ULUHİYET BAĞLAMINDA İSLAM'IN MATEMATİKSEL OLMAYAN YÖNÜ

Yıl 2017, Cilt: 15 Sayı: 2, 421 - 445, 31.07.2017

Abdullah Namlı

https://doi.org/10.18317/kader.318378

Cited By: 3

Öz

İslam dininde akla çok büyük önem verildiği halde her
şey akıl ve mantık kurallarına bağlanamaz. Akıl asla önemsiz hale de getirilemez.
Çünkü aklı olmayanın dini de yoktur. Her şey matematiksel sonuçlar doğurmaz. Bundan
dolayı evrende katı bir Determinizm yoktur. Eski kelamcıların kabul ettiği,
delilin çürütülmesi ile medlûlün de çürütülmüş olacağı (in’ikâs-ı edille)
fikrini kabul etmek, konunun matematiksel bir zorunluluktan kaynaklandığını
zannetmekten doğmaktadır. Delil ve onun medlulü matematiksel olarak, akla ve
mantığa aykırı olarak eşitlenmektedir. Bazı kelam ekolleri de imanın
matematiksel olarak sadece kuru bir söz veya bilgiden ibaret olduğunu
zannetmişlerdir. Daha dikkat çekici olanı İslam’ı sırf akıl penceresinden gören
bazı ekoller Allah’ın matematiksel olarak bazı şeyleri yapmasının O’nun için
bir zorunluluk olduğunu iddia etmişlerdir. Halbuki Allah’a zorunlu görevler
yüklenemez. Allah, kazâ ve kader konusunda her şeyi bir ölçüye göre yarattığını
ifade etmektedir.

Anahtar Kelimeler

İslam, din, ulûhiyet, matematik, akıl

NON-MATHEMATICAL ASPECTS OF ISLAM IN THE CONTEXT OF THE GODHEAD

Öz

Although the great importance given
everything imaginable in Islam can’t connect to the rules of logic and reason.
Never mind can’t be insignificant. Not everything can lead to mathematical
results. Therefore, the universe is never a strict determinism in everything.
Adopted by the ancient theologians, medlûl would have also been refuted with
evidence to refute to accept the idea, assume that arises from the subject
stems from a mathematical necessity. Evidence and his Medlul are his
mathematical proofs and are synchronized in violation of reason and logic. Some
theological schools to have faith in mathematical thought it was just a word
composed of dry or information. Some schools claimed that Allah Almighty is a
necessity of doing things for Him. Allah refers to that created by a measure
everything on fate.

