Yıl 2014,
Cilt: 12 Sayı: 1, 0 - , 01.02.2014
Öz
In order to criticize conception of predestination in Islam, orientalists used to refer to plague in classical times and to cholera epidemic in modern times, claiming that that Muslims did not take the necessary measures against these diseases; and this was so because of Muslims’ religion itself. Being affected by these claims Islamic scholars agreed on that Muslims had misunderstood predestination, i.e. qada’ and qadar. These scholars frequently used the narration that Omar (r.a) did not conquer Sham and turned back because of plague as the right attitude towards predestination. In this study we handle how Islamic historical practice have understood the relation between diseases and qadar; besides we analyze Omar’s attitude and also the term precaution/tadbîr in this context
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Abdullah Şevket b. Mahmud Hamdi, Necâtü'l-Mükellefîn, İstanbul: Şirket-i Mürettibiye Matbaası 1317.
- Ahmed Midhat, “Karentina”, Tercümân-ı Hakikat ve Servet-i Fünun Nüsha-i Fevkalâdesi, s. 149- Ahmed Şîrânî, “Kolera Münasebetiyle Makale-i Mahsûsa” Beyânu’l-Hak, s. 2319.
- Arapgirli Hüseyin Avni, “İlm-i Kelâm”, Ceride-i İlmiye, V, Şevval 1337, sayı:47, s. 1437.
- Ayar, Mesut, Osmanlı Devleti’nde Kolera İstanbul Örneği(1892-1895), İstanbul: Kitabevi, 200
- Aynî, Ebû Muhammed Bedreddin Mahmûd b. Ahmed b.Musa el-Hanefî, Umdetü'l-kârî şerh-i sahihi'l-buhârî, Kahire: Şerike Mektebe ve Matbaa Mustafa el-Babi el-Halebi ve Evladuhu, 1972/1392, XII.
- Babanzade Ahmed Nâim, Ahlâk-ı İslâmiye Esasları,İstanbul: Amedî Matbaası, 1340-1342.
- Berkes, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, İstanbul: Doğu-Batı Yayınları, 1978.
- Borsch, Stuart J. The Black Death in Egypt and England: A Comparative Study, Austin: University of Texas Press, 2005.
- Bulmuş, Birsen, Plague, Quarantines and Geopolitics in the Ottoman Empire, Edinburgh: Edinburgh University Press, 2012.
- Büyük Haydar Efendi, Usûl-i Fıkıh Dersleri, der. Hacı Âdil, Dâru’l-Hilâfeti’l-Âliye: Matbaa-i Amire, 1326.
- Cevdet Paşa, Mukaddime: Osmanlı Tercümesi, İbn Haldun, müt. Ahmed Cevdet Paşa, hazırlayanlar Y. Yıldırım, M. Cüneyt Kaya, İstanbul: Klasik, 2008, III.
- Doğan, Lütfi, Keçecizâde İzzet Molla’nın Islâh-ı Nizâm-ı Devlete Dâir Risâle Adlı Eserinin Transkripsiyonu ve Edisyon Kritiği, Basılmamış Y. Lisan Tezi, İÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Yakınçağ Tarihi Anabilim Dalı İstanbul:2000.
- Dols, Michael W. The Black Death in The Middle East, Princeton: Princeton University, 19 el-Askalânî, İbn Hacer, Bezlü'l-maun fî fazli't-taun, thk. Ahmed İsam Abdülkadir Katib, Riyad: Dârü'l-Âsıme, 1991. ---------------, Fethu’l-Barî, tahkik Muhammed Fuad Abdülbaki, Muhyiddin Hatîb, 2. b.
- Kahire: Dârü'r-Reyyan li't-Türas, 1987/1407, XI. el-Cevziyye, İbn Kayyım, Zâdu’l-Meâd fî hedyi hayri'l-ibad, thk. Şuayb el-Arnaut,
- Abdülkadir Arnaut, 2. b. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1981, IV.
- Esad Efendi, Mehmed Esad Konevi İmamzade, Dürr-i Yekta, İstanbul: Matbaa-i Amire 1294.
- Hamdan b. Osman Hoca Cezâirî, İthâfü'l-musannifîn ve'l-üdebâ bi-mebâhisi'l-ihtirâz ani'l- vebâ, İstanbul: Dârü't-tıbâati'l-âmire, 1838.
- Harputlu İshak Efendi, Zübdetü’l-İlmi’l-Kelâm, İstanbul: Cemiyet-i İlmiye-i Osmaniye Matbaası, 1283.
- İskilipli Atıf Efendi, Mir’atü’l-İslâm: İ‛tikad Kısmı, İstanbul: Matbaa-i Şems, 1332.
- Kara, İsmail, “İslâm Modernizmi ve Akif’e Dair Birkaç Not”, Din ile Modernleşme Arasında: Çağdaş Türk Düşüncesinin Meseleleri, 2. b., İstanbul: Dergâh Yayınları, 2005, s. 198-211.
- Kastallânî, Ebü'l-Abbas Şehabeddin Ahmed b. Muhammed, İrşadü's-sari li-şerhi Sahihi'l- Buhari, Bulak: el-Matbaatü'l-Meymeniyye, 1891, VIII.
- Kirmânî, Ebu Abdullah Şemseddin Muhammed b. Yusuf b. Ali, Sahihu Ebî Abdullah el- Buhârî bi-Şerhi’l-Kirmânî, 2. b. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi'l-Arabî,1981, XXI.
