HİTİTLERDE BİR RİSK YÖNETİMİ OLARAK TAHIL DEPOLAMA

Yıl 2021, , 180 - 204, 31.12.2021

Şükrü Ünar

https://doi.org/10.51469/kafdagi.1028963

Öz

İnsanlık tarihindeki önemli aşamalar arasında yer alan yerleşik hayata geçişin doğal sonucu olarak insanoğlu doğada yabani şekilde yetişen bitki ve ağaçların kontrol altına alarak tarım üretimine başlamıştır. Bu devrimin sonucunda binlerce yıl avcı ve toplayıcı olarak yaşayan insan toprağa yerleşerek tarım ürünleri üretmeye başlamıştır. Üretim faaliyetleri ile insanoğlu birinci dereceden ihtiyacı olan beslenme sorununa çözüm bulmuştur. Üretim faaliyetlerinin zaman içerisinde düzenli bir hal alması ve çeşitlenmesi sonucunda insanoğlu günlük tüketiminden fazla ürün elde etmeye başlamış bunun sonucu olarak da elde edilen artı ürünün korunması ve depolanması sorunu ortaya çıkmıştır. İlk dönemlerden itibaren üretim yapan insanlar tohumluk, kuraklık ve kıtlık zamanlarında, değiş-tokuş aracı olarak kullanmak için artı ürünün korunması ve saklanması amacıyla yer altı siloları/ambarları ya da depo odaları yapmışlardır. Anadolu coğrafyasında ki değişik kültürleri ilk defa bir çatı altında toplayan devlet olarak tarihe geçen Hitit Devleti’nin ekonomisi tarım üretimine dayanmaktaydı. Hitit Devleti elde edilen artı ürünlerin depolanması ve saklanması için Anadolu’nun çeşitli bölgelerinde kurulan şehirlerde silo ve ambarlar inşa ettirmiştir. Bu makale Orta Anadolu’da yer alan bazı Hitit şehirlerinde inşa edilen silolar, ambarlar ve depoların yapım teknikleri, kapasiteleri ve depolanan ürünler hakkında değerlendirmeler içerecektir.

Anahtar Kelimeler

Hitit Devleti, Depolama, Silo, Ambar, Tahıl.

