ZEYDÎ KELAMCI KÂSIM B. İBRÂHİM ER-RESSÎ’NİN HIRİSTİYANLIK ELEŞTİRİSİ

Yıl 2016, Cilt: 14 Sayı: 1, 62 - 83, 01.02.2016

İsmail Bulut

Öz

İslâm'ın ilk çağlarından itibaren Müslümanlar, diğer dinlere ilgi duymuşlar ve sistemli bir şekilde onları tanıma girişimlerinde bulunmuşlardır. Ayrıca Kur’an’ın, Hz. İsa, teslis, ruhbanlık gibi Hıristiyan temel olgularına yönelik teolojik eleştirileri, Müslümanların Hıristiyanlığa olan ilgilerini artırmıştır. Hz. Peygamber’den sonra Müslümanların yeni topraklarda karşılaştıkları Hıristiyanlarla olan teolojik diyalog ve tartışmaları reddiye türü eserlerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. İslam inançlarını sistematize eden ve ona yönelik eleştiri ve saldırılara karşı savunma gayreti içerisinde olan kelamcılar, Müslümanlarla Hıristiyanlar arasında yaşanan teolojik tartışma ve reddiye sürecinde etkin bir görev icra etmişlerdir. Hicrî III. asırda yaşayan ve daha sonraki dönemlerdeki düşünce oluşumlarına katkı sağlayan Kâsım b. İbrâhim er-Ressî,  reddiye geleneğinde ilk örneklerden biri olarak öne çıkmaktadır. Bu çalışmada Mu’tezilî gelenekten gelen Ressî’nin hem Hıristiyan kültürü hem de İslam kelamı üzerindeki birikimini gösteren reddiyesi bağlamında başta Tanrı tasavvuru olmak üzere Hıristiyan ilahiyatına yönelik eleştirileri ele alınarak değerlendirilmiş, eleştiride kullandığı metotları ve reddiye geleneğindeki yeri ortaya konulmaya çalışılmıştır.

 

Anahtar Kelimeler

Kâsım b. İbrâhim er-Ressî; İslam; Hıristiyanlık; Teolojik Tartışma; Reddiye.

