Ottoman Courts In Classical Period

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 2, 194 - 217, 31.12.2019

İsmail Doğan

Öz

KLASİK DÖNEM OSMANLI MAHKEMELERİ

Öz

Bu çalışmada Osmanlı mahkemelerinin
fonksiyonlarını, çalışma usullerini ve mahkemede tutulan kayıtların
muhtevalarını incelemeye çalıştık. Yapılan bu çalışmaların sonucunda Osmanlı
mahkemelerinde görüşülen davalar esnasında tutulan kayıtların aslında sadece
hukuki bir mahiyeti olmadığını aynı zamanda sosyal, ekonomik, ticari, mülki,
kültürel, etnik vs. gibi konular hakkında da bilgi içerdiğini ve bu kayıtların
taraflar huzurunda tutulduğu için son derece güvenilir bilgiler içerdiğini
gözlemledik. Diğer taraftan bazı yazar ve tarihçiler Osmanlı mahkemelerinin tek
dereceli ve tek hakimli olduğunu savunmaktadır. Fakat Divan-ı Hümayun ’un
karara bağlanan davayı tekrar ele alma gibi bir yetkisinin olduğunu
düşünüldüğünde mahkemenin tek dereceli olduğu söylenemez.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Hukuku, İslam Hukuku, Osmanlı Mahkemeleri, Şeriyye Mahkemeleri

Kaynakça

• AHISHALI, Recep, Muhzır, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.31, İstanbul 2006, s. 85-86.
• ARIK, Feda Şamil, Osmanlılarda Kadılık Müessesesi 1, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, S.8, 1997, s.6.
• ATALAR, Münir, “Şeriyye Mahkemelerine Dair Kısa bir tarihçe”, İslam İlimleri Enstitüsü Dergisi, S. 4, 1980, s. 312.
• ATAR, Fahrettin, Kadı, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 24, İstanbul 2001, s. 66-69
• ATAR, Fahrettin, Mahkeme, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 27, Ankara 2003, s. 338.
• AYDIN, Mehmet Akif, Osmanlılar; Hukuki Adli Yapı, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 33, İstanbul 2007, s. 24.
• AYDIN, Mehmet Akif “Osmanlı Hukuku’nun Genel Yapısı ve İşleyişi”, Türkler Ansiklopedisi, C.10.Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 24.
• AYDIN, Mehmet Akif Türk Hukuk Tarihi, Beta Yayınları, b. 13, İstanbul 2015, s. 65.
• AYDIN, Mehmet Akif, Mahkeme, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 27, Ankara 2003, s. 341-344.
• AYDIN, Yetkin Osmanlı Devleti’nde Hukuk Devletinin Gelişim Süreci, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 6 S. 24, 2013, s. 227.
• CİN, Halil – AKGÜNDÜZ, Ahmet, Türk-İslam Hukuk Tarihi, C1, Timaş Yayınları, İstanbul 1990, s. 268.
• ÇOBAN, Halil, 206/3 Numaralı Urfa Şeriyye Sicili’nin Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi (367 – 602), (Danışman: Prof. Dr. Kazım Paydaş), Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Şanlıurfa 2018, s. 5-8.
• DEMİR, Abdullah, “Osmanlı Devleti’nde Kadılar ve Naipler”, Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, C.I, S. I, 2017, s. 29-30.
• DOĞAN, Kadir Caner, Osmanlı Devleti Klasik Çağında Kadılık Kurumu ve Fonksiyonları, Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, C. 6, S. 4, 2019, s. 37.
• DUMAN, Ali, Kadı Defterleri (Şeriyye Sicilleri) Mahiyetleri, Muhtevaları ve İslam Hukuku Açısından İncelenmelerinin Önemi, EKEV Akademisi Dergisi, Yıl 11, S.33, Güz 2007, s. 141-142.
• EKİNCİ, Ekrem Buğra, Osmanlı Mahkemeleri (Tanzimat ve Sonrası) Arı Sanat Yayınları, İstanbul 2017, s.9.
• İNALCIK, Halil Devlet-i Aliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar I, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2009, s. 227.
• İNALCIK, Halil, Osmanlı Hukuku’na Giriş Örfi-Sultani Hukuk ve Fatih Kanunları, Adalet Kitabı (ed: Bülent ARI- Selim ASLANTAŞ), T.C. Adalet Bakanlığı Yayınları, Ankara 2007, s. 85.
• İPŞİRLİ, Mehmet, Osmanlılar ’da Naib, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.32, İstanbul 2006, s.312-313.
• MUMCU, Ahmet, Divan-ı Hümayun, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.9, İstanbul 1994, s. 430-432.
• ORTAYLI, İlber, Hukuk ve İdare Adamı Olarak Osmanlı Devleti’nde Kadı, Kronik Kitap, İstanbul 2007, s. 23.
• ORTAYLI, İlber, Türkiye’de Teşkilat ve İdare Tarihi, cedit neşriyat, b. 3, Ankara 2008, s. 199-201.
• ORTAYLI, İlber, “Kadı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.24, İstanbul 2001, s. 69-73.
• ÖZTÜRK, Said, Kassam, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.24, İstanbul 2001. s.579.
• ŞEN, Murat, Osmanlı Hukuku’nun Yapısı, (Ed: Güler EREN) Osmanlı Ansiklopedisi, C. 6, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, s. 328.
• ŞENTOP, Mustafa, Osmanlı Yargı Sisteminde Kazaskerlik, Klasik Yayınevi, İstanbul 2005, s. 133-134
• ŞENTOP, Mustafa, Tanzimat'tan Önceki Dönemde Osmanlı Mahkemelerinin Görev ve Yetkisi, Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, Sayı I. 2006 (Bahar) s. 89.
• TAK, Ekrem, Diplomatik Bilimi Bakımından XVI.-XVII. Yüzyıl Kadı Sicilleri ve Bu Sicillerin İhtiva Ettiği Belge Türlerinin Form Özellikleri ve Tanımlanması, (Danışman: İsmail Erünsal) Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Bilgi ve Belge Yönetimi Anabilim Dalı Doktora Tezi, s. 39.
• TAŞ, Yasin, Urfa Şeriyye Sicilleri Üzerine bir değerlendirme, Tarih Okulu Dergisi, Yıl 7, S.18, Haziran 2014, s. 455.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Devleti’nin İlmiye Teşkilatı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1988, s. 117.
• ÜÇOK, Coşkun, MUMCU, Ahmet, BOZKURT Gülnihal, Türk Hukuk Tarihi, Turhan Kitabevi, Ankara 2008, s. 235.
• YURTSEVEN, Yılamaz, ŞAHİN, Gamzenur, Klasik Dönem Osmanlı Hukukunda Yargı Yetkisi, Yıldırım Bayezid Hukuk Dergisi, S. 1, Yıl 2016, s. 192.