Kentsel Bellek Alanlarında Mekânsal Algı Değerlendirmesi: Çanakkale Kent Merkezi Örneği

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 1, 1 - 25, 29.06.2023

Tülay Cengiz Taşlı , Aylin Çelik Turan , Berivan Eren , Selvinaz Dinç

Öz

Bir deneyim alanı olarak kentsel mekânı kültürel, sosyal ve fiziksel olarak sürdürülebilir kılan en önemli etkenlerden biri kentsel belleğin oluşumu ve gelişimidir. Yaşadığı kente dair bir bellek oluşturan toplumlar kültürel çeşitliliklerini bir araya getirerek mekân ve insan arasındaki etkileşimin gelişmesine katkıda bulunurlar. Kent belleği, zamanla yaşanan birçok değişim ve dönüşüme rağmen kenti deneyimleyenler üzerinde o yere özgü bir etki ve iz bırakmaktadır. Bu etkinin oluşumunda kültürel, tarihi, yerel birçok faktörün yanı sıra kent dokusu, yapıların mimari üslupları, kent imajları, peyzaj değeri gibi birtakım algı parametreleri rol oynamaktadır. Birbiri ile anlamlı ve uyumlu bir bağlantı ile belleğe kaydedilen, algılanan ve deneyimlenen kentsel ögeler, kente dair aidiyet duygusunu geliştirerek kent yaşamının dinamik ve sürdürülebilir olmasına katkı sağlamaktadır. Bu bağlamda araştırmada, kentsel bellek alanlarının fiziksel/mekânsal özelliklerini inceleyerek, mekânsal algı değerlerinin kent hafızasındaki kazanımlarını değerlendirmek amaçlanmıştır. Araştırma kapsamında, Çanakkale kent merkezindeki bellek mekanlarından 7 örneklem alan seçilmiştir (1.Kordon, 2.Gestaş iskelesi, 3.Kilitbahir motor iskelesi ve Şakir’in Yeri, 4.Deniz Müzesi, 5.Saat Kulesi, 6.Cumhuriyet Meydanı, 7.Sarıçay Köprüsü). Seçilen bu alanların değerlendirmesi için düzen, açıklık, bakımlılık, çeşitlilik, doğallık, tarihi önem, canlılık/hareketlilik, manzara güzelliği parametreleri kullanılmıştır. Araştırma sonucunda fiziksel çevrenin kalitesinin ve mekânsal algının kentsel bellek ile güçlü bir etkileşimde olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kentsel bellek, mekânsal algı, Çanakkale kent merkezi

Spatial Perception Evaluation in Urban Memory Areas: Çanakkale City Center Example

Öz

One of the most important factors that make the urban space culturally, socially and physically sustainable as an experience area is the formation and development of urban memory. Societies that form a memory of the city they live in, bring together their cultural diversity and contribute to the development of the interaction between space and people. Urban memory, despite the many changes and transformations experienced over time, leaves a place-specific effect and trace on those who experience the city. In addition to many cultural, historical and local factors, some perception parameters such as urban texture, architectural styles of buildings, city images, landscape value play a role in the formation of this effect. Urban elements, which are recorded, perceived and experienced with a meaningful and harmonious connection with each other, contribute to the dynamic and sustainability of urban life by improving the sense of belonging to the city. In this context, it is aimed to evaluate the acquisitions of spatial perception values in urban memory by examining the physical/spatial characteristics of urban memory areas. Within the scope of the research, 7 sample areas were selected from the memory spaces in the city center of Çanakkale (1.Kordon, 2.Gestaş pier, 3.Kilitbahir motor pier and Şakir's Place, 4.Sea Museum, 5.Clock Tower, 6.Cumhuriyet Square, 7. Sarıçay (Atatürk) Bridge). For the evaluation of these selected areas, the parameters of order, openness, well-being, diversity, naturalness, historical importance, vitality / mobility, scenic beauty were used. As a result of the research, it is seen that the quality of the physical environment and spatial perception are in a strong interaction with urban memory.

