AVRASYA VE SİBİRYA BÖLGELERİNDE BULUNAN BAZI KURGANLAR

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 1, 54 - 78, 30.06.2019

Uğur Karcıoğlu

Öz

İnsan hayatının en önemli dönemlerinden birisi ölümdür. Ölüm, hayatın son bulduğu ya da bazı inançlara göre yeni bir hayata geçiştir. Bu geçiş anı, insanlar tarafından zamana ve coğrafyaya göre farklı inanç sistemleri içinde farklı şekillerde yorumlanmıştır. Ancak genel anlamda, insanoğlu tarih boyunca ölümle hayatın son bulduğuna inanmamış ve bu dünyanın devamı olarak gördüğü diğer dünyada sonsuz bir hayatın var olduğuna inanmıştır. Bu yüzden de ölümle ilgili oluşan gelenekler, zamanla başka bir dünyaya hazırlama törenlerine dönüşmüştür. Ancak, ölü bedeninin diğer dünyada tekrar dirilip yaşayış şekli hakkında farklı inanışlar ortaya çıkmıştır. Bunlardan birisi de ölen kişinin mevcut olan bedenini korumak için mumyalama yapmak ve kurganlı mezarlara gömme geleneğidir.
Bizde yapmış olduğumuz bu çalışmada Avrasya ve Sibirya bölgelerinde yaşamış olan Türk topluluklarının kurganlı mezarlara ölü gömme geleneklerini ve gömü şekillerini ele aldık. Çünkü kurganlar, geçmişten geleceğe olan mesajların iletildiği en önemli iletişim araçlarından birisi olmasının yanı sıra birçok kültürel özellikleri üzerinde bulundurduğu için her zaman araştırılmayı hak etmektedirler.

