ERZİNCAN’DA ÖNEMLİ BİR YERLEŞİM ALANI: AKTEPE HÖYÜK

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 1, 139 - 152, 30.06.2020

Tuğrul Batmaz

Öz

Erzincan ili Doğu Anadolu Bölgesi’nin kuzeybatı bölümünde yer almaktadır. Bir çok özelliği ile insanoğlunun yerleşimi için caziptir. Tarım, hayvancılık ve madencilik için uygun şartları ile birlikte Tarihi doğal yollar üzerinde yer alır. Bütün bu özellikler en eski çağlardan günümüze kadar Erzincan ve çevresinin toplumlar tarafından yerleşim alanı olarak seçilmesinde önemli bir etken olmuştur. Şüphesiz Doğu Anadolu’nun en eski ve en yaygın kültürlerinden biri Karaz Kültürü’dü. Geç Kalkolitik Çağ ve İlk Tunç Çağı’nda özellikle Güney Kafkasya, Erzurum, Kars, Tunceli, Elazığ, Malatya, Tel Açana/Hatay, Khirbeth Kerah‘da varlığı bilinen bu kültürün izleri Erzincan ilinde de görülmüştür.
Karaz Kültürü’ne dair bulgular Erzincan genelinde bazı kaleler, höyükler ve yerleşim alanlarında tespit edilebilmektedir. Bu kültürü tespit etmemize olanak sağlayan en önemli bulgular ise Karaz Kültürü’nün kendine has keramikleridir. Erzincan Ovası içinde, Karasu Irmağı’nın güneyinde, Munzur Dağları’nın kuzey eteklerinde A. Ceylan ve ekibi tarafından tespit edilen Aktepe Höyük bu anlamda oldukça önemlidir. Höyük’te yapılan ikinci çalışma sonrasında kaçak kazıların arttığını görmekteyiz. Bu çalışmada Karaz Kültürü’nü temsil ettiğini düşündüğümüz Aktepe Höyük hakkında değerlendirmeler ve bilimsel tespitler ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Doğu Anadolu Erken Dönemi, Karaz Kültürü, Erzincan, Aktepe Höyük