Kaynakça

• Aktüre, S. (2004). Anadolu’da Bronz Çağı Kentleri, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Alp, S. (1949). “Hititlerde Sosyal Sınıf NAM.RA’larve İdeogramın Hititçe Karşılığı”, Belleten, C. 50/S. 49-52, ss. 245-270.
• Alparslan, M. (2010). Eski Anadolu’da Ticaret (M.Ö. II. Binyıl), Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları, İstanbul.
• Alparslan, M. D. (2013). “Bir İmparatorluğu Ayakta Tutabilmek: Ekonomi ve Ticaret”, Hititler Bir Anadolu İmparatorluğu, Edt. M. D. Alparslan-M. Alparslan, ss.506-519.
• Balkan, K. (1973). İnandık’ta 1966 Yılında Bulunan Eski Hitit Çağına Ait Bir Bağış Belgesi, Anadolu Medeniyetleri Araştırma Vakfı Yayınları, Ankara.
• Baltacıoğlu, H. (2004). “Yazılı Kaynaklar ve Arkeolojik Veriler Işığında Hattuša ile Arinna Arasındaki Uzaklık”, Archıvum Anatolıcum, C. 7/ S. 2, ss. 13-47.
• Bittel, K. (1972). Boğazköy Rehberi, Ankara Arkeoloji Müzesi Yayınları, Ankara.
• Collins, B. J. (2007). The Hıttıtes And Theır World, Society of Biblical Literature, Atlanta.
• Çınaroğlu, A., Genç, E. (2002). “Alaca Höyük 1999-2000 Yılı Kazı Çalışmaları”, 23. Kazı Sonuçları Toplantısı(28 Mayıs-1 Haziran2001), C. I, ss. 427-434.
• Çınaroğlu, A., Genç, E. (2003). “Alaca Höyük 2001 Yılı Kazı Çalışmaları”, 24. Kazı Sonuçları Toplantısı(27-31 Mayıs2002), C. II, ss. 509-518.
• Çınaroğlu, A., Genç, E. (2004). “Alaca Höyük ve Alaca Höyük Hitit Barajı Kazıları, 2002”, 25. Kazı Sonuçları Toplantısı(26-31 Mayıs-2003), C. I, ss. 279-288.
• Çınaroğlu, A., Çelik, D. (2007). “2005 Alacahöyük Kazısı”, 28. Kazı Sonuçları Toplantısı (29 Mayıs-2 Haziran2006), C. II, ss. 305-316.
• Çınaroğlu, A., Çelik, D. (2010). Atatürk ve Alaca Höyük, Ekici Form Ofset Matbaacılık, Ankara.
• Demirel, S., Sevim, U. (2012). “Hitit Tarımı Hakkında Bir İnceleme”. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, S. 6, 200-211.
• Dörfler-vd. (2011). “Envıronment and Economy ın Hıttıte Anatolia”, Insıghts Into Hıttıte Hıstory and Archaeology, Colloquıa Antıqua, Vol. 2, ss. 99-124.
• Ertem, H. (2003). “Hattiler ve Hititler Dönemi'nden Eski Türklere, Osmanlılar’a ve Günümüz Anadolu’suna Kadar Uzanan Bazı Benzer Unsurlar-I”, Archivum Anatolicum, C. VI/S. 2, ss. 39-72.
• Gonnet, H. (1981). “Remarques Sur Un Geste Du Roı Hıttıte Lors Des Fêtes Agraıres”, BCILL 21: HETHITICA, Vol. IV, ss. 79-94.
• Hawley, A. N. (2012). “The Economic Impact of Military Society: A Study on the Hittite”, Yayınlanmamış Lisans Bitirme Tezi, Wisconsin Üniversitesi, La Crosse.
• Hoffner, H. A. (1974). Alımenta Hethaeorum Food Production in Hittite Asia Minor, American Oriental Society Press, New Haven.
• Hoffner, H. A. (2003). “Daily Life Among The Hittites”, Life and Culture in the Ancient Near East, ss. 95-118.
• Karauğuz, G.(2006). Hititler Dönemi’nde Anadolu’da Ekmek, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• Klengel, Von H. (1975). “Zur Ökonomıschen Funktıon Der Hethitıschen Tempel”, Studı Mıceneı ed Egeo-Anatolıcı, Fascıcolo XVI, ss. 181-200.
• Macqueen, J. G. (2001). Hititler ve Hitit Çağında Anadolu, Arkadaş Yayınları, Ankara.
• Mielke, D. P. (2011). “Hittite Cities: Looking For A Concept”, Colloquıa Antıqua, S. 2, ss. 153-194.
• Mielke, D. P. (2013). “Maşat Höyük ve İnandıktepe”, Hititler Bir Anadolu İmparatorluğu, Edt. M. D. Alparslan-M. Alparslan, ss. 208-217, İstanbul.