Anahtar Kelimeler

Avrasya, Sibirya, Kültür, Kurgan

Kaynakça

• Ahmetbeyoğlu, A. (2001), Avrupa Hun İmparatorluğu, Ankara, .Türk Tarih Kurumu Yayınları. Akişev, K. A. (1978), Kurgan Issık, Moskova, İskustvo Yayınları. Alkaya, E. (2008), “Sibirya Tatar Türkleri ve Dilleri”, Turkish Studies, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 3/7 Fall 2008, s.1-16. Atlasi, H. (1993), “Süyünbike, Kazan Hanlığı, Sibir Tarihi”, Kazan, 1993. Barthold, W. V, (2006), Orta Asya Türk Tarihi Hakkında Dersler, (Çev: Kâzım Yaşar Kopraman ve İsmail Aka), Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları. Bray, W. – David, T. (1972), The Penguin Dictionary of Archaelogy, London. Brzezinski, Z. (1997), The Grand Cheessboard, (Çev: Yelda Türedi) Perseus Boks L.L.C. Brzezinski, Z. (2005), Tercih, Küresel Hâkimiyet Mi, Küresel Liderlik Mi. (Çev: Küçük, C.), İnkılap Kitapevi, İstanbul. Caferoğlu, A. (1964), “Altay Türkleri” Türk Kültürü, n/23, Ankara. Carteer, D. (1957)‚ The Symbol of the Beast The Animal-Style Art of Eurasia, New York 1957. Chernetsov, V. N. - MONZĠNSKA, W. (1974), “Prehistory of Western Siberia”, ed. H. N. Michael, London 1974. Çoruhlu, Y. (2005), Erken Devir Türk Sanatı, İstanbul, Kabalcı Yayınevi. Çoruhlu, Y. (2012), “Arkeolojik Kazı Sonuçlarına Göre Türklerde Mezarlara At Gömme Geleneği” Atatürk Kültür Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu, Tarih Ve Medeniyetler Tarihi Bildiriler Volume I, Ankara, s. 1051-1071. Devlet, N. (1989), Çağdaş Türk Dünyası, İstanbul, Marmara Üniversitesi Yayınları. Diyarbekirli, N. (1973), “Kazakistan’da Bulunan Esik Kurganı”, Cumhuriyetin 50. Yılına Armağan, İstanbul, s. 291-304. Diyarbekirli, N. (1992), “Türker’de Mezar Yapısı ve Defin Merasimleri”, Türk Kültürü Araştırmaları-Prof. Dr. Muharrem Engin’e Armağan, 28/1-2, 1990, Ankara. Diyarbekirli, N. (1977), İslamiyet’ten Önce Türk Sanatı, Ankara, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınevi. Dugin, A. (2005), Rus Jeopolitiği: Avrasyacı Yaklaşım, (Çev: Vügar İmanov), İstanbul, Küre Yayınları. Dulzon, A. P. (1995), “Sibirya Türklerinin Etnolingüistik Dağılımı” (Çev: F. Sema Barutçu-Özönder), Tuncer Gülensoy Armağanı (Haz: Ahmet Buran), Kayseri 1995, s. 102-110. Durmuş, İ. (2007), İskitler, İstanbul, Kaynak yayınları. Esin, E. (1978), İslamiyet’ten Önceki Türk Kültür Tarihi ve İslam’a Giriş, İstanbul, Edebiyat Fakültesi Matbaası. Gömeç, S. (2000), “İslam Öncesi Türk Tarihinin Kaynakları Üzerine”, Dil Tarih Coğrafya Fakültesi, Tarih Araştırmaları Dergisi, Ankara. Grakov, B.N. (2006), İskitler, (Çev: Ahsen Batur), İstanbul, Selenge Yayınları. Gryaznov, M. P. (1969), Southern Siberia, Geneva-Paris-Munich, 1969. Güler, M. (2007), Orta Asya ve Kafkaslara: Türk Bakışı, İstanbul, İlgi Kültür Sanat Yayıncılık. Hasanov, Z. (2009), Çar İskitler, (Çev: İlyas Topsakal, İstanbul, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları. Hayıt, B. (2000), Sovyetlerde Türklüğün ve İslam’ın Bazı Meseleleri, İstanbul, Türk Dünyası Araştırmaları Yayınları. İnan, A. (1976), “Sibirya Türkleri”, Türk Dünyası El Kitabı, TKAE, Ankara, s.1272-1282. İnan, A. (1991), “Altay’da Pazırık Kazısında Çıkarılan Atların Durumunu Türklerin Defin Töreni Bakımından Açıklama”, Makaleler ve İncelemeler, C. II, s. 261-268. Jettmar, K. (1967), Arts of Stepps, London. Kafesoğlu, İ. (1988), Türk Milli Kültürü, Ankara, Boğaziçi Yayınları. Karadağ, H. (2018),“Hangi Avrasya”, (Çevrimiçi) http://www.21yyte. org,24 Temmuz 007, Erişim tarihi: 25.11.2018. Karcıoğlu, U. (2018), Orta Asya’da Bulunan Bazı Kurganlardaki At Gömüleri Kafkas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisan Tezi. Katanov, N. F. (2004), “Türk Kabileleri Arasında”, (Çev: Atila Bağcı, Ed: G. Damayakov), Konya. Kessikbayev, A. (2007), “Soğuk Savaş Sonrası Avrasya Jeopolitiği: Orta Asya’da Yapısal Dönüşüm,” Basılmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Kıvılcımlı, H. (2006), Tarih, Devrim, Sosyalizm , (2. Baskı), İstanbul, Derleniş Yayınları. Kırılov, I, (1946), Fables From Russia, Published by Oxford University Press, Kulebi, A. (2007), “İhmal Edilmiş Seçenek: Türk Avrasyacılığı”, (Çevrimiçi), http/www.tusam.net, Erişim tarihi: 24.11. 