İMAMETİN VUCUBİYETİ TARTIŞMALARI: KADI ABDÜLCEBBAR-ŞERİF MURTAZA

Yıl 2016, Cilt: 14 Sayı: 1, 102 - 118, 03.02.2016

Mahsum Aytepe

Öz

İslam tarihinde meydana gelen olaylar, bugüne kadar varlıklarını sürdüren itikadî fırkaların teşekkül etmesine doğrudan sebep teşkil etmiştir. Siyasi, toplumsal ve kültürel şartların etkili olduğu olayların sonunda ortaya çıkan bu fırkalar, çoğunlukla kendilerini var eden koşullara dini bir anlam yükleyerek inanç ve ilkelerini izah etmeye çalışmışlardır. Böyle bir çabanın tipik bir örneği olarak görülebilecek Şia’nın imamet doktrini, bugüne kadar pek çok ilmi tartışmanın gerçekleşmesine zemin oluşturmuştur. Bu çalışmada, imameti imanın temel rükünlerinden biri olarak kabul eden Şia’nın bunun için getirdiği deliller kritik edilecektir. Bu çerçevede imametin vucubiyeti tartışmaları, daha ziyade Kadı Abdülcebbar’ın itirazları ve öğrencisi Şerif Murtaza’nın ispatlama çabaları bağlamında ele alınacaktır.   

 

 

Anahtar Kelimeler

İmamet; Vucubiyet; Mu’tezile; İsmet; Nübüvvet.

Kaynakça

• Abdülcebbar, Kadı Ebu’l-Hasan, Müteşâbihü’l-Kur’ân, tahk. M. Adnan Zerzûr, Kahire: Dârü’t-Türâs, 1185.
• Abdülcebbar, Kadı Ebu’l-Hasan, Şerhu Usûli’l-Hamse, tahk. Abdülkerim Osman, Kahire: Mektebetu Vehbe, 1996.
• Abdülcebbar, Kadı Ebu’l-Hasan, el-Muhtasar fî Usûli’d-Dîn, tahk. Muhammed Ammare, Kahire: Dârü’ş-Şürûk, 1998.
• Abdülcebbar, Kadı Ebu’l-Hasan, el-Muğnî fî Ebvâbi’t-Tevhîd ve’l-Adl, tahk. Hadr Muhammed Nebha, Beyrut: Dârü’l-Kütübü’l-İlmiye, 2012.
• Aydınlı, Osman, Akılcı Din Söylemi, Ankara: Hititkitap, 2010.
• Atay, Hüseyin, Ehli Sünnet ve Şia, Ankara: AÜİFY, 1983.
• Fığlalı, Ethem Ruhi, İmâmiyye Şîası, İstanbul: Selçuk Yay., 1984.
• İbn Metteveyh, el-Mecmû’ fi’l-Muhît bi’t-Teklîf, nşr. J.J. Houben, Beyrut: Matbaatü’l-Katolikiyye, 1962.
• Mennâî, Aişe Yusuf, Usûlü’l Aktîde Beyne’l-Mu’tezile ve’ş-Şîati’l İmâmiyye, Katar: Dârü’s-Sakâfe, 1992.
• Meşkûr, Cevâd, Mezhepler Tarihi Sözlüğü, çev. M. Mahfuz Söylemez v.dğr., Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2011.
• Murtazâ, Yahya b., Kitabü’l-Kalâid fî Tashihi’l-Akâid, tahk. A. Nasrî Nadir, Beyrut: Dârü’l-Meşrık, 1985.
• Muzaffer, Muhammed Rıza, Şia İnançları (Akâidü’l-İmâmiyye), çev. Abdülbaki Gölpınarlı, İstanbul: Zaman Yay., 1979.
• Müfid, Ebu Abdullah İbnü’l-Muallim Muhammed b. Muhammed, Evailü’l- Makalât fi’l-Mezâhibi’l-Muhtarat, tahk. İbrahim Ensarî, y.y.: Mu’temerü’l- Alemî, 1413.
• Necefî, Seyyid İbrahim Musevî ez-Zencânî, Akaidü’l-İmamiyye İsnâ Aşeriyye, Kum: Cab birozekem, 1982.
• Onat, Hasan, ‚Şiî İmâmet Nazariyesi”, AÜİFD, XXXII (1992): 89-110.
• Öz, Mustafa, İmamiyye Şiasında On ikinci İmam ve Mehdî İnancı, İstanbul: İFAV Yay., 1995.
• Razî, Fahreddin, Kelam’a Giriş (el-Muhassal), AÜİFY, 1978.
• Razî, Fahreddin, el-Erbaîn fî Usûli’d-Dîn, ,tahk. Ahmed Hicazi es-Saka, Kahire: Matbaatu Darü’t-Tadamün, 1986.
• Subhi, Ahmed Mahmud, Felsefetü’l-Ahlâkiyye, Kahire: Dârü’l-Meârif, 2002.
• Subhi, Ahmed Mahmud, fî İlmi’l-Kelâm ‘el-Mu’tezile’, Beyrut: Dârü’n- Nahdatü’l-Arabiyye, 1985.
• Şerif el-Murtaza, Resâilu Şerif el-Murtaza, Kum: Daru’l-Kur’an’il-Kerim: 1405.
• Şerif el-Murtaza, Eş-Şafî fi’l-İmâme, tahk. Abdü’z-Zehrâî el-Hüseynî, Tahran: Müessesetü’s-Sâdık, 1986.
• Şeyh Sadûk, Ebu Câfer Muhammed b. Ali İbn Bâbeveyh el-Kummî, Risâletü’l-İ’tikadâti’l-İmâmiyye, (Şiî-İmâmiyye’nin İnanç Esasları) çev. Ethem Ruhi Fığlalı, Ankara: AÜİFY., 1977.
• Tabatabai, Allame, İslam’da Şia, çev. Kadir Akaras - Abbas Kazimi, İstanbul: Kevser Yay., ts.
• Tûsî, Nasıreddîn, Tecrîdi’l-Akâid, tahk. Abbas Muhammed Hasan Süleyman, İskenderiye: Dârü’l-Ma’rifetü’l-Camiiyye, 1996.
• Yüksel, Emrullah, “İmamiyye Şiası’nda İnanç Esasları”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11 (1993): 18-36.