• Müller-Karpe, V. (2000a). “Kuşaklı 1998 Yılı 6. Kazı Çalışmaları Hakkında Ön Rapor”, 21. Kazı Sonuçları Toplantısı(24-28 Mayıs 1999), C. I, ss. 309-320.
• Müller-Karpe, V. (2000b). “Sivas-Kuşaklı Kazıları”, 1999 Yılı Anadolu Medeniyetleri Müzesi Konferansları, ss. 7-25.
• Müller-Karpe, A. (2002). “Kuşaklı-Sarissa Yukarı Ülke’de Bir Kült Merkezi”, Hititler ve Hitit İmparatorluğu 1000 Tanrılı Halk, ss. 470-474.
• Müller-Karpe, V. (2003). “1999-2001 Yıllarında Kuşaklı-Sarissa’da Yapılan Kazı ve Araştırmalar”, 24. Kazı Sonuçları Toplantısı(27-31Mayıs 2002), C. I, ss. 437-448.
• Müller-Karpe, V. (2005). “Kuşaklı-Sarıssa’da Büyük Tapınağın Bira İmalathanesi”, V. Uluslar arası Hititoloji Kongresi Bildirileri, ss. 555-574.
• Müller-Karpe, V. (2006). “Anadolu’da Bronz Çağında Bira”, Uluburun Gemisi 3000 Yıl Önce Dünya Ticareti, ss. 173-188.
• Müller-Karpe, A., Müller-Karpe, V. (2011). “Kuşaklı-Sarissa”, Arkeo Atlas Dergisi Özel Koleksiyon No:2011/01, ss. 266-267.
• Naumann, R. (1998). Eski Anadolu Mimarlığı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Nesbitt, M. (2000). “Plants and People in Ancient Anatolia”, Across the Anatolian Plateau Readıngs ın the Archaeoeology of Ancıent Turkey, the Annual of the American Schools of Orıental Research, Vol. 57, ss. 5-18.
• Neve, P. (1984). “Boğazköy-Hattuşaş, 1983 Kazı Çalışmalarının Sonuçları”, VI. Kazı Sonuçları Toplantısı (16-20 Nisan 1984), ss. 137-180.
• Nossov, K. S. (2008). Hıttıte Fortıfıcatıons c. 1650-700 BC, Osprey Publishing, New York.
• Omura, S. (1996-1997). “1995 Yılı Kaman-Kalehöyük Kazıları”, XVIII. Kazı Sonuçları Toplantısı(27-31 Mayıs1996), C. I, ss. 201-212.
• Omura, S. (1998). “1996 Yılı Kaman-Kalehöyük Kazıları”, XIX. Kazı Sonuçları Toplantısı(Ankara 1998), C. I, ss. 311-322.
• Omura, S. (2000). “1998 Yılı Kaman-Kalehöyük Kazıları”, XXI. Kazı Sonuçları Toplantısı (24-28 Mayıs1999), C. I, ss. 217-228.
• Omura, S. (2001). “1999 Yılı Kaman-Kalehöyük Kazıları”, XXII. Kazı Sonuçları Toplantısı (22-26 Mayıs 2000), C. I, ss. 327-336.
• Omura, S. (2002). “2000 Yılı Kaman-Kalehöyük Kazıları”, 23. Kazı Sonuçları Toplantısı(28 Mayıs-1Haziran 2001), C. I, ss. 389-396.
• Omura, S. (2003). “2001 Yılı Kaman-Kalehöyük Kazıları”, 24. Kazı Sonuçları Toplantısı(27-31 Mayıs 2002), C. I, ss. 11-16.
• Omura, S. (2013). “Kaman Kalehöyük’teki MÖ II. Binyıl Yuvarlak Siloları”, Hititler Bir Anadolu İmparatorluğu, Edt. M. D. Alparslan-M. Alparslan, ss. 290-295, İstanbul.
• Özcan, K., Karauğuz, G. (2010). “Hitit Çağı Toprak-İnsan İlişkileri”, VII. Uluslararası Hititoloji Kongresi Bildirileri (Çorum 25-31 Ağustos 2008), C. II, ss. 579-591.
• Özgüç, T. (1978). Maşat Höyük Kazıları ve Çevresindeki Araştırmalar, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara. Özgüç, T. (1982). Maşat Höyük II Boğazköy’ün Kuzeydoğusunda Bir Hitit Merkezi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Özgüç T. (1988). İnandıktepe-Eski Hitit Çağında Önemli Bir Kült Merkezi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Özgüç, T. (2002). “Maşathöyük Kaşka Sınır Bölgesinde Bir İdare Merkezi”, Hititler ve Hitit İmparatorluğu 1000 Tanrılı Halk, ss. 466-467.
• Reyhan, E. (1998). “Hititler’de Toprak Tahsisi”, III. Uluslararası Hititoloji Kongresi Bildirileri (Çorum 16-22 Eylül 1996), ss. 481-489.
