Eğitimci Kimliği İle Mehmet Cevat Dursunoğlu

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 1, 1 - 19

Serhat Sezek

https://doi.org/10.51469/kafdagi.1566429

Öz

Siyasi kimliği ile milli mücadele tarihinde önemli bir yere sahip olan Mehmet Cevat Dursunoğlu (1892-1970), eğitimci kimliği ile de eğitim tarihimiz içerisinde önemli bir yere sahiptir. Yurt işgal altındayken Erzurum’da faaliyet gösteren Özel Albayrak İlkokulu’nda öğretmenlik yaparak eğitim çalışmalarına başlayan Mehmet Cevat Bey, İstiklal Harbi başarıya ulaştıktan sonra da Maarif Vekaleti bünyesinde çeşitli kademelerde görev yapmıştır. Bu kapsamda, öğretmenlik ve okul müdürlüğü görevlerinden sonra genç Türkiye Cumhuriyeti’nin eğitim sistemine yön veren Maarif Müfettişleri Kongresi, Üçüncü Heyet-i İlmiye Çalışması ve Birinci Milli Eğitim Şurası’na aktif olarak katılmış, İlköğretim ve Ortaöğretim Genel Müdürlüğü görevlerini yürütmüş, bu görevlerinden sonra Bakanlık Müfettişi olarak Berlin’de “Talebe Müfettişi” olarak görevlendirilmiş, söz konusu görevi yürütürken Atatürk’ün emri ile Avrupa’dan birçok ünlü ismin ülkemize gelerek eğitime katkı sağlamasında büyük rol oynamıştır. Yurda döndükten sonra (1935-1942) yılları arasında Milli Eğitim Bakanlığı Teftiş Heyet-i Reisliği görevini yürütmüş ve bu görevinden ayrıldıktan sonra siyasete atılmıştır. Milletvekilliği görevini yürütürken de TBMM Eğitim Komisyonu’nda görev yapmış ve eğitim ile ilgili düşüncelerini Meclis kürsüsünden dile getirmeye çalışmıştır.
Bu çalışmada, Mehmet Cevat Dursunoğlu’nun eğitimci kimliği üzerinde durulmuş olup arşiv ve litaratür taraması yapılarak, bu konuda yazılmış eserler ve düzenlenmiş belgeler incelenip irdelenerek çalışma tamamlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Teftiş, Müfettiş, Albayrak, Parti, Heyet, Şura

