Farklı Lise Türlerinde Öğrenim Gören Lise Öğrencilerinin Eğitim ve Gelecek Algılarının İncelenmesi

Year 2022, , 935 - 961, 29.12.2022

Asena Yücedağlar , Binali Tunç

https://doi.org/10.30900/kafkasegt.1095909

Cited By: 1

Abstract

Bu araştırmanın amacı farklı lise türlerinde öğrenim gören öğrencilerin eğitim ve geleceğe dair algılarını demografik, sosyal ve ekonomik özellikleriyle ilişkilendirerek belirlemeye çalışmaktır. Araştırmada farklı lise türlerindeki öğrencilerin eğitim ve yaşam algıları üzerinden lise türlerinin toplumsal sınıfların yeniden üretimi temelinde farklılaştığı ortaya konmaya çalışılmaktadır. Araştırma olgu bilim desenine uygun olarak tasarlanmıştır. Araştırmacıların oluşturduğu yarı yapılandırılmış görüşme formu ile farklı lise türlerine devam eden 33 öğrenciyle görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Yapılan görüşmelerde farklı lise türlerindeki öğrencilerin eğitim ve yaşam algıları belirlenmeye çalışılmıştır. Verilerin içerik analizi NVİVO 12 programı ile yapılmıştır. Bulgular araştırmanın alt problemleri dikkate alınarak kategori ve temalar altında toplanmıştır. Araştırmada farklı lise türlerindeki öğrencilerin farklı toplumsal köken özelliklerine sahip oldukları, aile özelliklerinin eğitim hayatları üzerinde etkili olduğu ve gelecekteki yaşam beklentilerinin lise türlerine göre farklılaştığı belirlenmiştir. Lise öğrencileri okullarının gelecekte ulaşmayı bekledikleri yaşam ve meslekleri sağlamada basamak olduğu bilincindedirler. Daha yoksul toplumsal kökenden gelen öğrencilerin mesleki-teknik lise ve imam hatip liselerinde, görece daha iyi toplumsal köken özelliklerine sahip öğrencilerin fen lisesinde olduğu gözlenmiştir. Okulların ortaöğretime geçiş sınavındaki akademik başarı düzeyi ile olası meslek, kazanç ve toplumsal statü gibi getirilerinin birbiriyle örtüştüğü gözlenmiştir. Fen lisesi öğrencilerinin yaşamdan beklentileri daha yüksektir; diğer yandan başarı düştükçe öğrencilerin meslek ve yaşam beklentileri de düşmektedir.

Keywords

Lise türleri, eğitim algısı, toplumsal yeniden üretim, toplumsal sınıflar

Investigation of Education and Future Perceptions of High School Students Studying in Different High School Types

Abstract

The aim of this research is to try to determine the perceptions of students studying in different types of high schools about education and the future by associating them with their demographic, social and economic characteristics. In the research, it is tried to reveal that high school types differ on the basis of the reproduction of social classes through the education and life perceptions of students in different high school types. The research was designed in accordance with the phenomenology pattern. With the semi-structured interview form created by the researchers, 33 students attending different high school types were interviewed. In the interviews, it was tried to determine the education and life perceptions of the students in different high school types. Content analysis of the data was done with the NVIVO 12 program. Findings were gathered under categories and themes, taking into account the sub-problems of the research. In the study, it was determined that students in different high school types have different social origins, family characteristics are effective on their education life, and their future life expectations differ according to high school types. High school students are aware that their schools are a stepping stone in providing the life and professions they expect to reach in the future. It has been observed that students from poorer social backgrounds are in vocational-technical high schools and imam hatip high schools, and students with relatively better social origins are in science high schools. It has been observed that the academic success level of the schools in the transition to secondary education exam and the possible returns such as occupation, earnings and social status overlap with each other. Science high school students have higher life expectancies; On the other hand, as the success decreases, the career and life expectancies of the students also decrease.

