QUEER HUKUK TEORİSİ

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 1, 27 - 61, 31.01.2024

Rojbin Meço

Öz

Queer hukuk teorisi, 1990’lı yıllarda Amerika’da ortaya çıkan queer teoriyle bağlantılı bir şekilde ilerleyen ve hukukun heteropatriyakal yapısını sorgulayan, kimliği ve ikili cinsiyet sitemini eleştiren birçok farklı görüşten oluşur. Bu görüşler kavramsal bir çerçeveye oturtabilmek açısından iki ayrı başlıkta sunulabilir. İlk başlıkta queer hukuk teorisini LGBT bireylerin hakları için liberal bir özgürleşme ve mücadele teorisi olarak anlayanlar yer alır. Bu teorisyenler insan hakları teorisi, ayrımcılık yasağı, eşitlik ve özgürlük düşüncelerini baz alırlar. Amaçları; liberal hukuk sisteminde LGBTİ bireyleri için de yer açmak ve temel insan haklarından faydalanabilmelerini sağlamaktır. İkinci başlıkta ise, eleştirel hukuk teorisyenlerinin fikirlerinden etkilenen post-modern çizgide bir queer hukuk teorisi bulunur. Kendi içerisinde çeşitlilik gösteren bu teoride sınırlı olmamakla beraber, üç farklı düşünce yer alır. Bunlardan ilki; queerin cinsel azınlıklar için bir şemsiye terim olarak kullanılmasıdır. Bununla amaçlanan hukukun cinsel azınlıkları dışlayan heteronormatif yapısını bozmak ve norm saydığı ikili cinsiyet sisteminin doğallığını alt üst etmektir. İkincisi; queerin hukukta yapı-sökümcü bir metodoloji olarak kullanımıdır. Bu metodoloji queerin anti-normatif ve eleştirelliğini yoğun şekilde vurgular. Son basamakta ise; kimlik kavramının kendisini sorun eden, hukukun cinsel kimlik kategorilerini pekiştiren yönlerini sorgulayan ancak sadece sorgulama ve eleştirellikle yetinmeyip, hukukun normatif yapısının dönüştürülmesi arayışını da içeren bir queer hukuk anlayışı bulunur. Makalenin amacı queer hukuk teorisi alanındaki farklılık gösteren bu anlayışları sunarak, aralarındaki karşılıklı ilişkiler üzerinden değerlendirmeler yapmak ve kendi fikirlerimizi ifade etmektir.

Anahtar Kelimeler

Queer Hukuk Teorisi, Cinsel Yönelim, Toplumsal Cinsiyet Kimliği, Feminizm, Eleştirel Hukuk Teorisi.