Kaynakça

• Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü (TİTE) Arşivi, Kutu No:333, Belge No:36.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı Arşivi, Kutu:1151,Sıra:34.
• Akbulut, D.A. (2006). Albayrak Olayı, Milli Mücadele Başlarında Halk Hükümeti Kurma Girişimi. Ankara: Temel Yayınları, 8-9.
• Alp, H.(2010). Müfettişler Kongresinde İlk Tedrisat. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, 9, 129-140.
• Altar, C.M.(1964). Paul Hindemith’in Ardından, OPUS Aylık Müzik Dergisi, 2, 2-7.
• Altay, S.(2022). Alman Sanatçı Paul Hindemith’in Türk Müzik Yaşamının Düzenlenmesine Yönelik Çalışmaları, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 35, 425-457.
• Aslanoğlu, İ. (1976). Dışavurumcu ve Uscu Devirlerinde Braun Taut”, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, 1, 2-17.
• Başak, T. (2016).Erzurum’un Yüzleri Mehmet Cevat Dursunoğlu, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları, 1-24.
• Başak, T. (2000). Milli mücadele günlerinde Mehmet Cevat Dursunoğlu, Atatürk Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 1-2.
• MEB. (1939). Birinci Maarif Şurası, (17-29 Temmuz 1939), Ankara: Maarif Vekilliği Neşriyat Müdürlüğü, 38-421.
• MEB. (1977). Cumhuriyet Devrinde Milli Eğitim Bakanlığı Teftiş Kurulu, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 32.
• Ciritli, H. ve Sorguç, B. (1987). Cumhuriyet Dönemi Eğitimcileri, Ankara: UNESCO Türkiye Milli Komisyonu Yayınları, 163-165.
• Çelebi, N. (2003). Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesindeki Mülteci Profesörler, Ankara Üniversitesi Dil-Tarih ve Coğrafya Fakültesi Dergisi, 1, 259-272.
• Çil, Yücel.(2015). Erzurum Kongresine Katılan Delegeler, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları, 60-62.
• Dinç, Sait. (2005). Cumhuriyet Dönemi Eğitim Tarihimizde 1.Milli Eğitim Şurası ve Uygulamaları, Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Merkezi Türkoloji Dergisi, 9-35.
• Dursunoğlu, C. (1946).Milli Mücadele’de Erzurum, Ankara: Türk Yolu Matbaası, 15-16.
• Dursunoğlu, C. (1963). Erzurum Kongresi Sırasında Atatürk’ün Düşünceleri. Belleten, doi.org/10.37879/ttkbelleten.1211179. 633-640.
• Erverdi, E. (2018). Milli Mücadele’de Erzurum, Belgeler, Tebliğler, Yazılar, İstanbul: Dergah Yayınları, 6.
• Güdek, B. (2014). Cumhuriyet Dönemi Müzik Alanında Yabancı Uzman Raporları, Tarih Okulu Dergisi, 17, DOI:10.14225/Joh.392, 629-659.
• Gül, K. (2018), Maarif Kongresi, Heyet-i İlmiyeler ve Uluslararası Öğretmen Kongreleri Üzerine Bir Değerlendirme, Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 10, 509-523.
• Günal, İ. Mehmet Cevat Dursunoğlu’nun akademiye katkısı, 19.03.2023, Yurtsever Gazetesi, 1-2.
• Güven, İ.(2022). 100.Yılına Girerken Türkiye’de Eğitim: Cumhuriyet Dönemi İnsan Yetiştirme Anlayışı, Demokrasi Platformu Dergisi, 37, 49-175.
• Möckelmann, R. (2016). İkinci Vatan Türkiye: Ernst Reuter’in Ankara Yılları, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 17-456.
• Özsoy, M, H. (2002). Fotoğraflarla Erzurum Lisesi Tarihi, Erzurum: Erzurum Lisesi Kültür Eğitim Vakfı Yayınları, 112.
• Şarman, K. (2019). Türk Promethe’ler Cumhuriyetin Öğrencileri Avrupa’da (1925-1945), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 139-395.
• Taşyürek, M. (2000). Erzurum Kongresi ve 1.BMM’de Erzurum Milletvekilleri, Erzurum: Erzurum Kitaplığı Yayınları, 92.
• TBMM. (2010), TBMM Albümü, C. 1, Ankara: TBMM Yayınları, 466.
• Ülker, A. (2009), Hans Kanengiesser, Çanakkale’de Türklerle Beraber Bir Alman Albayın Gözünden Çanakkale, Tarih Okulu Dergisi, 3, 195-201.
• Güzel, E. Ahmet Hamdi Tanpınar ve Erzurum, 28.04.2019, Erzurum Ajans Gazetesi, 1-2.
• Zeynal, A. Öğretmen ve siyasetçi Mehmet Cevat Dursunoğlu, 03.07.2019, Güne Bakış Gazetesi, 1-2.
• Dursunoğlu, C. Ölmez Hatıralar, Atatürk’ün sezişleri, 10.11.1954.
• Dursunoğlu, C. Erzurum Kongresi’nin özelliği, 1 Temmuz 1959, Tarih Yolunda Erzurum,1-2.
• Dursunoğlu, C. Halkevi ismi yabancı kelimeden alınmamıştır. 26.02.1949, Ulus, 1-2.
• Dursunoğlu, C. “Erzurum Kongresi Delegesi Cevat Dursunoğlu Atatürk’ü anlatıyor.” 08.11.1960, Ülke, 1-2.