ERZURUM HORASAN İLÇESİ KERAMİKLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2017, Cilt: 2 Sayı: 2, 74 - 96, 30.12.2017

Özlem Alkan

Öz

Horasan, tarih boyunca birçok önemli yolun kavşak noktası olan Erzurum ili sınırları içerisinde yer alır. Bu sebeple de Horasan mevkii, “Geçit Ülkesi” olarak tarihi kaynaklarda geçmektedir. Eskiçağlardan itibaren, insanoğlu tarafından yerleşim yeri olarak tercih edilen Horasan bölgesi, birçok medeniyetin de izlerini taşımaktadır. Hurriler, Hayaşa-Azzi, Daia(e)ni/Diau(e)hi ve Urartulular gibi topluluklar ilçenin tarihi seyrinde önemlidir.

Bu araştırmada, Doğu Anadolu Bölgesi’nde 1998 yılından itibaren, A. Ceylan başkanlığında, benim de üyesi olduğum ekip tarafından yapılan yüzey araştırmalarında tespit edilen Horasan keramikleri incelenmiştir. Araştırma sahamızda tespit edilen keramik verisi genellikle Geç Kalkolitik, İlk Tunç, Erken Demir, Orta Demir Çağ ve az miktarda da Orta Çağ’a aittir. Özellikle Urartu Devleti’nin yaşadığı Orta Demir dönemine ait buluntular öne çıkmaktadır. Bölgede bulunan Aliçeyrek Kalesi ve Kaya Mezarı, Hasanbey Nekropolü, Hasanbey Kutsal Kaya İşaretleri, Urartu yol ağı üzerinde tespit edilen Kaynarca Yerleşmesi ve Urartu su politikasının bir örneği olan Yıldıran Göleti bu durumu kanıtlar niteliktedirler.

Anahtar Kelimeler

Erzurum, Horasan, Keramik, Urartu.

