TÜRK KÜLTÜR ÇEVRESİNDE NEVRUZ ADI

Yıl 2017, Cilt: 2 Sayı: 1, 11 - 23, 29.06.2017

İlhami Durmuş

Öz

Nevruz Farsça bir kelime olup, Türkçe karşılığı Yeni gün’dür. Bu itibarla yılın ilk gününün adıdır. Her yıl 21 Mart yılın ilk günü olan Nevruz’dur. Nevruz yeni bir yılın başlangıcı olduğu gibi, bolluk, bereket, sevinç ve mutluluğun da başladığı gündür. Nevruz’la birlikte gelecekle ilgili iyi beklentiler de başlamaktadır. Bu iyi düşünce, dilek ve temenniler Nevruz’un isim olarak kendine geniş bir kullanım alanı bulduğunu göstermektedir. Bu kapsamda gün adı başta olmak üzere, Nevruz adı şahıs, kabile, bitki, yer, yiyecek ve hediye adı olarak da görülmektedir. Ayrıca bu ad edebiyatta ve makam adı olarak da müzikte yer almaktadır. Şahıs adı olarak Türk kültür çevresinde Nevruz sık kullanılmaktadır. Bu isim hem erkek hem de bayan ismi olarak görülmektedir. Nevruz isminin hem devlet yöneticileri hem de halk arasında kullanıldığı anlaşılmaktadır. Sülale, uruk ve boylarda da bu ada rastlanılmaktadır. Nevruz’da karı yararak çıkan çiçeklere de Nevruz adı verilmektedir. Köylere, bahçelere ve yaylalara da Nevruz ismi konulduğu dikkati çekmektedir. Nevruz için hazırlanan tatlı ve hediyeler için de Nevruz adı görülmektedir. Şiir, kaside ve gazel gibi edebiyat ürünleri de Nevruz adıyla anılmaktadırlar. Nevruz adının müzikte makam adı olarak yoğun bir şekilde kullanıldığı da bilinmektedir. Türk kültür çevresinde Nevruz adının uzun zaman diliminde kullanıldığı anlaşılmaktadır. Nevruz çok geniş alanda da kendine kullanım alanı bulmuş görünmektedir. Bu sayılanlardan hareketle Nevruz Türk kültür çevresinde önemli bir yer tutmuş bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türk, Nevruz, kültür, Türk kakvimi, çevre.

The Concept of Nevruz In Turkish Culture Environment

Öz

Kaynakça

• Aksoy, Ö. A. - vd. (1993), Derleme Sözlüğü, VIII, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Dil Kurumu Yayınları. Arat, R. R. (1987a), “Türkler’de Tarih Zaptı”, Makaleler I, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, 156- 164. Arat, R. R. (1987b), “Türkler’de Zaman ve Vakit Tespiti”, Makaleler I., Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, 165- 179. Caferoğlu, A. (1983), Türk Kavimleri, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları. Caferoğlu, A. (1968), Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları. Çay, A. M. (1989), Türk Ergenekon Bayramı Nevruz, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları. De Groot, J. J. M. (1921), Die Hunnen der vorchristlichen Zeit I, Berlin- Leibzig. Devellioğlu, F. (2004), Osmanlıca- Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları. Durmuş, İ. (2004), “Eski Türkler’de Zaman ve Takvimler”, Türk Dünyası Nevruz Ansiklopedisi, Ankara: Atatürk Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 1- 13. Eren, H. - vd. (1988), Türkçe Sözlük II, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Dil Kurumu Yayınları. Ercilasun, A. - vd. (1991), Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü, I- II., Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Erol, A. (1992), Şarkılarla, Şiirlerle, Türkülerle ve Tarihi Örneklerle Adlarımız, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları. Grousset, R. (1999), Bozkır İmparatorluğu, (çev. R. Uzmen), Ankara: Ötüken Neşriyat A.Ş. Grönbech, K. (1992), Kuman Lehçesi Sözlüğü, (çev. K. Aytaç), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Herodotos (1991), Herodot Tarihi, (çev. M. Ökmen), İstanbul: Remzi Kitabevi. İnan, A. (1987), “Türk Kabile İsimlerine Dair”, Makaleler Ve İncelemeler I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1- 7. Kaşgarlı Mahmud (1992), Divanü Lûgat-it Türk, (çev. B. Atalay), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Kurat, A. N. (1992), IV- XVIII. Yüzyıllarda Karadeniz Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve Devletleri, Ankara: Murat Kitabevi Yayınları. Levy, R. (1988), "Nevruz”, İslam Ansiklopedisi IX., İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 233- 234. Nerimanoğlu, K.V. (2004), “Nevruz ve Bitkiler”, Türk Dünyası Nevruz Ansiklopedisi, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 155- 157. Orhun Abideleri (1991), (Haz. Muharrem Ergin), İstanbul: Boğaziçi Yayınları. Orkun, H. N. (1987), Eski Türk Yazıtları, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Pakalın, M. Z. (1983), Osmanlı Tarih Değimleri ve Terimleri Sözlüğü III, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Devlet Kitapları. Sümer, F. (1999a), Oğuzlar (Türkmenler), İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı. Sümer, F. (1999b), Türk Devletleri Tarihinde Şahıs Adları I- II, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı. Thomsen, V. (1993), Çözülmüş Orhun Yazıtları, (çev. V. Köken), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Ünver, A. S. (1976), “Türkiye’de Nevruz ve Nevruziye”, Vakıflar Dergisi XI, 221- 234