1879 YILINDA İNGİLTERE AVAM KAMARASI’NDA YAPILAN KIBRIS OTURUMU HAKKINDA BİR İNCELEME

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 6-7, 66 - 84, 06.04.2021

Çağdaş Yüksel

Öz

İngiltere neredeyse bütün 19. Yüzyıl boyunca Osmanlı İmparatorluğu’nun toprak bütünlüğünü savunmuştur. Osmanlı İmparatorluğu ile olan güçlü ticari bağları ve Rusya’nın Akdeniz’de güç kazanmasını istememesi İngiliz Hükümeti’nin böyle bir politika izlemesine yol açmıştır. Ancak Osmanlı İmparatorluğu’nda yaşanan mali iflas Batı kamuoyunu Türkler aleyhine döndürmüştür. 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sonrasında İngiltere, Osmanlı İmparatorluğu’nun varlığını devam ettiremeyeceğini düşünmüştür. Bu şartlar altında İngiltere Akdeniz’deki üstünlüğünü korumak için Kıbrıs’a göz dikmiştir. Osmanlı topraklarını Rusya’ya karşı savunmak bahanesiyle Kıbrıs’ı askeri bir üs olarak kullanmayı talep etmiştir. Osmanlı yönetimi bir ittifak antlaşması karşılığında Kıbrıs’ı İngiltere’ye bırakmıştır. Kıbrıs’ın işgal edilmesi İngiltere siyasetinde önemli tartışmalara yol açmıştır. Bir süre sonra İngiltere’nin Mısır’ı ele geçirmesi Kıbrıs’ın gündem dışında kalmasına yol açmıştır. Buna rağmen İngiltere bir daha adayı boşaltmamış ve Birinci Dünya Savaşı sırasında ilhak etmiştir. İngiliz yönetimi altında Türkler ile Rumlar arasında ilk sorunlar başlamış ve İngiltere’nin adadan çekilmesinden sonra geride ciddi bir Kıbrıs sorunu kalmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı İmparatorluğu, Kıbrıs, İngiltere

