ŞUURİ DİVANINDA HİNT ÜSLUBU ETKİSİ

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 1, 1 - 14

Ozan Yılmaz

https://doi.org/10.51469/kafdagi.1661477

Öz

Şuuri Hasan Efendi, 17. yüzyılda yaşamış bir müelliftir. Aslen Haleplidir. Dîvân-ı Hümâyûn ve Mâliye Kalemi’nde kâtip olarak görev yapmıştır. Eserleri Osmanlı Dönemi Anadolu Sahası Türk Edebiyatı’nın örnekleri arasındadır. Ferheng-i Şuûrî adlı Farsça-Türkçe sözlüğü ve bundan yaptığı seçkinin yanı sıra bir divanı, Ta‘dîlü’l-Emzice adlı tıbba dair bir eseri ve Pend-i Attâr’a şerhi vardır. Arapça ve Farsça bilgisi son derece iyi olan Şuuri tıp ve musikiyle de ilgilenmiş, bu ilimlere dair birikimini yeri geldikçe eserleri vasıtasıyla ortaya koymuştur. Kendisinden sonra gelen bazı şerh ve sözlük müelliflerini muhteva ve anlayış bakımından etkilemiş, uzun yıllar isminden söz ettirmeyi başarmıştır. Hem beşeri aşk hem de ilahi aşk temalı şiirler kaleme almış, yazdığı tarih manzumeleriyle devrine ayna tutmuştur. Eserlerinde hem hayatına hem de devrine dair önemli bilgiler vardır.
17. yüzyılı baştan sona etkileyen Hint üslubu Şuuri’nin şiirlerinde de varlığını gösterir. Soyut-somut birlikteliği, alışılmamış bağdaştırmalar, zincirleme tamlamalar, tasavvufi eğilim, manayı gizleme gibi Hint üslubu özeliklerine başvuran şair, derin Farsça bilgisinin de yardımıyla bu üslup etkisinde şiirler yazmıştır.
Bu makalede Hasan Şuuri’nin hayatı, eserleri ve edebî kişiliği hakkında bilgi verildikten sonra divanındaki Hint üslubu etkisi örnekleriyle gösterilecektir.

Anahtar Kelimeler

Türk Edebiyatı , Şuûrî , Hint üslubu , sözlükbilim , divan.

Kaynakça

• Abdülkadiroğlu, A. (1999). İsmail Beliğ Nuhbetü’l-Âsâr li-Zeyli Zübdeti’l-Eş’âr. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Akbulak, Ö. (2018), Şuûrî Hasan Efendi’nin Ta‘dîlü’l-Emzice adlı tıp eseri üzerine. Ed. Mükerrem Bedizel Z. Aydın - Vildan S. Coşkun Hekim Şair Olunca: Şuûrî Kitabı içinde, (ss. 55-79). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Babacan, İ. (2010). Klasik Türk Şiirinin Son Baharı Sebk-i Hindî.Ankara: Akçağ Yayınları.
• Coşkun, V. S. (2018). Şu’ûrî Hasan Efendi ve Divan’ı. Ed. Mükerrem Bedizel Z. Aydın - Vildan S. Coşkun Hekim Şair Olunca: Şuûrî Kitabı içinde, (ss. 81-109). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Coşkun, V. S. (2018). Şuûrî: Hayatı, eserleri ve sanatı. Ed. Mükerrem Bedizel Z. Aydın & Vildan S. Coşkun Hekim Şair Olunca: Şuûrî Kitabı içinde, (ss. 1-22). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Çapan, P. (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Demirel, Ş. (2009). XVII. Yüzyıl Klasik Türk Şiirinin Anlam Boyutunda Meydana Gelen Üslup Hareketleri: Klasik Üslup-Sebk-i Hindî-Hikemî Tarz-Mahallileşme. Turkish Studies, 4/2, 279-306.
• Ekinci, R. (2013). Hâfız Hüseyin Ayvansarâyî Vefeyât-ı Ayvansarâyî. İstanbul: Buhara Yayınları.
• Ekinci, R. (2018). Şeyhî Mehmed Efendi Vekâyiu’l-Fuzalâ. 4 cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Güler, M. (2017). Şu’ûrî Hasan Efendi divanı metin-inceleme. Yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Güler, M. (2019). Şu’ûrî Divanı (Metin-İnceleme). Ankara: Sonçağ Akademi Yayınları.
• İnce, A. (2005). Sâlim Efendi Tezkiretü’ş-Şu‘arâ. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Konar, A. H. (2010) Hasan Şu’ûrî Efendi’nin Pendnâme-i Attâr Tercümesi: Metin ve İnceleme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul.
• Konar, A. H. (2018). Bir mütercim olarak Hasan Şuûrî Efendi. Ed. Mükerrem Bedizel Z. Aydın - Vildan S. Coşkun Hekim Şair Olunca: Şuûrî Kitabı içinde, (ss. 131-143). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Mehmed Süreyyâ (1311). Sicill-i Osmânî. 4 cilt. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Müstakîmzâde Süleymân Sadeddîn (2000). Mecelletü’n-Nisâb fi’n-Nesebi ve’l-Künâ ve’l-Elkâb. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Öz, Yusuf (2010). Tarih Boyunca Farsça-Türkçe Sözlükler. Ankara: TDK Yayınları.
• Saraç, M. A. Y. (2016). Bursalı Mehmed Tâhir Osmanlı Müellifleri. 3 cilt. Ankara: TÜBA.
• Tâhirü’l-Mevlevî (1994). Edebiyat Lügatı. (haz. Kemâl Edip Kürkçüoğlu). İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Turabi, A. H. (2018) Şuûrî Hasan Efendi, müzikle tedavi tarihindeki yeri ve Ta‘dîlü’l-Emzice”. Ed. Mükerrem Bedizel Z. Aydın - Vildan S. Coşkun Hekim Şair Olunca: Şuûrî Kitabı içinde, (ss. 111-130). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Yılmaz, O. (2006). Sebk-i Hindî mi Sebk-i Türkî mi?. Türk Edebiyatı. S. 397, 22-25.
• Yılmaz, O. (2019). Şu‘ûrî Hasan Efendi Ferheng-i Şu‘ûrî. 4 cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.