Review of the keramics in Erzurum district of Horasan

Öz

Kaynakça

• Alişan, L. V. M. (1890). Ararat. Venedik. Atalay, İ. (1978). Erzurum Ovası ve Çevresinin Jeolojisi ve Jeomorfolojisi. Erzurum. Bakan, Ö. (2013). Doğu Anadolu Araştırmaları Işığında Horasan Bölgesi Keramiklerinin Değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Balkan, K. (1960). “EinUrartaischerTempelaufAnzavurtepe beiPtnosundhierentdeckte Inschriften”. 5. Anatolia Studies. 99-158. Belck, W. (1901). “Forschungsreise in Klein-Asien”. 33. VBGAEU. 452-522. Bilgiç, E.-B. Öğün. (1974). “Adilcevaz Kef Kalesi Kazıları”, 21. Türk Arkeoloji Dergisi-1. 31-35. Burney, C. A. (1957). “Urartian Fortresses and Towns in the Van Region”, 8. Anatolian Studies. London. 157-209. Ceylan, A. (2001). Sarıkamış, Tarihi ve Arkeolojik Araştırmalar. Ankara. Ceylan, A. (2002). “Yazılıtaş Horasan”. Çağlayan Aras-I. Erzurum. 14-15. Ceylan, A. (2005). “The Erzincan, Erzurum and Kars region in the Iron age”, Anatolian Iron Ages V, London, 21-29. Ceylan, A. (2008). Doğu Anadolu Araştırmaları (Erzurum-Erzincan-Kars-Iğdır). Erzurum. Ceylan, A. (2015). Doğu Anadolu Araştırmaları Erzurum-Erzincan-Kars-Iğdır (2008-2014). Erzurum. Ceylan, A. (2016). “Kuzeydoğu Anadolu Yüzey Araştırmalarında Keşfettiğimiz Kaya Mezarları”. 2. Belgü-3. 7-63. Ceylan, A. (2017). “Yeni Bulgular Işığında Kuzeydoğu Anadolu’da Diauehi Krallığı ve Urartular”. 20. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 517-568. Ceylan, A.-A. Bingöl. (2008). “2006 Yılı Erzincan-Erzurum-Kars ve Iğdır İlleri Yüzey Araştırmaları”, 25. Araştırma Sonuçları Toplantısı-III. Ankara. 133-151. Ceylan, A.-Y. Günaşdı. (2017). “Erzurum ve Çevresindeki Urartu Yazıtlarının Tarihi Açıdan Değerlendirilmesi”. 4. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi-13. 313-350. Ceylan, N. (2016). “Pasin Ovasının Kuzeye Açılan İki Tarihi Yolu”. 9. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi-43. 656-672. Çetin, O. (1998). “Horasan”. Diyanet İslam Ansiklopedisi. 18. İstanbul. 234-241. Çevik, N. (2000). Urartu Kaya Mezarları Ölü Gömme Gelenekleri. Ankara. Darkot, B. (1977). “Erzurum”. Diyanet İslam Ansiklopedisi. İstanbul. 340-357. Erinç, S. (1953). Doğu Anadolu Coğrafyası. İstanbul. Gök, Y. (2007). Horasan İlçesi’nin Coğrafyası. Erzurum. Günaşdı, Y. vd. (2012). “2010 Yılı Erzurum-Erzincan-Kars-Iğdır İlleri Yüzey Araştırmaları”. 29. Araştırma Sonuçları Toplantısı-III. Ankara. 49-71. Günaşdı, Y. (2016). “Geçitler Ülkesinde Önemli Bir Urartu Kalesi: Avnik”. 19. Tüba-ar. 113-135. Herodotos. (1983). Herodot Tarihi. İstanbul. Kayserili, A.-N.T. Altaş. (2010). “Horasan İlçesi’ndeki Kır Meskenlerinin Kültürel Coğrafya Bakış Açısıyla İncelenmesi”. 23. Doğu Coğrafya Dergisi. 81-102. Kleıss, W.-H. Hauptman (1976). Topographische Karte von Urartu. Berlin. 1976. Kozbe, G.-Ceylan A. vd. (2008). Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri-6a-b Demir Çağları. İstanbul. König, F. W. (1967). “Handbueh der ehaldisehen Insehriften”. AfO Beiheft 8, Graz. Osnabrüek. König, F. W. (1955-57). Handbuch der Chaldischen ınschriften, Archiv für Orientforschung herausgegeben Von Ernst Weidner. Beiheft 8. Graz. Ksenephon. (1984). Anabasis. İstanbul. Lehmann-Haupt, C. F. (1928-1935). Corpus ınscriptionum Chaldicarum I-II. Leipzig. Marr, N. A. (1917). “Oblomki Delibabinskoy haldskoy Nadpisi”. 24. ZVO. 125-132. Melikişvili, G. A. (1960). Urartskie Klinoobraznye Nadpisi. Moskova. Meşçaninov, I. I. (1931-32). “Neue chaldische ınschriften 2. Die Inschrift Sardurs 3. in Daş-kerpi”. AfO 7. 160-164. Meşçaninov, I. I. (1933). “Haldskaya nadpis iz sel. Zivin”. 8. IAN-5. 407-412. Mordtmann de Aeltere, A. D. (1872). “Entzifferung und erklaerung der Armenischen keilinschriften von Van und umgegend”. 26. ZDMG (no. 1-46), 465-496. Özer, Y. (1984). Horasan Sarıkamış Arasındaki Aras Nehri Havzasının Fiziki ve Tatbiki Fiziki Coğrafyası. Erzurum. Özgül, O. (2011). Eskiçağ’da (Yukarı) Aras Vadisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Özgül, O.-A. Ceylan, vd. (2013). “2011 Yılı Erzincan, Erzurum, Kars ve Iğdır İlleri Yüzey Araştırmaları”. 30. Araştırma Sonuçları Toplantısı-II. Ankara. 277-292. Özgül, O. (2016). “Erzurum’da Stratejik Bir Urartu Kalesi: Tepeköy (Pir Ali Baba)”. 19. Tüba-ar. 137-157. Özkaya, V. (1994). “Erzurum-Horasan-Aliçeyrek Köyü Yüzey Araştırması”. 11. Araştırma Sonuçları Toplantısı. Ankara. 379-397. Payne, M. R. (2006). Urartu Çivi Yazılı Belgeler Kataloğu. İstanbul. Payne, M.R. (1995). Urartu Yazılı Belgeler Kataloğu. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Pehlivan, M. (1984). En Eski Çağlardan Urartu’nun Yıkılışına Kadar Erzurum ve Çevresi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Pehlivan, M. (1991). Daya (e) ni /Diau(e)hi. Erzurum. Robert, L. De, (1876). Etude philologique sur les inscriptions cuneiformes de I'Armenie. Paris. Sandalgian, J. (1900). Les inscriptions cuneiformes Urartiques: transcrites avec une triple traduction interliruiaire en Armenien c1assique, en Latin et en Française, suivies d'un glossaire et d'une grammaire. Venedik. Saraçoğlu, H. (1956). Türkiye Coğrafyası Üzerine Etüdler: Doğu Anadolu. Ankara. Saulcy, I. F. J. C. de, (1853). Voyage autour de la mer morte et dans les terres bibliques. Paris. Sayce, A. H. (1882). “The cuneiform ınscriptions of Van”, JRAS 14. (no. 1-57), 377-732. Sayce, A. H. (1888). “The cuneiform ınscriptions of Van”. 3. JRAS 20. 148 (no. 58-68), 1-48. Sayce, A. H. (1893). “The cuneiform ınscriptions of Van”. part 4. JRAS 25. (no. 69-79), 1-39. Schulz, F. E. (1840). “Memoire sur le lac de Van et ses environs”. JA 3(9). 257-323. Sembatiants, M. V. (1910). Ararat. Strabon (2000). Antik Anadolu Coğrafyası (Geographika: XII-XIII-XIV). Tarhan, M. T. (1978). M.Ö. XIII. Yüzyılda Uruatri ve Nairi Konfederasyonları. (Yayımlanmamış Doçentlik Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Fakültesi. Tseretheli, G. V. (1939). Sakartvelos musunms Urartuli dzegleb / Urartskiye pomyatniki muzeyi Gruziyi. Tiflis. Üngör, İ.-A. Bingöl vd. (2014). “2012 Yılı Erzincan-Erzurum İlleri Yüzey Araştırmaları”. 31. Araştırma Sonuçları Toplantısı-I. Ankara. 61-77.