Eğitim Programlarımızda Türk-İslâm Sentezi Meselesi (1980-2000 Yılları Arasındaki Tartışmalara Bir Projeksiyon)

Yıl 2014, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 13, 01.03.2014

Ali Sinan Bilgili

Öz

Cumhuriyet idaresi, yeni Cumhuriyetin felsefesi ve ideolojisi çerçevesinde, prensipleri Tevhid-i Tedrisât kanunuyla belirlenen ölçülerde yeni bir nesil yetiştirmeyi planlıyordu. Bunda eğitimin oynadığı rol bilinerek, temel felsefesi Türk milliyetçiliği olan eğitim politikaları uygulandı. Bu dönemin eğitim programları milli nitelikteydi. Ancak, milli nitelik Atatürk’ten sonra yerini hümanizmacı/sosyalist bir anlayışa bıraktı. Bu anlayış, Türk çocuklarının öz benliğinden kopmasına ve Atatürkçü düşünce sistemini terk ederek yabancı izmlere meyletmesine yol açtı. Nesillerin özünden koparak kaybolmasıyla birlikte, milliyetçi aydınlar gelecek kuşakların milli ve manevi değerlere bağlı olmalarını sağlamak için Türk-İslam Sentezi adı verilen bir anlayışla yetiştirilmeleri gerektiğini savundular. Bu anlayışı Cumhuriyetin Milli Eğitim politikası haline getirmek için bilimsel toplantılar yaptılar, fikirler ürettiler. Bazı sağ parti hükümetleri de eğitim politikalarını bu anlayıştan esinlenerek düzenledi. Ancak, nesillerin nasıl yetiştirilmesi gerektiği hususunda karşıt fikirde olan sosyalist düşünce sahipleri, sentezci siyaseti ve eğitim politikalarını sert bir şekilde eleştirdiler. Bu eleştiriler, eğitim programlarının ve ders kitaplarının Türk gençliğini ideolojik manada milliyetçi, muhafazakâr, dindar yetiştirdiği üzerineydi.

Anahtar Kelimeler

Milli Eğitim Bakanlığı, Türk-İslâm Sentezi, Eğitim Programı, Sosyalizm, Milliyetçilik

Turkish-Islamic Synthesis Matter in Educational Programs (A Projection To Arguments Between 1980-2000 Years)

Öz

The republican regime planned to raise a new generation based on those principles which were stipulated by the Law on Unification of Education, and on the philosophy and the ideology of the new republic. Educational policies taking Turkish nationality as the basis were implemented based on the awareness of the significant part played by education. The educational policies were nationalistic. This nationalist nature, however, gave way to a more humanistic / socialist understanding after Ataturk. This understanding caused Turkish children to break away from their self and from the Kemalist ideology, and lean to alien “-isms”. As generations broke away from their selfhood and got lost, nationalist intellectuals argued that the posterity needed to be raised based on the understanding called the “Turkish-Islamic Synthesis” in order to ensure that they would be tied to national and spiritual values. Those intellectuals made scientific meetings and produced ideas for rendering this understanding the National Educational policy of the Republic. Some right-wing governments were inspired by this understanding in organizing their educational policies. Opposing the official opinion on how the posterity needed to be raised, the socialists harshly criticized the synthesist policy and educational policies. These criticisms argued that the educational programs and the textbooks aimed to raise, ideologically, a nationalist, conservative and religionist Turkish youth.

Anahtar Kelimeler

Ministry of National Education, Turkish-Islamic Synthesis, Educational Programs, Socialist, Nationalism

