı 1.
• Özarslan, Selim, "Kur’an’da Tövbe Kavramına Kelâm Açısından Bir Yaklaşım" Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 12, Sayı: 1, Elazığ 2002.
• Râzî, Fahreddin, Tefsîrü'l-Kebir, (Mefâtihu’l-Gayb) Daru’l-Fikr, Beyrut, 1415/1995.
• Schimmel, Annamarie, Dinler Tarihine Giriş, Kırkambar Yayınları, İstanbul,1999.
• Şeyhzade, Abdurrahim B.Ali, Nazm el-Feraid, İstanbul, Matbaa-i Amire, 1288.
• Topaloğlu, B.- Çelebi,İ., Kelam Terimleri Sözlüğü, İSAM Yay., Ocak 2010.
• Toshihiko Izutsu, Kur’an’da Allah ve İnsan, Ank. Ünv. İlahiyat Fak. Yay. , Ank. Ünv. Basımevi, Ank.,1975.
• Tunç, Cihat, Kelâm (Sistematik), Erciyes Üniversitesi Yayınları, Kayseri, 1997.
• Zemahşerî, Carullah Mahmud B.Ömer, Tefsiru’l Keşşaf an Hakaiki Gevamizi't-Tenzil ve Uyunu’l Ekavili fi Vucuhu’t Te’vîl, (Tahkik: Abdurrezzak el- Mehdî, Dar’ut Turâsi’l Arabî, Beyrut, 1417/1997.