Keywords

types of high schools, perception of education, social reproduction

References

• Akturan, U. ve Esen, A. (2017). Fenomenoloji. B. Türker ve A. Ulun (Ed.). Nitel Araştırma Yöntemleri (Üçüncü Baskı) içinde (ss. 85-91). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Apple, M. W. (2012). Eğitim ve iktidar (E. Bulut, Çev.). İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Aylar, E. (2007). Lise öğrencilerinin eğitimde eşitsizliğe ilişkin kavrayışlarının çözümlenmesi (Yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Berberoğlu, G. ve Kalender, İ. (2005). Öğrenci başarısının yıllara, okul türlerine, bölgelere göre incelenmesi: ÖSS ve PISA Analizi. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 4(7), 21-35.
• Bourdieu, P. (1995). Pratik nedenler, eylem kuramı üzerine (H. Tufan, Çev.). İstanbul: Kesit Yayıncılık.
• Bourdieu, P. ve Passeron, M. J. (2015a). Varisler (A. Sümer ve L. Ünsaldı, Çev.). Ankara: Heretik Basın Yayın.
• Bourdieu, P. ve Passeron, M. J. (2015b). Yeniden üretim (A. Sümer, L. Ünsaldı ve Ç. Akkaya, Çev.). Ankara: Heretik Basın Yayın.
• Bowles, S. (1977). Unequal education and the reproduction of the social division of labor. Jerome Karabel and A. H. Halsey (Eds.), Power and Ideology in Education, New York: Oxford University Press. Erişim adresi: http://home.iitk.ac.in/~amman/soc748/bowles_unequal _education.pdf
• Buyruk, H. (2009). Eğitimde yaşanan toplumsal eşitsizlikler ve farklılaşan eğitim rotaları: üniversite öğrencilerinin deneyimlerine dayalı bir araştırma. Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 7(25), 6-45.
• Bülbül, T. (2012). Yükseköğretimde okul terki: Nedenler ve çözümler. Eğitim ve Bilim, 37(166), 219-235.
• Bülbül, T. (2015). Türkiye eğitim sisteminde aşılamayan bir sorun: Eşitsizlik. Eğitim Ekonomisi ve Planlaması Alanına Adanmış Bir Ömür: Prof. Dr. Mahmut Âdem'e 80. Yaş Armağanı (Yay. Haz: K. Karakütük). Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayını. Yayın no: 214. ss. 449-478.
• Bülbül, T. (2021). Yükseköğretime erişimin belirleyicileri olarak sosyo-ekonomik durum ve okul türü. Eğitim ve Bilim, 46(205), 303-333.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, S. ve Demirel, F. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (18.Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Cengiz, G., Titrek, O. ve Akgün, Ö. E. (2007). Öğrencilerin ortaöğretim kurumu tercihinde okullarla ilgili faktörlerin etkisi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 4(1), 1-22.
• Creswell, J. W. (2013). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches. Washington DC: Sage. Erişim adresi: https://granolagradschoolandgoffman. wordpress.com/2015/09/29/creswell-j-w-2013-qualitative-inquiry-and-research-design/
• Çifçi, A. (2006). PISA 2003 sınavı matematik alt testi sonuçlarına göre Türkiye’deki öğrencilerin başarılarını etkileyen bazı faktörlerin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Dinçer, M. A. ve Uysal Kolaşin, G. (2009). Türkiye’de öğrenci başarısında eşitsizliğin belirleyicileri. Eğitim Reformu Girişimi, İstanbul. Erişim adresi: http://erg.sabanciuniv.edu/sites /erg.sabanciuniv.edu/files/BETAMRapor.pdf.
• ERG, (2009). Eğitimde eşitlik: politika analizi ve öneriler. İstanbul: Yelken Basım.
• Freire, P. (2016). Ezilenlerin pedagojisi (D. Hattatoğlu; E. Özbek, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Giddens, A. ve Sutton, P. W. (2019). Sosyoloji (8. Edisyon) (E. A. Kayhan, Çev.). İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Kanburoğlu, Ü. B. (2013). İmam hatip lisesi öğrencilerinin benlik ve kurum algıları: “öteki” olmadan “imam hatipli” olmak mümkün mü? Erişim adresi: https://d1wqtxts1xzle7. cloudfront.net
• Karasubaşı, Ö. A., Akın, U. ve Yıldırım, N. (2020). Öğrenci ve mezunlarının perspektifinden imam hatip liselerinin değerlendirilmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 18(39), 65-105.
• Köse R.M. (1999). Üniversiteye giriş ve liselerimiz. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15, 51-60.