Kaynakça

• AKGÜN, Ergun; Milliyetçilik ve Tarih Öğretimindeki Etkisi, İzmir 1996, (Dokuz Eylül Üni. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi).
• AKTAŞ, Elif; 12 Eylül 1980 Askeri Darbesi ve Tarih Öğretimine Etkileri, Erzurum 2011, (Atatürk Üni. Basılmamış Doktora Tezi).
• ARVASİ, S. Ahmet; Türk-İslâm Ülküsü, Ankara 1982, c.1.
• ASLAN, Erdal; Çağdaş Tarih Öğretiminin Yeri ve Sorunları, İzmir 1998, (Dokuz Eylül Üni. Basılmamış Doktora Tezi).
• AYDIN, İsmail; Siyasi Parti ve Hükümet Programlarında Eğitim-Öğretim ve Öğretmenler (1908-1997), Ankara 1997.
• BALCILAR, Ersun; Tarih Öğretiminde “Başkaları” ve Türkiye’deki Uygulamaları, İzmir 1997, (Dokuz Eylül Üni. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi).
• BEHAR, Büşra E.; İktidar ve Tarih, Türkiye’de “Resmi Tarih” Tezinin Oluşumu (1929-1937), İstanbul 1996.
• BOLAY, S.Hayri; “Pozitivizmin ve Pragmatizmin Türk Millî Eğitimine Etkileri”, Türkiye I.Eğitim Felsefesi Kongresi Bildirileri, (5-8 Ekim 1994, Van), (Van 1995), s.271-282.
• BULUT, Suat; Tarihi Sosyolojik Bir Kavram Olarak Türk-İslâm Sentezi, Elazığ 1999, (Fırat Üni. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi).
• CEYHUN, Umut; The Intellectuals hearth and the Turkish-Islamic Synthesis, İstanbul 1993, (Boğaziçi Üni. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi).
• COPEAUX, Etienne; Tarih Ders Kitaplarında (1931-1993) Türk Tarih Tezinden Türk-İslâm Sentezine, İstanbul 2000.
• ÇİLER, Dursun; İdeoloji ve Özne; Türk-İslâm Sentezi, (Ankara Üni. İletişim Fak. Doktora Tezi)
• DEMİREL, Özcan; Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Program Geliştirme, Ankara 2002.
• EDİNÇ, Yasemin; Ziya Gökalp’te Millet Kavramı ve Milletleşme Süreci, İstanbul 2000 (Marmara Üni. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Eğitim Sen, Demokratik Eğitim Kurultayı (2-6 Şubat 1998 Ankara), Ankara 1998.
• GÜRSOY, Kenan; “Şahsiyet Eğitimi”, Türkiye I.Eğitim Felsefesi Kongresi Bildirileri, (5-8 Ekim 1994, Van), (Van 1995), s.257-263.
• HACIEMİNOĞLU, Necmettin; Millîyetçi Eğitim Sistemi, Ankara 1977.
• HEATON, Herbert, Avrupa İktisat Tarihi, (Çev.M.Ali Kılıçbay), Ankara 1995.
• HUBERMAN, Leo; Feodal Toplumdan Yirminci Yüzyıla, (Çev.Murat Belge), İstanbul 1990.
• İLHAN, Atilla; “Türklük Denilen Bir Deniz”, Müdafaa-i Hukuk, (Mart 2002), sayı:43.
• İNALCIK, Halil; “Türkiye Cumhuriyeti ve Osmanlı”, Doğu Batı, sayı:5, (Kasım-Aralık-Ocak 1998-9), (Ankara 2002), s.9-18.
• KAFESOĞLU, İbrahim; Türk-İslâm Sentezi, İstanbul 1985.
• KAPLAN, İsmail; Türkiye’de Millî Eğitim İdeolojisi, İstanbul 1999.
• KARA, Kemal-KAMAN, Nurten; İlköğretim Sosyal Bilgiler 7, İstanbul 2001.
• KORKMAZ, Selim, BULUT, Özer, SAĞDIÇ, Davut; Lise Biyoloji 3, İstanbul 1998.
• ORTAYLI, İlber; “Tarih Öğretimi İçin Yazılacak Kitaba İlişkin Sorunlar”, Tarih Öğretimi ve Ders Kitapları, (Haz.Salih Özbaran), İzmir 1998, s.45-55.
• ÖZBARAN, Salih; Tarih ve Öğretimi, İstanbul 1992.
• ÖZKAN, Mustafa; Bir Siyasal Gelişme Olarak Kemalizm, İstanbul 1991, (Yıldız Teknik Üni. Basılmamış Doktora Tezi).
• ÖZMEN, Fatma, KUBANÇ, Yasemin; “Liselerde Madde Bağımlılığı – Mevcut Durum Ve Önerilere İlişkin Okul Müdürleri Ve Öğretmenlerin Bakış Açıları”, Turkish Studies, Vol.8/3, Winter 2013, s.357-382
• TEKELİ, İlhan; Tarih Bilinci ve Gençlik, İstanbul 1998.
• TİMUROĞLU, Vecihi; Türk-İslâm Sentezi, Ankara 1991.
• TOSUN, Cemal; “Türkiye’de Din Eğitimi ve Öğretimine Genel Bir Bakış”, Tartışılan Değerler Açısından Türkiye Sempozyumu (17-18 Haziran 1995), (Ankara 1996), s.95-111.
• TOZLU, Necmettin; Eğitim Problemlerimiz Üzerine Düşünceler, Ankara 2003.
• TUNÇAY, Mete; “İlk ve Orta Öğretimde Tarih”, Felsefe Kurumu Seminerleri, (Ankara 1977).
• VURAL, İbrahim H.; İlköğretim Vatandaşlık ve İnsan Hakları Eğitimi 8, İstanbul 2001.
• Yeni Bir Yüzyıla Girerken Türk-İslâm Sentezi Görüşünde Meselelerimiz, (Millîyetçiler IV.Büyük İlmi Kurultayı, 24-26 Nisan 1987), (Aydınlar Ocağı), İstanbul 1988, 3 c. EXTANDED SUMMARY
• The republican regime planned to raise a new generation based on those principles which were stipulated by the
• Law on Unification of Education, and on the philosophy and the ideology of the new republic. Educational policies
• taking Turkish nationality as the basis were implemented based on the awareness of the significant part played by
• education. The educational policies were nationalistic. This nationalist nature, however, gave way to a more
• humanistic / socialist understanding after Ataturk. This understanding caused Turkish children to break away from
• their self and from the Kemalist ideology, and lean to alien “-isms”. As generations broke away from their selfhood
• and got lost, nationalist intellectuals argued that the posterity needed to be raised based on the understanding called
• the “Turkish-Islamic Synthesis” in order to ensure that they would be tied to national and spiritual values. Those
• intellectuals made scientific meetings and produced ideas for rendering this understanding the National
• Educational policy of the Republic. Some right-wing governments were inspired by this understanding in
• organizing their educational policies. Opposing the official opinion on how the posterity needed to be raised, the
• socialists harshly criticized the synthesist policy and educational policies. These criticisms argued that the
• educational programs and the textbooks aimed to raise, ideologically, a nationalist, conservative and religionist Turkish youth.