- Kurtûbî, Ebü'l-Abbas Ziyaeddin Ahmed b. Ömer b. İbrâhim, Müfhim lima eşkele min telhisi Kitâbi Müslim, tahkik: Muhyiddin Dib Metu, Yusuf Ali Büdeyvî, Ahmed Muhammed es- Seyyid, Mahmud İbrahim Nezzam, Beyrut: Dâru İbn Kesir, 1996, V.
- Manastırlı İsmail Hakkı, Tercüme-i Risâletü’l-Hamidiye, Dersaadet, 1308, II.
- Mehmed Akif, “Koleraya Dair”, Sırât-ı Müstakîm, V/115, s. 178-9. Mehmed Akif, Safahat: Dördüncü Kitab: Fatih Kürsüsünde, 4. b. İstanbul: Amedî Matbaası, 1340-1343.
- Moltke, HelmuthVon, Moltke'nin Türkiye Mektupları, çev. Hayrullah Örs, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1969.
- Muhammed Ali el-Bâr, “et-Tâ’ûn beyne’t-Tıb ve Hadîsi’l-Mustafâ (s.)”, Mecelletu Mecmai’l- Fıkhi’l-İslâmî, sene: 1419/1998, sayı: 11, s. 171-212.
- Muhammed Şükrü b. Ahmed Ata, Tuhfetü'l-Fevâid ala Cevâhiri'l-Akaid, İstanbul: Ali Raif Matbaası, 1329.
- Mustafa Behçet, Risâle-i Kolera, İstanbul, 1247.
- Namık Kemal, Osmanlı Tarihi, İstanbul: Mahmud Bey Matbaası 1326, I.
- Nikiforuk, Andrew, Mahşerin Dördüncü Atlısı: Salgın ve Bulaşıcı Hastalıklar Tarihi, çev. Selahattin Erkanlı, İstanbul: İletişim Yayınları, 2000.
- Ömer Nasuhi [Bilmen], Muvazzah İlm-i Kelâm Dersleri, İstanbul: Evkâf-ı İslâmiye Matbaası 1339-1342.
- Özdinç, Rıdvan, Akıl İrade Hürriyet: Son Dönem Osmanlı Dinî Düşüncesinde İrade Meselesi, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2013.
- Panzac, Daniel, Osmanlı İmparatorluğu’nda Veba: 1700-1850, çev. Serap Yılmaz, İstanbul:
- Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, 1997.
- Rifaa Rafi’ b. Bedevi b. Ali et-Tahtâvî Rifaa et-Tahtâvî, Tahlisü'l-İbriz fî Telhîs-i Bâriz, 1290.
- Safranbolulu Hasan Hilmi b. Osman Nuri, Dürr-i Sencîde, Dersaâdet, 1327.
- Sahaflar Şeyhizâde Esad Efendi, Üss-i Zafer: (Yeniçeriliğin kaldırılmasına dair), haz. Mehmet Arslan, İstanbul: Kitabevi, 2005.
- Seyyid Bey, Usûl-i Fıkıh Dersleri Mebâhisinden İrade, Kaza ve Kader, İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1333.
- Sırrı Girîdî, Ârâi'l-Milel, İstanbul: A. M. Şirket-i Mürettibiye Matbaası, 1303.
- Şânîzâde Mehmed Ataullah Efendi, Şânî-zâde Tarihi: (1223-1237/1808-1821), neşre hazırlayan: Ziya Yılmazer, İstanbul: Çamlıca Basım Yayın 2008.I.
- Tunuslu Hayreddin Paşa, Mukaddime-i Akvemü'l-Mesâlik fi Ma'rifet-i Ahvâli'l-Memâlik Tercümesi, trc. Abdurrahman, İstanbul: Elcevâib Matbaası 1879.
- Ubeydullah Kuşmânî, Ebubekir Efendi, Asiler ve Gaziler: Kabakçı Mustafa Risâlesi, haz. Aysel Danacı Yıldız, İstanbul: Kitap Yayınevi, 2007.
Yıl 2014,
Cilt: 12 Sayı: 1, 0 - , 01.02.2014
Öz
Oryantalistler İslamiyet’in kaza ve kader anlayışını eleştirmek için önceleri veba, modernleşme devrinde ise kolera salgınlarını kullanırlar. Müslümanların hastalıklara karşı gerekli tedbirleri almadıklarını ve bunun da dinlerinden yani kader inancından kaynaklandığını iddia ederler. Bu iddiaların etkisiyle çağdaş İslam düşünürleri de Müslümanların kaza ve kaderi yanlış anladıkları fikrinde birleşmişleridir. Kaza ve kaderin doğru anlamı üzerinde ısrar eden bu düşünürler sıklıkla Hazret-i Ömer’in veba dolayısıyla Şam’a girmeyip geri dönmesi ile ilgili rivayeti aktararak Hazret-i Ömer’in tavrını kaza ve kader anlayışının doğru telakkisi olarak takdim ederler. Çağdaş İslam düşüncesinin bu takdim şekli irade meselesini tek cepheli ve tek boyutlu bir hale getirmiştir. Biz bu çalışmamızda İslam tarih tecrübesinin hem hastalığı hem kaderi anlama biçimini ele alarak Hazret-i Ömer’in tavrını tahlile tabi tutacağız. Aynı zamanda irade meselesinin en mühim rükünlerinden biri olan tedbir fikrinin mahiyetini inceleyeceğiz.
ISSN: 1309-2030 KADER Kelam Araştırmaları Dergisi