Kaynakça

• Akkan, E. (1964). Erzincan ovası ve çevresinin jeomorfolojisi. Ankara.
• ALTINBİLEK,S.(1997).Plânlama Sorunları Açısından Erzincan’ın Şehir Coğrafyası Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Amiran, R. (1952). “Connections between Anatolia and Paletsine in the EBA”, Israel Exploration Journal 2, 89-103. Arınç,K.(2016). Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi,Erzurum. Arsebük, G. (1979).“Altınova’da (Elazığ) Koyu Yüzlü Açkılı ve Karaz Türü Çanak Çömlek Arasındaki İlişkiler” VIII. Türk Tarih Kongresi Bildirileri, 81-92. Atalay, İ. (1983). “Erzurum Ovası ve Çevresi Toprakları”. Ege Coğrafya Dergisi 1: 68-99) Bingöl, A. (2013). Hurriler’in siyasi organizasyonları. Erzincan Ünversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6, 115-133. Bingöl, A.(2016).”Kars ve çevresinde Karaz yerleşmeleri” Kafkas Universitesi, Iktisadi ve Idari Bilimler Fakultesi Dergisi,18,Kars. Bittel, K. (1945). Önasya Tarih Öncesi Çağlar: Mısır, Filistin, Suriye. (Çev. H. Çambel), İstanbul. BURNEY, C. A. (1958) “Eastern Anatolia in the Chalcolithic and Early Bronze Age”, Anatolian Studies 8,: 157-209. Ceylan, A- Üngör, İ. (2018) Eskiçağ’da Erzincan Kaleleri, Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum Ceylan, A- Üngör, İ. (2018) Eskiçağ’da Erzincan Kaleleri, Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum. Ceylan, A. & Özgül, A. (2016). Erzincan ve çevresinde Urartular. Uluslararası Erzincan Sempozyumu I. 127 – 147. Ceylan, A. & Özgül, A. (2016). Erzincan ve çevresinde Urartular. Uluslararası Erzincan Sempozyumu I. 127 – 147. Ceylan, A. (2008). Doğu Anadolu Araştırmaları (Erzurum-Erzincan-Kars-Iğdır) (1998-2008). Erzurum: Güneş Vakfı Yayınları Ceylan, A. (2008). Doğu Anadolu araştırmaları, Erzurum-Erzincan-Kars-Iğdır (1998-2008). Erzurum. Ceylan, A. (2015). Doğu Anadolu Araştırmaları II (Erzurum-Erzincan-Kars-Iğdır) (1998-2008) CEYLAN, A., ÖZGÜL, O., CEYLAN, N., ÜNGÖR, İ. ve GÜNAŞDI, Y., (2017): “2017 Yılı Erzincan-Erzurum İlleri Yüzey Araştırması”, 35, Araştırma Sonuçları Toplantısı ,Diyarbakır.
• CEYLAN, A., ÖZGÜL, O., CEYLAN, N., ÜNGÖR, İ. ve GÜNAŞDI, Y., (2019): “2017 Yılı Erzincan-Erzurum İlleri Yüzey Araştırması”, 36, Araştırma Sonuçları Toplantısı ,Diyarbakır. Ceylan,N.(2018) “Saygılı Höyük” Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,24.Kars. Gül,A.- Başıbüyük A. (2011), Bir Tarihi Coğrafya İncelemesi (Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Erzincan Kazası), Konya. Hayli, S.(1995). Erzincan Ovasının Beşeri ve İktisadi Coğrafyası, Elazığ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Hayli, S.(2002). “Erzincan ovasında genel arazi kullanımı, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(1), 1-24.. Erzurum Karaosmanoğlu, M.-Can, B.-Korucu, H “Altıntepe Urartu Kalesi 2009 Yılı Kazı ve Onarım Çalışmaları”, 32. Kazı Sonuçları Toplantısı,İstanbul. Karaosmanoğlu, M.-Can, B.-Korucu, H.,(2008).Altıntepe Urartu Kalesi 2006 Yılı Kazı ve Onarım Çalışmaları”, 29. Kazı Sonuçları Toplantısı,Koceli. Keçer, M.(1985), Erzincan Ovası ve Yakın Çevresinin Jeomorfolojisi, İstanbul Üniversitesi, Deneysel Bilimler ve Coğrafya Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi) KOŞAY, H. Z. (1948). “Karaz Sondajı”, 3Türk Tarih Kongresi, 165-169. KOŞAY, H. Z.(1962). “Pulur Kazısı 1960”, Türk Arkeoloji Dergisi, 11: 25-28. KOŞAY, H.Z. - TURFAN K. (1959). “Erzurum-Karaz Kazısı Raporu”, Belleten 23, sy. 91 349-413. KOZBE, G. (1990) “Van-Dilkaya Höyüğü Erken Transkafkasya Keramiği”, VII.Araştırma Sonuçları Toplantısı,Ankara. Özgüç T.(1961) “Altıntepe Kazıları-Excations at Altıntepe”, Belleten 98 Özgüç T.(1966) Altıntepe-Mimarlık Anıtları ve Duvar Resimleri, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara. Özgüç T.(1969).Altıntepe II-Mezarlar, Depo Binası ve Fildişi Eserler, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara. PEHLİVAN, M. (1990). “Karaz ve Hurriler”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilgiler Dergisi 1,: 168-176.Van. Pehlivan, M. (1990). Karaz ve Hurriler.100. Yıl Üniversitesi Sosyal Bilgiler Dergisi I. Van: 168-176. Pehlivan, M. (1991). Hayaša. Erzurum. Saraçoğlu, H. (1989). Doğu Anadolu bölgesi. İstanbul. Saraçoğlu, H. (1989).Doğu Anadolu Bölgesi, İstanbul. Tarkan, T. (1974). Ana çizgileriyle Doğu Anadolu Bölgesi ve çevresi. Atatürk Üniversitesi 50. Yıl Armağanı. Erzurum. Tüysüz O. (1993). Erzincan Çevresinin Jeolojisi ve Tektonik Evrimi, 2. Ulusal Deprem Mühendisliği Konferansı, 10-13 Mart 1993, İstanbul, Üngör, İ.(2018), “Erzincan ve çevresinde Urartu madenciliğine dair yeni Görüşler,xvııı. Türk Tarih Kongresi, 922-950. Üngör,İ. -Günaşdı,Y (2016). “Yüzey Araştırmaları Işığında Erzincan İli Höyükleri”, Uluslararası Erzincan Sempozyumu I, Erzincan. Yiğit,T.(1995).”Tarih Öncesi ve Hitit Döneminde Isuwa Bölgesi,” Tarih Araştırmaları Dergisi sayı: 28,s. 233-251. Özkorucuklu, H. (1995). “Erzincan Kaleciktepe Kurtarma Kazısı” V. Kurtarma Kazıları Semineri, 147-157.