Kaynakça

• ALASYA, Halil Fikret, (2002), “Kıbrıs; İngiliz İşgali ve İdaresi”, İslam Ansiklopedisi, (Cilt, 25, ss. 380-383), İstanbul; Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• BERATLI, Nazım, (2019), “Kıbrıs’ta Sömürge Yönetimi Başlarında Britanya Yönetimi Altında Osmanlı Vatandaşı Olarak Kıbrıslı Türkler”, Kıbrıs Araştırmaları ve İncelemeleri Dergisi, 3(5), 7-16.
• BOZKURT, Bekir, (2005), İngiltere’nin Kıbrıs Adasını İlhak Süreci, (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ÇİÇEK, Kemal, (2002), “Kıbrıs; Osmanlı Dönemi”, İslam Ansiklopedisi, (Cilt 25, ss. 374-380), İstanbul; Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• DAĞLIOĞLU, Burcu, (2019), 1923-1960 Yılları Arasında Türkiye’nin Kıbrıs Politikası, (Basılmamış Doktora Tezi), Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Gaziantep.
• ERDOĞDU, Akif, (1993), “Kıbrıs’ın Türkler Tarafından Fethi ve İlk İskan Teşebbüsü”, Kıbrıs’ın Dünü Bugünü Uluslararası Sempozyumu, Ankara, 44-56.
• GAZİOĞLU, Ahmet, (1996), ENOSİS Çemberinde Türkler, İstanbul; CYREP Yayınları.
• GENCER, Ali İhsan, (1992), “Berlin Antlaşması”, İslam Ansiklopedisi, (Cilt 5, ss. 516-517), İstanbul; Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• GÖKTEPE, Cihat, BİLGİÇ, Tuba, (2014), “İngiliz Güvenlik ve Dış Politikasında Kıbrıs”, Bilig, 68, 141-168.
• GÖREGEN, Mustafa, (2016), “Bir Arada Yaşama Tecrübesi Bakımından Osmanlı Dönemi Kıbrıs”, Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi, 2(1), 19-30.
• GRAVES, Philip, (1999), İngilizler ve Türkler, Ankara; 21. Yüzyıl Yayınları.
• GÜNAY, Nejla, (2007), “Kıbrıs’ın İngiliz İdaresine Bırakılması ve Bunun Anadolu’da Çıkan Ermeni Olaylarına Etkisi”, Gazi Akademik Bakış, 1(1), 115-126.
• HUNT, David, (1982), “The British Period”, Footprints in Cyprus, Ed. David Hunt, Trigraph, 236-259. İngiltere Parlamento Tutanakları, Avam Kamarası, “Kıbrıs, Gözlemler”, 24 Mart 1879, 1509-1593.
• KARAL, Enver Ziya (1994), Osmanlı Tarihi V, Ankara; Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• KARAL, Enver Ziya (2007), Osmanlı Tarihi VIII, Ankara; Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• KAYA, Yakup, YETER, Bülent, (2018), “Demokrat Parti Döneminde Kıbrıs Sorunu”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2), 215-229.
• KAZICI, Ziya, (2015), “Osmanlı Fethinden Sonra Kıbrıs Halkına Yapılan Muamele”, Yakındoğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi, 1(1), 39-47.
• KURAT, Tekin, (1968), Henry Layard’ın İstanbul Elçiliği, Ankara; Ankara Üniversitesi Dil-Tarih ve Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• KÜÇÜK, Cevdet, (1988), “Abdülhamit II” İslam Ansiklopedisi, (Cilt 1, ss. 216-224), İstanbul; Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• KÜÇÜKOĞLU, Bayram, (2012), Kıbrıs Sorununda Liderlik Olgusu (1954-1974), (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Ankara.
• ORHUN, Fatma Çalık, (2017) “Kıbrıs Türkü’nün Milli Mücadelesi”, Tarih Kritik Dergisi, 3(3), 61-64.
• ORR, Captain, (2013), İngiliz Egemenliği Altında Kıbrıs 1918, Çev. Ali Çakıroğlu, Lefkoşa; Galeri Kültür Yayınları.
• ÖZCAN, Tuğrul, (2017), “Cyprus in the Process of Transition to Modern Ottoman Diplomacy (1856-1878)”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(2), 508-523.
• ÖZMEN, Süleyman, (2018), “Kıbrıs Türklerinin Kökeni ve Sosyo-Kültürel Özellikleri”, Kıbrıs Araştırmaları ve İncelemeleri Dergisi, 2(3), 21-33.
• SATAN, Ali, (2004), “Yeni İngiliz Belgeleri Işığında Kıbrıs ve Önemi”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 0(6), 55-70.
• SATAN, Ali, (2018), “İki İmparatorluk İki Kıbrıs Dosyası: 1919 Yılında Osmanlı ve İngiltere Diplomatlarının Çantalarındaki Kıbrıs Evrakı”, Kıbrıs Araştırmaları ve İncelemeleri Dergisi, 1(2), 108-119.
• TÜRKGELDİ, Ali Fuat, (1987), Mesail-i Mühime-i Siyasiyye II, Ankara; Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• UÇAROL, Rıfat, (1978), 1878 Kıbrıs Sorunu ve Osmanlı-İngiliz Antlaşması (Adanın İngiltere’ye Devri), İstanbul; İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• YÜCEL, Yaşar ve SEVİM, Ali, (1992), Türkiye Tarihi, Ankara; Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• YÜKSEL, Dilek, (2009), “Kıbrıs Türk Milli Mücadelesi (1914-1958)”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 8(18), 161-184.
• ZHUMATAYEVA, Dinora, (2013), Kıbrıs Sorunu ve Kıbrıs Barış Harekatı’nın SSCB Kamuoyuna Yankıları, (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Ankara.