Anahtar Kelimeler

Islam, religion, godhead, mathematics, reason, aspect

Kaynakça

• Akarsu, Bedia, Felsefe Terimleri Sözlüğü, İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1988.
• Alper, Hülya, İmam Mâtürîdî’de Akıl-Vahiy İlişkisi, İstanbul: İz Yayıncılık, 2009.
• Alper, Hülya, “Kelâm İlminde Aklın ve Vahyin Yeri”, Akâid ve Kelâm İlminde Vahyin ve Aklın Yeri, ed. İlyas Çelebi-Mehmet Bulğen, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2013.
• Altıntaş, Ramazan, Mevlânâ’da Gönül Kelamı, İstanbul: Vefa Yayıncılık, 2007.
• Atay, Hüseyin, Kur’an’da İman Esasları ve Kader Sorunu, Ankara: Atayy Yayınları, 2013.
• Aydın, Ali Arslan, İslam İnançları ve Felsefesi, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1980.
• Bâkıllânî, Ebû Bekir Muhammed, et-Temhîd, haz. Richard Yûsuf Mc.Carty, Beyrut: Mektebetü’ş-Şarkiyye, 1957.
• Bâkıllânî, Ebû Bekir Muhammed, el-İnsâf fî mâ Yecibü İtikâdühû ve lâ Yecûzü’l-Cehlü bih, haz. Muhammed Zâhid el-Kevserî, Kahire: Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-Türâs, 2000.
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Muvazzah İlmi Kelâm, İstanbul: Bilmen Yayınları, ts.
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Dînî ve Felsefî Ahlak Lügatçesi, İstanbul: Bilmen Yayınları, 1967.
• Bolay, Süleyman Hayri, Ferit Kam, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayını, 1988.
• Bolay, Süleyman Hayri, Felsefî Doktrinler Sözlüğü, Ankara: Akçağ Yayınları, 1987.
• Boutroux, Emile, Tabiat Kanunlarının Zorunsuzluğu Hakkında, çev. Hilmi Ziya Ülken, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı, 1998.
• Cevherî, İsmâil b. Hammâd, Sıhah; Tâcü’l-Lügati ve Sıhahu’l-Arabiyye, haz. Ahmed Abdulğafûr Attâr, Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 1990.
• el-Cüveynî, İmâmü’l-Harameyn, el-İrşâd İnanç Esasları Kılavuzu, çev. Adnan Bülent Baloğlu vd., Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2012.
• el-Cüveynî, İmâmü’l-Harameyn, Lumau’l-Edille, haz. Fevkiye Hüseyin Mahmud, Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1987.
• Çağatay, Neşet – Çubukçu, İbrahim Agah, İslam Mezhepleri Tarihi, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayını, 1985.
• Çelebi, İlyas, İslam’ın İnanç Esasları, İstanbul: İSAM Yayınları, 2010.
• Çığman, M. Kenan, Kazâ-Kader, Hayır ve Şer, Rızık, Ecel ve Tevekkül, Ankara: Pars Matbaası, ts.
• Düzgün, Şaban Ali ed., Kelam El Kitabı, Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
• Erdem, Hüsameddin, İlkçağ Felsefesi Tarihi, Konya: Sebat Ofset, 1993.
• Eş’arî, Ebü’l-Hasen, Makalâtu’l-İslâmiyyîn, haz. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid, Sayda – Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye, 1990.
• Fîruzabâdî, Mecdüddin Muhammed, Kâmûsu’l-Muhît, haz. Muhammed Naim el-Arkasûsî, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2005.
• Frolov, İvan, Felsefe Sözlüğü, çev. Aziz Çalışlar, İstanbul: Cem Yayınları, 1991.
• Gali, Kâsım, Ebû Mansûr el-Mâtürîdî Hayâtuhu ve Ârâuhu’l-Akdiyye, Tunus: Dâru’t-Türkî li’n-Neşr, 1989.
• Gazzâlî, Ebû Hamîd, el-Munkızu min’ed-Dalâl Dalâletten Hidâyete), çev. Ahmet Suphi Furat, İstanbul: Şamil Yayınları, 1978.
• Gökberk, Macit, Felsefe Tarihi, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1985.
• Gölcük, Şerafeddin, Bâkıllânî ve İnsanın Fiilleri, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 1997.
• Gölcük, Şerafeddin – TOPRAK Süleyman, Kelâm, Konya: Tekin Kitabevi, 1986.
• Heisenberg, Werner, Parça ve Bütün (Der Teil und das Ganze), çev. Ayşe Atalay, İstanbul: Düzlem Yayınları, 1990.