• Krippendorff, K. (2012). Content analysis: An introduction to its methodology (3rd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Küçükoğlu, A. ve Akkuş, Z. (2007). Sınıf içi informal ilişkiler düzeninin öğrenci başarısına etkisi. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi,15, 1-17.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2019). Milli eğitim istatistikleri örgün eğitim 2018-2019. Erişim adresi: http://sgb.meb.gov.tr/www/icerik_goruntule.php?KNO=361
• Önür, H. (2013). Gelir düzeyinin eğitim imkânlarından yararlanma düzeyine etkisi: Süleyman Demirel fen lisesi ve Atatürk lisesi örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(18), 259-277.
• Özdemir, M. (2012). Lise öğrencilerinin metaforik okul algılarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 37(163), 96-109.
• Özdemir, Ş. ve Karateke, T. (2018). Öğrencilerin imam hatip liselerini tercih etme nedenleri (Elazığ örneği). Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 45, 5-33.
• Özoğlu, M. (2020). Ortaöğretime geçişte kapsamlı akademik gruplama ve eşitsizliğin yeniden üretimi (Doktora tezi). Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Pesen, A., Oral, B. ve Epçaçan, U. (2020). Science high school students’ perceptions of science high schools in Turkey. Journal of Education and Future, 17, 39-52.
• Suğur, N. (2008). Eğitim ve toplumsal hareketlilik. Boyacı, A. (Edt.) Eğitim sosyolojisi ve felsefesi içinde. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını.
• Suna, H. E., Gür, B. S., Gelbal, S. ve Özer, M. (2020). Fen lisesi öğrencilerinin sosyoekonomik arka planı ve yükseköğretime geçişteki tercihleri. Yükseköğretim Dergisi, 10(3), 356-370.
• Tan, M. (1990). Eğitim sosyolojisinde değişik yaklaşımlar: İşlevci paradigma ve çatışmacı paradigma. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 23(2), 557-571.
• Tezcan, M. (1985). Eğitim sosyolojisi. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayını.
• Torun, Y. (2016). Toplumsal konumların dağılımında toplumsal kökenin süregiden etkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 49(2), 33-54.
• Tunç, B. (2011). Yükseköğretimde teknik eğitim fakültesi tercihinin sosyo-ekonomik kökenlerine ilişkin bir inceleme: Tarsus teknik eğitim fakültesi örneği. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(4), 1929-1948.
• Tunç, B., Yıldız, S. ve Doğan, A. (2015). Meslek liselerinde disiplin sorunları, nedenleri ve çözümü: Bir durum analizi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(2), 384-403.
• Uluçay, T., Özpolat, A. R., İşgör, İ. Y. ve Taşkesen, O. (2014). Lise öğrencilerinin gelecek beklentileri üzerine bir araştırma. E-Journal of New World Sciences Academy, 9(2), 234-247.
• Ünal, L. I. ve Özsoy, S. (1998). Eğitimde fırsat eşitliği: Modern Türkiye’nin Sisyphos miti. Erişim adresi: https://www.academia.edu
• Ünal, L. I., Özsoy, S., Yıldız, A., Güngör, S., Aylar, E. ve Çankaya, D. (2010). Eğitimde toplumsal ayrışma. Erişim adresi: https://www.academia.edu/7919695/Egitimde_Toplumsal _Ayrisma_libre
• Vuranok, T. T. (2017). Mesleki eğitimde istihdam sorunları (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Vuranok, T. T., Özcan, M. ve Çelebi, N. (2017). Mesleki ve genel lise öğrencilerinin sosyo-ekonomik statüsü (İstanbul Avrupa Yakası örneği). Eğitime Farklı Bakış. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/322421131_Mesleki_ve_Genel_Lise_Ogrencilerinin_Sosyo-ekonomik_Statusu_Istanbul_Avrupa_Yakasi_Ornegi
• Yalçın, S. (2011). Türk öğrencilerin PISA başarı düzeylerinin veri zarflama analizi ile yıllara göre karşılaştırılması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yavuz, M., Gülmez, D. ve Özkaral, T. C. (2016). Fen lisesi öğrencilerinin akademik başarıları ile ilgili deneyimlerinin değerlendirilmesi. Kastamonu Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(4), 1655-1672.
• Yeşil Aydoğan, H. ve Tunç, B. (2020). Öğrencilerin toplumsal köken özellikleri ve istenmeyen davranışlar: Meslek liselerinde bir durum analizi. e-Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 7(2), 185-206.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2012). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.