Kaynakça

• Arslan, Hulusi, ‚Kadı Abdülcebbar’ın Hıristiyan İlahiyatına Yönelttiği Teolojik Eleştiriler‛, Kelam Araştırmaları Dergisi, 8/1 (2010): 13-44.
• Aruçi, Muhammed, ‚Ressî‛, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), XXXIV, 587-588.
• Atay, Hüseyin, ‚Kur'an'a Göre Münazara Metodu‛, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17/I (1969): 259-275.
• Aydın, Mehmet, ‚Ebu Hâmid Muhammed b. Muhammed el-Gazâlî ve er- Reddü’l-Cemil li-İlâhiyeti İsa bi Sarihi’l-İncil‛, İslami Araştırmalar Dergisi, 13/3-4 (2000): 479-482.
• Aydın, Mehmet, Müslümanların Hıristiyanlara Karşı Yazdığı Reddiyeler ve Tartışma Konuları, Ankara: TDV, 1998. Aygan, Fadıl, ‚Mâtürîdî Kelamcı Şemsüddin es-Semerkandî’nin
• Hıristiyanlık Eleştirisi‛, Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 46 (2014): 125-144.
• Batuk, Cengiz, ‚Reddiye/Polemik Geleneği ve Mevlânâ’nın Hıristiyanlık Algısı‛, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 8/20 (2007): 39-68.
• Demiri, Lejla, ‚İslâm Kelâmcılarına göre Hıristiyanlık: -Kadı Abdülcebbâr Örneği-‚, http://www.koprudergisi.com/index.asp?Bolum=EskiSayilar&Goster=Y azi&YaziNo=747, (erişim: 21 Ekim 2015). 93; (Kış 2006),
• Düzgün, Şaban Ali, ‚Bir Arada Yaşamanın Ahlakî ve Felsefi Temelleri‛, Kelâm Araştırmaları Dergisi, 13/2 (2015): 583-592.
• Erdem, Mustafa, ‚Câhız ve "el-Muhtar fi'r-Redd Ala'n-Nasâra" İsimli Risalesi‛, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 31 (ts.): 453-473.
• Gardet, Louis - Georges Anawati, İslam Teolojisine Giriş - Karşılaştırmalı Teoloji Denemesi, Çev., Ahmet Arslan, İstanbul: İdea, 2015.
• Gaudeul, J. M., Encounters & Clashes: Islam and Christianity in History, Roma: 2000.
• Gökalp, Yusuf, ‚Zeydilik ve Yemen’de Yayılışı‛, doktora tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006.
• Gökalp, Yusuf, ‚Zeydiyye Mezhebinin Doğuşu, Teşekkül Süreci ve Tarihçesi‛, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7/2 (2007): 55- 93.
• Gökalp, Yusuf, ‚Zeydiyye Mezhebinin Görüşleri, Kültürel Mirası ve İslam Düşüncesine Katkıları‛, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7/2 (2007): 94-112
• Haddad, Wadi Z., ‚Bâkıllânî'nin Hıristiyanlık Temel Doktrinlerine Reddiyesi‛, çev. Süleyman Akkuş, Usûl İslam Araştırmaları Dergisi, 9 (2009): 213-228.
• Harman, Ömer Faruk, ‚Hıristiyanların İslâm’a Bakışı‛, Asrımızda Müslüman- Hıristiyan Münasebetleri, İstanbul: 1993, 95-110.
• Kaplan, İbrahim, ‚Erken Dönem Müslüman-Hıristiyan Teolojik İlişkileri‛, doktora tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006.
• Kaplan, İbrahim, ‚Hıristiyan Teolojisiyle Etkileşimi Açısından Erken Dönem Kelâmı‛, Kelam Araştırmaları Dergisi, 6/2 (2008): 131-155.
• Kaplan, İbrahim, ‚Erken Dönem Müslüman-Hıristiyan Polemik Geleneği‛, Hikmet Yurdu, 3/5 (2010): 155 – 187.
• Koçar, Musa, ‚Mâturîdî’nin Hıristiyanların Tanrı Anlayışına Yönelttiği Eleştireler‛, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18/I (2007): 15-26.
• Kutsal Kitap (Tevrat, Zebur, İncil), Seoul: Yeni Yaşam, 2008.
• Madelung, Wilferd, ‚İmam Kasım b. İbrahim ve Mu’tezilîlik‛, Çev. Mehmet Ümit, Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi, I (2002): 394-406.
• Madelung, Wilferd, ‚Kâsım b. İbrahim ve Hıristiyan Teolojisi‛, Çev. Mehmet Ümit, Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi, I (2002): 325-334.
• Öztürk, Resul, Kâsım er-Ressî ve Zeydiyye Kelâmı, Van: Ahenk, 2008.
• Ressî, Kasım b. İbrahim, Mecmu’u Kutub ve Resâil el-İmâm el-Kâsım b. İbrahim er-Ressî, Thk. Abdulkerim Ahmed Cedban, San’a: Dâru’l-Hikmeti’l- Yemâniyye, 2001.
• Sinanoğlu, Mustafa, ‚Reddiye‛, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), XXXIV, 516- 521.
• Şarkâvî, Muhammed Abdullah, el-Muhtâr fi'r-Redd ale'n-Nasârâ, Dâru'l-Cîl, Beyrut, 1991.
• Şerefî, Abdulmecid, el-Fikru’l-İslâmi Fi’r-Red ale’n-Nasârâ ilâ Nihâyeti Karni’r- Rabi’l-Âşir, Tunus: 1986.
• Taşpınar, İsmail, Hacı Abdullah Petrici’nin Hıristiyanlık Eleştirisi, İstanbul: İFAV, 2009.
• Tümer, Günay, Abdurrahman Küçük, Dinler Tarihi, Ankara: Ocak, 1993.
• Ümit, Mehmet, ‚Kâsım Ressî ve Mecmuu Kütüb ve Resâîlî‛, İslâmî İlimler Dergisi, 4/1-2 (2009): 241-256.
• Ümit, Mehmet, Zeydiyye-Mutezile Etkileşimi, İstanbul: İSAM, 2010.
• Ünal, Mustafa, ‚Kur’an’da Hıristiyanlara Yönelik Teolojik Eleştirilerin Fenomenolojisi‛, Müslümanlar ve Diğer Din Mensupları, Ankara: TDTD, 2004.
• Varrak, Ebu İsa Muhammed b. Harun, ‚er-Redd ale't-Teslîs‛, Anti-Christian Polemic in Early Islam; Abu İsa al-Warrâq Against the Trinity, ed. and trans., David Thomas, New York: Cambridge University Press, 1992.
• Yıldız, Hakkı Dursun, ‚Abbasiler‛, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), I, 31-48.