Kaynakça

• Akbaş, Kasım. “Eleştirel Hukuk Çalışmaları Hareketi: Öncü Kuramcılar ve Temel Meseleler.” Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, 2005.
• Akı, Emine İrem. “Amerı̇kan Hukukı̇ Realı̇zmı̇ Çerçevesı̇nde Hukukı̇ Belı̇rsı̇zlı̇k”, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, 2008.
• Akman, Şefik Taylan. Hukuk ve Politika İlişkisi Hukukun Ekonomi Politik Analizi ve Liberal Hukuk Düzeninin Eleştirisi. Ankara: İmge Kitapevi, 2016.
• Ball, Carlos A. “Essentialism and Universalism in Gay Rights Philosophy: Liberalism Meets Queer Theory.” Law & Social Inquiry 26, S.1, 2001: 271-293.
• Banović, Damir. “Queer Legal Theory.”, Feminist Approaches to Law: Theoretical and Historical Insights 1, (2023): 73-91.
• Arat, Necla. “Feminist Hukuk.” Kadın Araştırmaları Dergisi, S.9, (2010):53-65.
• Can, Cahit, “Yapısalcılık- Hukuk İlişkileri Üzerine Bir Deneme”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 40, S.1, (1988):33-57.
• Cossman, Brenda. “Queering Queer Legal Studies: An Unreconstructed Ode to Eve Sedgwick (and Others).” Critical Analysis of Law 6, S.1 (2019): 23-38.
• Cotterrell, Roger. Hukukbilimin Politikası: Hukuk Felsefesine Eleştirel Bir Giriş. çev., Saim Üye, İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2018.
• Dawidoff, Robert. “Series Foreword.” A Genealogy of Queer Theory, Philadelphia: Temple University Press, 2000, s.9.
• Fineman, Martha Albertson. “Introduction: Feminism and Queer Legal Theory”, Feminist and Queer Legal Theory: Intimate Encounters, Uncomfortable Conversations, Haz. Martha Albertson Fineman, Jack E. Jackson ve Adam P. Romero, New York: Routledge, 2016: 1-6.
• Foucault, Michel. Cinselliğin Tarihi. Çev. Hülya Uğur Tanrıöver, İstanbul: Ayrıntı Yayınları 3. Baskı, 2010.
• Gonzalez-Salzberg, Damian A. Sexuality and Transsexuality Under the European Convention on Human Rights-A Queer Reading of Human Rights Laws. Great Britain: Hart Publishing, 2019.
• Gürgey, Fatma İrem Çağlar. “‘Feminist Hukuk Teorisi’ Nedir?”. Hukuk Kuramı 1, S. 5, (Eylül-Ekim 2014):28-44.
• Hanski, Raija ve Martin, Scheinin. İnsan Hakları Komitesi’nin Emsal Kararları. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 1. Baskı, 2005.
• Halperin, David M. One Hundred Years of Homosexuality and Other Essays on Greek Love. New York: Routledge, 1990.
• Mazel, Odette. “Queer Jurisprudence: Reparative Practice in International Law.” American Journal of International Law 116, (2022):10-15.
• McAfee, Noëlle vd. “Feminist Philosophy.” Stanford Encyclopaedia of Philosophy, (Temmuz, 2023), https://plato.stanford.edu/entries/feminist-philosophy/
• Özkazanç Alev, Feminizm ve Queer Kuram, Ankara: Dipnot Yayınları, 2021.
• Phelan, Shane. “Review: “Queer Liberalism?”.” The American Political Science Review 94, S.2, (Ağustos 2014): 431-442.
• Pickett, Brent. “Homosexuality.” Standford Felsefe Ansiklopedisi, 2020, https://plato.stanford.edu/entries/homosexuality/ .
• Ramos, Marcelo Maciel. "Feminist and Queer Legal Theories: Gender and Sexuality as Useful Categories for the Critique of Law.", Revista Direito e Práxis 12, (2021): 1679-1710.
• Romero, Adam P. “Methodological Descriptions: “Feminist” and “Queer” Legal Theories.” Haz. Martha Albertson Fineman, Jack E. Jackson ve Adam P. Romero, Feminist and Queer Legal Theory: Intimate Encounters, Uncomfortable Conversations, New York: Routledge, 2016: 179-198.
• Richards, David A.J, Identity and the Case for Gay Rights: Race, Gender, Religion as Analogies, Chicago: The University of Chicago Press, 1999.
• Scales, Ann C. "Towards a Feminist Jurisprudence." Indiana Law Journal 56, S. 3, (1981) Available at: https://www.repository.law.indiana.edu/ilj/vol56/iss3/1.
• Sedgwick, Eve Kosofsky. “Paranoid Reading and Reparative Reading, or, You're So Paranoid, You Probably Think This Introduction Is about You.” https://hcommons.org/?get_group_doc=1003678/1629909863-sedgwick-1997-paranoid-reading-and-reparative-reading.pdf .
• Simm, Gabrielle. “Queering CEDAW? Sexual Orientation, Gender Identity and Expression And Sex Characteristics (SOGIESC) In International Human Rights Law.” Griffith Law Review 29, S. 3, (2020): 374-400.
• Stynchin, Carl F. Law’s Desire: Sexuality and The Limit of Justice. New York: Routledge, 2006.
• Sullivan, Nikki. A Critical Introduction to Queer Theory. New York: New York University Press, 2003.
• Türkbağ, Ahmet Ulvi. “Amerikan Hukuki Realizm Akımı.” İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 58, S.1-2, 79-95.
• Valdes, Francisco. “Queers, Sissies, Dykes, and Tomboys: Deconstructing the Conflation of "Sex," "Gender," and "Sexual Orientation" in Euro-American Law and Society.” California Law Review 83, S. 1 (1995):1-377.
• Valdes, Francisco. “Unpacking Hetero-Patriarchy: Tracing the Conflation of Sex, Gender and Sexual Orientation to Its Origins.” Yale Journal of Law & the Humanities 8, S.16, (1996):161-211.
• Wayne Morgan. “Queer Law: Identity, Culture, Diversity, Law”, Australian Gay & Lesbian Law Journal 5, (1995): 1-41.
• Yardımcı, Sibel, Güçlü, Özlem, “Giriş: Queer Tahayyül”, Haz., Sibel Yardımcı, Özlem Güçlü, Queer Tahayyül, İstanbul: Sel Yayıncılık, 2013:17-25.
• Zanghellini, Aleardo, “Queer, Antinormativity, Counter-normativity and Abjection” Griffith Law Review 18, S.1, (2009): 1-16.