• Reyhan, E. (2009). “Hitit Devlet Gelirleri, Depolama ve Yeniden Dağıtım”, Gazi Üniversitesi Akademik Bakış Dergisi, C. 2/S. 4, Yaz 2009, ss. 157-174.
• Reyhan, E. (2017). Hitit Devleti’nde Siyaset ve Yönetim Direktif, Yemin ve Sadakat, Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara.
• Salih, B., Sipahi, T., Dönmez, E. O. (2009). “Ancient Nigella Seeds From Boyalı Höyük in Nort-Central Turkey”, Journal of Ethnopharmacology, S.124, ss. 416-420.
• Schachner, A. (2010). “M.Ö. 16. Yüzyıl: Hitit Anadolusu’nda Bir Dönüm Noktası”, VII. Uluslar arası Hititoloji Kongresi Bildirileri, C. II, ss. 661-691.
• Schachner, A., Wittenberg, H. (2012). “Hattuşa’daki Su Havuzlarının Kullanımı ve Toplumsal Önemi”, 3. Çorum Kazı ve Araştırmalar Sempozyumu, ss. 5-22.
• Schachner, A. (2014). “Hitit Başkenti Hattuşa’nın Yakın Çevresiyle İlişkisi”, 4. Çorum Kazı ve Araştırmalar Sempozyumu, ss. 11-44.
• Seeher, A., B., Seeher, J. (1993). “Hattuşa’da Eski Hitit Dönemi’ne Ait Dev Bir Tahıl Deposu: 40 Yıl Sonra”, Archaeological Essays in Honour of Homo amatus: Güven Arsebük için Armağan Yazılar, Edt. M. Özbaşaran-O. Tanındı, ss. 19-28, İstanbul.
• Seeher, J. (1996-1997). “Boğazköy-Hattuşa 1995 Yılı Kazı ve Onarım Çalışmaları”, XVIII. Kazı Sonuçları Toplantısı ( 27-31 Mayıs 1996), C. I, ss. 323- 338.
• Seeher, J. (1998). “Boğazköy-Hattuşa 1996 Yılı Kazı ve Onarım Çalışmaları”, XIX. Kazı Sonuçları Toplantısı (Ankara 1997), C. I, ss. 497-513.
• Seeher, J. (1999). “Boğazköy-Hattuşa 1997 Yılı Çalışmaları”, XX. Kazı Sonuçları Toplantısı (25-29 Mayıs 1998), C. I, ss. 417-431.
• Seeher, J. (2000). “Boğazköy-Hattuşa 1998 Yılı Çalışmaları”, 21. Kazı Sonuçları Toplantısı (24-28 Mayıs 1999), C. I, ss. 299-308.
• Seeher, J. (2001). “Boğazköy-Hattuşa 1999 Yılı Çalışmaları”, 22. Kazı Sonuçları Toplantısı (22-26 Mayıs 2000), C. I, ss. 303-314.
• Seeher, J. (2002). “Hattuşa-Boğazköy, Hitit Devletinin Başkenti Gelişimi ve İmparatorluk Metropolü Oluşu”, Hititler ve Hitit İmparatorluğu 1000 Tanrılı Halk, ss. 461-463.
• Seeher, J. (2003). “Boğazköy-Hattuşa 2001 Yılı Çalışmaları”, 24. Kazı Sonuçları Toplantısı (27-31 Mayıs 2002), C. II, ss. 105-112.
• Seeher, J. (2006). Hattuşa Rehberi: Hitit Başkentinde Bir Gün, Ege Yayınları, İstanbul.
• Seeher, J. (2007). “Boğazköy 2004-2005 Yılı Kazı Çalışmaları”, 28. Kazı Sonuçları Toplantısı (29 Mayıs-2 Haziran 2006), C. II, ss. 27-42.
• Seeher, J. (2011). “Hititlerin Başkenti Hattuşa”, Arkeo Atlas Dergisi No: 2011/01 Özel Koleksiyon, ss. 302-309
• Seeher, J. (2013). Hitit Mimarlığı, Hititler Bir Anadolu İmparatorluğu, Edt. M. D. Alparslan-M. Alparslan, ss. 314-335.
• Seeher, J. (2015). “Hitit Krallarının Ambarları: Devlet Hazinesi ve Güç Kaynağı olarak Tahıl Depolama”, Colloquium Anatolicum, S.14, ss. 189-203.
• Singer, I. (1984).“The Agrıg ın The Hıttıte Texts”, Anatolıan Studıes, Vol. XXXIV, ss. 97-128.
• Sipahi, T., Yıldırım, T., Ediz, İ. (2000). “1998 Yılı Yörüklü/Hüseyindede Kazısı”, 21. Kazı Sonuçları Toplantısı (24-28 Mayıs 1999), C. I, ss. 349-358.
• Sipahi, T., Yıldırım, T. (2002). “2000 Yılı Hüseyindede Tepesi Kazısı”, 23. Kazı Sonuçları Toplantısı (28 Mayıs-1 Haziran 2002), C. II, ss. 257-264.
• Sipahi, T. (2004). “2002 Yılı Hüseyindede Kazısı”, 25. Kazı Sonuçları Toplantısı (26-31 Mayıs 2003),C. II, ss. 179-186.
• Sipahi, T. (2005). “2003 Yılı Hüseyindede-Fatmaören Kazısı”, 26. Kazı Sonuçları Toplantısı (24-28Mayıs 2004), C. II, ss. 271-280.
