Dördüncü Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabının Toplumsal Cinsiyet Açısından İncelenmesi

Year 2022, , 679 - 698, 30.08.2022

Şeyma Hatice Temellioğlu , Güler Küçükturan

https://doi.org/10.30900/kafkasegt.956711

Cited By: 1

Abstract

Bu çalışmanın amacı 4. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabının metin ve görsellerinin toplumsal cinsiyet rolleri açısından incelenmesidir. Bu çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması modeli kullanılmıştır. Araştırma verileri, Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 28 Mayıs 2018 tarih ve 78 sayılı kararıyla 2018-2019 öğretim yılından itibaren beş yıl süreyle ders kitabı olarak kabul edilmiş olan İlkokul 4. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabının doküman incelemesi yoluyla toplanmıştır. Ayrıca güvenirlik için kolay ulaşılabilir örnekleme yöntemiyle 4. Sınıf Sosyal bilgiler ders kitabını okutmuş olan 3 kadın, 3 erkek olmak üzere 6 öğretmen ile görüşme yapılmıştır. Kitapta yer alan 234 görsel ve bu görsellerle ilişkili metinlerdeki toplumsal cinsiyet rolleri betimsel analiz yöntemi analiz edilmiştir. Betimsel analiz süreci Dawson (2009) tarafından belirtilen aşamalar çerçevesinde yürütülmüştür. Araştırma sorularından, araştırmanın kavramsal çerçevesinden, alan yazın taramalarından elde edilen boyutlardan bir çerçeve oluşturulmuş ve verilerin hangi başlıklar altında düzenleneceği belirlenmiştir. Verilerin anlamlı gruplar halinde bir araya getirilmiştir. Oluşturulmuş çerçeveye göre düzenlenmiş olan veriler sayısallaştırılmıştır. Buna göre toplumsal cinsiyet rolleri “ev dışı roller”, “meslek rolleri”, “ev içi roller” olmak üzere 3 başlık altında toplanmıştır. Sonuç olarak, 4.sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabındaki görsellerde erkek figürüne, kadın figüründen daha fazla yer verildiği görülmüştür. Kadının ev içi rollerde, erkeğin ise ev dışı rollerde yer aldığı belirlenmiştir. Ayrıca erkeğe, kadından daha fazla meslek atfedildiği, kadının ev içi işlerde, erkekten daha aktif kılındığı ve birçok ev içi iş sorumluluğunun kadına yüklendiği sonucuna ulaşılmıştır. Benzer şekilde kız çocuk ile erkek çocuk arasında da cinsiyet rollerine yönelik kalıp yargıların olduğu görülmüştür.

Keywords

Cinsiyet, Toplumsal Cinsiyet Rolleri, Ders Kitabı

Gender Analysis of the Fourth Grade Social Studies Textbook

Abstract

The aim of this study is to determine how gender roles are included in the texts and visuals in Social Studies textbooks. The research was carried out by making document analysis, one of the qualitative research methods. For this purpose, the primary school 4th grade Social Studies textbook was examined in the context of gender roles. As a document in the study, it was accepted as a textbook for five years starting from the 2018-2019 academic year, with the decision of the Ministry of National Education Board of Education and Discipline dated 28 May 2018 and numbered 78. Primary School 4th Grade Social Studies Textbook was examined. Descriptive Analysis method was used to determine gender roles in the text and images in the book. There are 234 photographs of people in the book, and 555 images in these photographs are attributed to gender-specific roles. The visuals in the book were realized through texts related to the visuals, and as a result, it was seen that gender-specific roles took place under three headings: "out-of-home roles", "occupational roles", and "domestic roles". In addition, in the interviews with 6 teachers, 3 women and 3 men, who have read the course book, Dairy studies were conducted for their successful roles in the Primary School 4th Grade Information Course. In the study, the male figure is given more place than the female figure in the 4th grade Social Studies textbook, women are given more space in domestic roles and men are given more space in out-of-home roles, men are attributed more occupations than women, women are more active in domestic work than men. It has been concluded that many domestic work responsibilities are placed on women..