2018. Kurt, H. (1998), Orta Asya’nın İslamlaşma Süreci: Buhârâ Örneği, Fecr Yayınevi, Ankara. Ligeti, L. (1986), Bilinmeyen İç Asya Tarihi. (Çev: S. Karatay), Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Memiş, E. (1987), İskitlerin Tarihi, Konya, Selçuk Üniversitesi Yayınları. Müller, G. F. (1750), Opissanie Sibirskago Tsartsva, Kniga Pervaya, Sanktpeterburg. Naumov, İ. N. (2009), “The History of Siberia”, (Ed: David N.), Collins London 2009. Ögel, B. (1991), İslamiyet’ten Önce Türk Kültür Tarihi, Ankara, Türk Tarih Kurumu. Ögel, B. (2003), Türk Kültür Tarihi, Ankara, Türk Tarih Kurumu, 2003. Özder, A. (2013), “Avrasya Kavramı ve Önemi”, Avrasya İncelemeleri Dergisi (AVİD). II/2, s. 65-88. Öztürk, A. (1980), Çağları İçinde Türk Destanları, Erzurum, Emek Yayınları. Polosmak, N. (1994), Stereguişe Zoloto Grifi (Ak-Alahinskie Kurganı), Nowosibirsk. Radloff, W. (1976). Sibirya'dan (Seçmeler), Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul. Rasonyi, L. (1971), Tarihte Türklük, Ankara, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü. Remezov. S. U. (1965), “The Atlas of Siberia (Imago Mundi, Supplement I)” Gravenhage: Mouton, s. 26-35. Rice, T. T. (1961), The Scythians, London, Published by F.A. Praeger. Roux, J. P. (1997), Türklerin Tarihi, Büyük Okyanus’tan Akdeniz’e iki bin yıl. Milliyet Yayınları AD Kitapçılık, İstanbul, 1997. Roux, J. P. (2006), Orta Asya Tarih ve Uygarlık, Kabalcı Yayınları, İstanbul. Rudenko, S. İ. (1970), Frozen Tombs of Siberia, Berleley-Los Angeles, University of California Press. Sertkaya, O. F. (1987), “Türk Adı”, Tarihte Türk Devletleri Sempozyumu 1, Ankara. Seyidof, M. (1982)‚ “Altın Muharibin Soy-Etnik Talihi Hakkında”, I.Kardas Edebiyatları, S. 2, s. 31-99. Tsaı, L. M. (2006), Çin Kaynaklarına Göre Doğu Türkleri, (Çev. Ersel Kayaoğlu -Deniz Banoğlu), İstanbul, Selenge Yayınları. Şatinova, N. (1995), “Altayların Yaşamında ve Folklorunda At”, Türk Kültüründe At Ve Çağdaş Atçılık, İstanbul, s. 318-319. Tarhan, M. T. (2002), “Ön Asya Dünyasında İlk Türkler: Kimmerler ve İskitler”, Türkler 1, s. 597-610. Taşağıl, A. (2004), Çin Kaynaklarına Göre Eski Türk Boyları, Ankara, Türk Tarih Kurumu. Togan, Z. V. (1981), Bugünkü Türkili Türkistan ve Yakın Tarihi c.1 (Batı ve Kuzey Türkistan), İstanbul, Enderun Kitabevi. Topsakal, İ. (2011a), “Türk tarihi Açısından Sibirya’nın Kısa Tarihi”, Turkish Studies, 6/1 Winter, 2011a, Turkey, s. 1801-1820 Topsakal, İ. (2011b), “Orta ve batı Sibirya’nın Ruslar tarafından İşgali”, Türk Dünyası Araştırmaları, S. 19, Nisan 2011b, s. 37–52 Topsakal, İ. (2014), “An Analysis of Studies on Sıberıan Hıstory”, Culture, Archeology And Cıvılızatıon, Siberian Studies (SAD) 2. 6, s.1-22. Topsakal, İ. Ş. - Yıldırım, L. ve diğerleri, (2015), Rusya’daki Türkler, İstanbul, Eskişehir Valiliği Yayınları. Trakanov, A. A. (1950), Sürgünler Diyarı Sibirya, (Çev: Sadullah Cenkçi), İstanbul, Kardeşler Basımevi. Turan, O. (2014), Türk Cihan Hâkimiyeti Mefkûresi Tarihi, İstanbul, Ötüken Yayınları. Türkdoğan, O. (2003), Türk Tarihinin Sosyolojisi, İstanbul, IQ Kültür Sanat Yayıncılık. Uçar, F. (2007), Dış Türkler: Türk Dünyası’nın parlayan 5 Yıldızı, Ankara, Fark Yayınları. Váczy, P, (1996), “Avrupa’da Hunlar”, Hunlar ve Tanrının Kırbacı Attila, (Haz: İyula Németh), 1996. Yıldız, F. (2007), “Avrasya Jeopolitiğine Rus-ABD Yaklaşımları”, 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü, Yıl:1, Sayı:1, Ocak-Şubat-Mart, s.149-177.