• Işık, Kemal, Mu’tezile’nin Doğuşu ve Kelamî Görüşleri, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayını, 1967.
• İbn-i Fâris, Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ, Mu’cemü Makâyisi’l-Luğa, haz. Abdusselam Muhammed Hârûn, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1979.
• İbn-i Fûrek, Ebû Bekir Muhammed, Mücerredü Makalâti’ş-Şeyh Ebi’l-Hasen el-Eş’arî, haz. Daniel Gimaret, Beyrut: Dâru’l-Meşrik, 1987.
• İbn-i Manzûr, Cemâleddin Muhammed, Lisânu’l-Arab, haz. Abdullah Ali el-Kebîr, vd., Kahire: Dâru’l-Meârif, ts.
• İzmirli, İsmâîl Hakkı, Yeni İlm-i Kelâm, İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1339-1343.
• Kadı Abdülcebbâr, Ahmed b. Halil Hemedânî, Muğnî fî Ebvâbi’t-Tevhîd ve’l-Adl, haz. İbrâhîm Madkur vd., Kahire: Vezeratu’s-Sekâfe ve’l-İrşâd el-Kavmî, ts.
• Kadı Abdülcebbâr, Ahmed b. Halil Hemedânî, Şerhu’l-Usûli’l-Hamse, haz. Abdulkerim Osman, Kahire: Mektebetü Vehbe, 1996.
• Karadaş, Cağfer, Zaman Mekan İçinde İnsan ve Kaderi, Bursa: Emin Yayınları, 2009.
• Karadeniz, Osman, İnanç Esaslarını Temellendirme Sorunu, İstanbul: İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayını, 2013.
• Karamanoğlu, Osman Korkmaz, Ansiklopedik İzm’ler Sözlüğü, İstanbul: Anahtar Kitaplar, 2007.
• Keskin, Halife, İslam Düşüncesinde Kader ve Kazâ, İstanbul: Beyan Yayınları, 1997.
• Kılavuz, Ahmet Saim, Anahatlarıyla İslam Akaidi ve Kelâm’a Giriş, İstanbul: Ensar Neşriyat, 1987.
• Kutluer, İlhan, Akıl ve İtikad, İstanbul: İz Yayıncılık, 1996.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr, Kitâbü’t-Tevhîd, haz. Fethullah Huleyf, İstanbul: Mektebetü’l-İslamiyye, 1979.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr, Te’vîlâtu Ehli’s-Sünne, haz. Fâtıma Yûsuf Haymî, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle Nâşirûn, 2004.
• Nesefî, Ebü’l-Maîn/Muîn, Tebsıratü’l-Edille, haz. Hüseyin Atay-Şaban Ali Düzgün, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2003-2004.
• Öner, Necati, İnsan Hürriyeti, Ankara: Kültür Bakanlığı, 1987.
• Sâbûnî, Nureddin, Mâtürîdiyye Akaidi, çev. Bekir Topaloğlu, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 1980.
• Sartre, Jean Paul, Varoluşçuluk (Existentialisme), çev. Asım Bezirci, İstanbul: Say Yayınları, 1985.
• eş-Şâfiî, Hasan Mahmud, el-Medhal ilâ Dirâseti İlmi’l-Kelâm, Karaçi: İdâretü’l-Kur’ân ve’l-Ulûmi’l-İslâmiyye, 1988.
• eş-Şâfiî, Hasan Mahmud, “Min Kadâya’l-Menhec fî İlmi’l-Kelâm”, Dirâsâtün Arabiyye ve İslamiyye, 1, (1983): 34.
• Tahanevî, Muhammed Ali, Mevsûatü Keşşâfu Istılâhati’l-Fünûn ve’l-Ulûm, haz. Ali Dehruc, Beyrut: Mektebetü Lübnan Nâşirûn, 1996.
• Taftazânî, Sadettin Mesud b. Ömer, Şerhu’l-Akâid, çev. Süleyman Uludağ, İstanbul: Dergah Yayınları, 2010.
• Vorlander, Karl, Felsefe Tarihi, çev. Mehmet İzzet – Orhan Sadeddin, sad. Yüksel Kanar, İstanbul: İz Yayıncılık, 2008.
• Weber, Alfred, Felsefe Tarihi, çev. H. Vehbi Eralp, İstanbul: Sosyal Yayınlar, 1998.
• Yeprem, M. Saim, İrâde Hürriyeti ve İmam Mâtürîdî, İstanbul: İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayını, 1997.
• Yeşilyurt, Temel, “İmanın Mahiyeti” Kelam El Kitabı, ed. Şaban Ali Düzgün, Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
• Yılmaz, Tahsin, Determinizm ve Hürriyet Problemi, Ankara: Atatürk Üniversitesi Yayını, 1972.
• Zebîdî, Muhammed Murtaza, Tâcu’l-Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs, haz. Hüseyin Nassâr vd., Kuveyt: Matbaatü Hükûmeti’l-Kuveyt, 1965-2001.