İNSANA DÂİR BİR DEĞERLENDİRME: GİRİTLİ SIRRI PAŞA’NIN RUH RİSÂLESİ

Yıl 2017, Cilt: 15 Sayı: 1, 29 - 43, 15.01.2017

Tuğba Günal

Öz

Asıl adı bir
aktarıma göre Selim diğer bir aktarıma göre de Muhammed olan Giritli Sırrı
Paşa, Osmanlı’nın son döneminde yaşayan başarılı bir devlet adamı olmasının
yanı sıra, ilmî alanda da başta Tefsirolmak üzere Kelâm, Mantık,
Dinler ve Mezhepler Tarihi, Dil ve Edebiyat’a dair eserler neşretmiştir.

Her dönemin
yaşadığı olgu ve olaylardan kaynaklı, üzerinde durduğu belli başlı konular
vardır. Sırrı Paşa’nın da yaşadığı dönem, Materyalizm karşıtı ya da vurgulu
eserlerin kaleme alındığı bir dönemdir. Paşa da bu konuya katkı mahiyetinde Ruh isimli bir risale kaleme
almıştır.  Biz bu çalışmamızda öncelikli
olarak Sırrı Paşa’nın “ruh ve ölümle ilgili bazı güvenilir nakilleri
toplayarak” yazdığını söylediği risalesini tanıtacak ardında da risalenin
değerlendirmesini yapacağız.

Anahtar Kelimeler

Ruh, beden, Materyalizm, Spritualizm, insan, nefs

Kaynakça

• Adjukiewicz, Kazimierz, Felsefeye Giriş: Temel Kavramlar ve Kuramlar, çev. Ahmet Cevizci, 3. bs., Ankara: Gündoğan Yayınları, t.y.
• Arslan, Hüsamettin, İnsan Bilimlerinde Prolegomena-Dil, Gelenek ve Yorum, der. ve çev. Hüsamettin Arslan, İstanbul: Paradigma Yayınları, 2002.
• Bağdatlı İsmail Paşa, Hediyyetü’l- Arifin, Esma’ül-Müellifin ve Âsâru’l-Musannifîn, nşr. Kâsım Muhammed Recep, İstanbul: Milli Eğitim Matbaası, 1955.
• Bahcıvan, Seyit, “Giritli Sırrı Paşa, Ârâul- Milel Adlı Eseri ve Mezhepler Tarihindeki Yeri”, yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006.
• Bolay, S. Hayri, Felsefî Doktrinler ve Terimler Sözlüğü, 8. bs., Ankara: Akçağ Yayınları, 1999.
• Bolay, S. Hayri, Türkiye’de Ruhçu ve Maddeci Görüşün Mücadelesi, 5. bs., Ankara: Nobel Yayıncılık, 2008.
• Bulğen, Mehmet, “Osmanlı Yeni İlm-i Kelâmında Materyalizm Eleştirileri”, Bilimname: Düşünce Platformu, 30 (2016/1).
• Cemal Kurnaz, “Sırrı Paşa”, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), XXXVII, 127-129.
• Cevizci, Ahmet, Felsefe Sözlüğü, 8. Bs., İstanbul: Paradigma Yayınları, 2013.
• Çakmak, Abdullah, “Giritli Sırrı Paşa’nın Kelami Görüşleri”, yüksek lisans tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2011.
• Girîdî, Sırrı, Rûh, 2. bs., İstanbul: Şirket-i Mürettibiye Matbaası, 1305.
• Gülşen, Ekrem, “19. Yüzyılda Bir Osmanlı Valisi: Giritli Sırrı Paşa ve Tefsir Anlayışı”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12/22 (2010/2).
• Işık, Harun, “Nakdu’l Kelam İsimli Eseri Işığında Giritli Sırrı Paşanın Peygamberlik Anlayışı”, Bilimname, 21 (2011/2).
• Koçkuzu, A. Halim, “Osmanlının Son Döneminde Bir İlim ve Devlet Adamı: Giritli Sırrı Paşa”, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14 (2002/Güz).
• Mahmut Kemal İnal, İbnü’l-Emin, Son Hattatlar, İstanbul: 1955.
• Mohamed Awadallah, Abdalaziz, “İlim ve Devlet Adamı Giritli Sırrı Paşa’nın Tabakat ve Adab-ı Müfessirin Eseri Üzerine”, Osmanlı İlim Düşünce ve Sanat Dünyasında Balkanlar-Milletlerarası Tartışmalı İlmi Toplantı, İstanbul: 2014.
• Özaslan, Selim, “Sırrı Gîrîdî ve Nakdu’l Kelamı”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3 (1998).
• Özel, Aytekin, “Giritli Sırrı Paşa’nın Mantık Anlayışı”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 21/1 (2012).
• Özel, Elif, “Giritli Sırrı Paşa’nın Türk Düşüncesine Katkıları Mi’yârü’l- Makâl Adlı Eserinin Tercümesi ve Mantık Anlayışı”, yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2012.
• Topaloğlu, Aydın, “Materyalizm”, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), İstanbul: 2003, XXVIII.