• Sipahi, T. (2010). “2008 Yılı Boyalı Höyük Kazısı”, 31. Kazı Sonuçları Toplantısı (25-29 Mayıs 2009), C. 4, ss. 287-300.
• Sipahi, T. (2013). “Hitit Çağında Boyalı Höyük ve Eskiyapar”, Çorum Kültür Sanat Dergisi, S. 14, ss. 2-20.
• Sipahi, T. (2015). “Anadolu’da Gıda Kültürü’nün 3500 Yıllık Geçmişi”, Gıda Mühendisliği Dergisi, S. 41, ss. 35-47.
• Süel, A., Süel, M. (1997). “1995 Yılı Ortaköy-Šapinuwa Kazı Çalışmaları”, XVIII. Kazı Sonuçları Toplantısı (27-31 Mayıs 1996), C. I, ss. 339- 351.
• Süel, A. (1998). “Ortaköy-Şapinuwa: Bir Hitit Merkezi”, TÜBA-AR, S.1, ss. 37-59.
• Süel, M. (1998). “Ortaköy-Šapinuwa Hitit şehri”, III. Uluslararası Hititoloji Kongresi Bildirileri (16-22 Eylül 1996), ss. 559-572.
• Süel, A., Süel, M. (1998). “1996 Yılı Ortaköy-Šapinuwa Kazı Çalışmaları”, XIX. Kazı Sonuçları Toplantısı (Ankara 1998),C. I, ss. 515- 528.
• Süel, A., Süel, M. (1999). “1997 Yılı Ortaköy-Šapinuwa Kazı Çalışmaları”, XX. Kazı Sonuçları Toplantısı ( 25-29 Mayıs 1999), C. I, ss. 433- 443.
• Süel, A., Süel, M. (2000). “1998Yılı Ortaköy-Šapinuwa Kazı Çalışmaları”, XXI. Kazı Sonuçları Toplantısı (24-28 Mayıs 1999), C. I, ss. 321- 326.
• Süel, M. (2006). Ortaköy-Şapinuva Arkeoloji Araştırmaları, Uyum Ajans Yayınları, Ankara.
• Süel, A., Süel, M. (2013). “Šapinuwa: Hitit Devletinin Başka Bir Başkenti”, Hititler Bir Anadolu İmparatorluğu, Edt. M. D. Alparslan-M. Alparslan, ss. 178-195, İstanbul.
• Taş, İ. (2008). “Hititlerde Ölçü Birimleri ve Bunların Hitit Metinlerinde Kullanımı Üzerine Bir Değerlendirme”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 1/1, ss. 79-90.
• Ünal, A. (1989). “Orta ve Kuzey Anadolu’nun M.Ö. 2. Binyıl İskân Tarihiyle İlgili Sorunlar”, Anadolu, C. XXII 1981/1983, ss. 17-37.
• Ünal, A. (1993). “Boğazköy Metinlerinin Işığı Altında Hititler Devri Anadolu’sunda Filolojik ve Arkeolojik Veriler Arasındaki İlişkilerden Örnekler”, 1992 Yılı Anadolu Medeniyetleri Müzesi Konferansları, ss. 11-31.
• Ünal, A.(2007). Anadolu’nun En Eski Yemekleri Hititler ve Çağdaşı Toplumlarda Mutfak Kültürü, Homer Yayınları, İstanbul.
• Ünal, A. (2016). Hititçe-Türkçe Türkçe-Hititçe Büyük Sözlük Hattiçe, Hurrice, Hiyeroglif Luvicesi, Çivi Yazısı Luvicesi ve Palaca Sözlük Listeleriyle Birlikte, Bilgin Kitapevi, Ankara.
• Ünar. Ş. (2017). “Hitit Tarım Ekonomsi’nde Nam.Ra’ların Yeri ve Önemi”, Cappadocıa Journal Of Hıstory And Socıal Scıences, Vol.9, October 2017, ss. 571-574.
• Vorhaus, C. Z. (2011). “Hıttıte Temples: Palaces of The Gods”, Insıghts Into Hıttıte Hıstory and Archaeology, Colloquıa Antıqua, S. 2, ss. 195-218.
• Yakar, J. (2007). Anadolu’nun Etnoarkeolojisi, Tunç ve Demir Çağlarında Kırsal Kesimin Sosyo-Ekonomik Yapısı, Homer Kitapevi, İstanbul.
• Yıldırım, T., Sipahi, T. (2001). “1999 Yılı Yörüklü/Hüseyindede Kazısı”, 22. Kazı Sonuçları Toplantısı (22-26 Mayıs 2000), C. I, ss. 349-354.
• Yıldırım, T., Sipahi, T. (2003). “2001 Yılı Yörüklü/Hüseyindede Tepesi Kazısı”, 24. Kazı Sonuçları Toplantısı (27-31 Mayıs 2002), C. II, ss. 259-266.
• http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid= TDK.GTS.56cdee15c95ae6. 25330121.
• http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.56cdee21e4f331. 87196000.
• http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.56cdef3ae88131. 88599580.