Keywords

Gender, Gender Roles, Textbook

References

• Altınova, H.H., & Duyan, V. (2013). Toplumsal Cinsiyet Algısı Ölçeğinin Geçerlik Güvenirlik Çalışması. Toplum ve Sosyal Hizmet Cilt 24, Sayı 2.
• Best, D. L., Williams, J. E., Cloud, J. M., Davis, S. W., Robertson, L. S., Edwards, J. R., & fri. (1977). Development of sex-trait stereotypes among young children in the United States, England, and Ireland, Child Development, 48, 1375-1384.
• Cahill, B. & Adams, E. (1997). An exploratory study of early childhood teachers’ attitudes toward gender roles, Sex Roles, 36(7/8), 517-529.
• Connell, R.W.(2019).Toplumsal cinsiyet ve iktidar. (C. Soydemir, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Çeçen, M.A. (2015). Türkçe Ders Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet Rolleri. 25. Yıl Armağanı Makaleler.
• Çınar, E. K. (2013). Ortaokul Türkçe ders kitaplarında toplumsal cinsiyet (Master's thesis, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü).
• Dumanlı Kadızade, E. (2015). Kemalettin Tuğcu'nun Çocuk Romanlarında Toplumsal Cinsiyet Rolleri Üzerine Bir İnceleme1. International Journal Of Languages’ Education And Teaching Volume 3/1 April 2015 P. 101-113.
• Ecevit, Y. ve Karkıner N. (2011). Toplumsal Cinsiyet Sosyolojisi. T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: 2307.
• Ersoy, E. (2009). Cinsiyet Kültürü İçerisinde Kadın Ve Erkek Kimliği.
• Eagly, A. H., Wood, W., & Diekman, A. B. (2000). Social role theory of sex differences and similarities: A current appraisal. The developmental social psychology of gender, 12, 174.
• Gümüşoğlu, F. (2014). Ders kitaplarında toplumsal cinsiyet. Toplum ve Demokrasi Dergisi, 2(4).
• Güneş, Ö. (2008). DERS KİTAPLARINDA TOPLUMSAL CİNSİYET AYRIMI (1990-2006). Journal of Society & Social Work, 19(2).
• Holmqvist, P., & Gjörup, L. (2007). The representation of gender and gender roles in English textbooks.
• Karaboğa, M. T. (2020). Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Cinsiyet Rolleri. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15(1), 4847-4881.
• Kassarjian, H. H. (1977). Content analysis in consumer research. The Journal of Consumer Research, 4 (1), 8-18.
• KILIÇ, L. K., & Bircan, E. Y. Ü. P. (2011). İLKÖĞRETİM TÜRKÇE DERS KİTAPLARINDA ORTAYA ÇIKAN TOPLUMSAL CİNSİYET ROLLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME. ODÜ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi (ODÜSOBİAD), 2(3), 129-148.Kitiş Çınar, E. (2013). Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet. Yüksek Lisans Tezi.
• Lee, J. F., & Collins, P. (2008). Gender voices in Hong Kong English textbooks—Some past and current practices. Sex Roles, 59(1-2), 127-137.
• López-Sáez, M., Morales, J. F., & Lisbona, A. (2008). Evolution of gender stereotypes in Spain: Traits and roles. The Spanish Journal of Psychology, 11(2), 609-617.
• Miles, M, B. and Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: an expanded sourcebook. (2nd ed). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Patton, MQ. (1999). "Enhancing the quality and credibility of qualitative analysis."HSR: Health SEÇGİN, F., & KURNAZ, Ş. (2015). Sosyal bilgiler dersinde toplumsal cinsiyet etkinliklerinin öğrencilerin algı ve tutumlarına etkisi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2015(5), 24-38.
• Shenton, A. K. (2004). Strategies for ensuring trustworthiness in qualitative research projects. Education for information, 22(2), 63-75.
• Stake, R. E. (1995). The art of case study research. Thousand Oaks, Sage Publications.
• Şanlı, B., Çelebioğlu, A., & Vefikuluçay Yılmaz, D. (2018). Kadınların Toplumsal Cinsiyet Rollerine İlişkin Görüşlerinin Sosyodemografik Özelliklerine Göre İncelenmesi. Journal Of International Social Research, 11(61).
• SEÇBİR (2012) Ders Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet: İyileşmeler, Problemler, Öneriler raporu.
• Tietz, W. M. (2007). Women and men ın accounting textbooks: Exploring the hidden curriculum, Issues In Accounting Education, 22(3), 459-480.
• Topuz, S. K., & Erkanli, H. (2016). Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Kadın Ve Erkeğe Atfedilen Anlamların Metafor Yöntemiyle Analizi. Alternatif Politika, 8(2), 300.
• Kılavuz, T. (2019). İlkokulda cinsiyet ayrımcılığının yeniden üretimi. Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi. Mersin Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Mersin.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (6. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yurtsever, K. (2011). İlköğretim II. kademe öğretmenlerinin öğrencilere yönelik tutumlarının cinsiyet değişkenine göre incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye Anabilim Dalı, İzmir.
• Sönmez, K., & Dikmenli, Y. (2021). İlkokul Sosyal Bilgiler Ders Kitabının Toplumsal Cinsiyet Açısından İncelenmesi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 10(1), 434-458. Gander, M. J., & Gardiner, H. W. (2010). Çocuk ve ergen gelişimi (7. Baskı). Ankara: İmge.
• Fagot, B. I. (1978). The influence of sex of child on parental reactions to toddler children. Child development, 459-465.
• Tolan, Barlas, (1991),. "Aile, Cinsiyet ve Cinsel Roller", Aile Ansiklopedisi, Ankara: T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu.
• Powell, GN ve Greenhaus, JH (2010). Cinsiyet, toplumsal cinsiyet ve işten aileye arayüz: Negatif ve pozitif karşılıklı bağımlılıkları keşfetmek. Yönetim Akademisi Dergisi , 53 (3), 513-534.