Anahtar Kelimeler

Urban memory, spatial perception, Çanakkale city center

Kaynakça

• Akbarishahabi, L. (2017). İmgelenebilir kentsel mekanların niteliklerinin fraktal yaklaşım ile saptanması ve bir tasarım gramerinin geliştirilmesi [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=SQIafRUH4y-R8dJoMCv_sQ&no=0JsYNZBvsf2R4aUsjXkIYw
• Belen, N., Yenil, H. Ü., & Şahin, Ş. (2019, 6-8 Kasım). Antik Kentler, Kaybolan Bellek ve Peyzajları: Priene Antik Kenti [Bildiri sunumu]. TMMOB 1. Uluslararası 7. Peyzaj Mimarlığı Kongresi, Ankara.
• Cihangiroğlu, M. S. (2019). Bellek mekanlarının değer algısı ve değişimi üzerine bir inceleme: Ankara Tren Garı [Sanatta Yeterlilik tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Hacettepe Üniversitesi Açık Erişim Sistemi. http://www.openaccess.hacettepe.edu.tr:8080/xmlui/handle/11655/8492?show=full
• Çanakkale İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (2022). 1 Mart 2022 tarihinde http://www.canakkale.gov.tr/ilcelerimiz adresinden erişilmiştir.
• Çakcı, I. & Çelem, H. (2009). Kent parklarında görsel peyzaj algısının değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi, 15(1), 88-95. https://doi.org/10.1501/tarimbil_0000001077
• Çekindir, H. Y., & Aktan, S. (2021). Kent kimligi ve kolektif bellek ilişkisi: Kemeraltı buluşma noktaları örneği. İzmir Ekonomi Üniversitesi Yaratıcı Ekonomi ve Uygulamaları Dergisi, 26-32. https://krea.ieu.edu.tr/wp-content/uploads/2021/06/IEUKreaKemeralti2.pdf
• Çelen Öztürk, A. (2016). Eskişehir'in geçmişteki ve bugünkü kent belleğinin zihin haritaları üzerinden okuma denemeleri. İdealkent, 7(20), 856-880.
• Demir, S. & Sayan Atanur, G. (2019, 6-8 Kasım). Kentsel peyzaj belleğinin Antik İznik Kent kimliğini oluşturmasındaki etkisi [Bildiri sunumu]. TMMOB 1. Uluslararası 7. Peyzaj Mimarlığı Kongresi, Ankara.
• Ender Altay, E. & Pirselimoğlu Batman, Z. (2019). Açık ve yeşil alanların çok ölçütlü algı değerlendirmesi. Journal Of Bartin Faculty Of Forestry, 21(3), 655-664. https://doi.org/10.24011/barofd.595758
• Kutay Karaçor, E. & Köylü, P. (2019). Kentsel bellek ve fiziksel çevre kalitesi arasındaki ilişki [Bildiri sunumu]. TMMOB 1. Uluslararası 7. Peyzaj Mimarlığı Kongresi, Ankara.
• Lynch, K. (1960). The Image of the city. MA:MIT Press.
• Mutlu, E. & Tanrıverdi Kaya, A. (2020). Bellek Mekanlarının Hatırlama ve Unutulma Döngüleri Çerçevesince Belirlenmesi İçin Bir Metadolojik Öneri: Düzce Örneği, Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi (8), 891-914. https://doi.org/10.29130/dubited.634455
• Öymen Özak, N. & Pulat Gökmen, G. (2009). Bellek ve mekan ilişkisi üzerine bir model önerisi. İtü Dergisi/a Mimarlık, Planlama, Tasarım, 2(8), 145-155.
• Özdede, S., Doğan, D. & Zengin, M. (2021). Kolektif bellekte antik kentlerin izi: Denizli Kenti Örneği. Journal of Architectural Sciences and Applications, 6(2), 688-703. https://doi.org/10.30785/mbud.100352
• Nalbant Özkul, B. & Adıgüzel Özbek, D. (2019). Kent ve İç Mimarlık Kesişiminde ‘Kentsel İç Mekan’. Yakın Mimarlık Dergisi, 3(1), 1-17.
• Sarıarmağan, Ş., Duman, S. & Cengiz, H. (2019). Liman kentlerinde kentsel kimliğin irdelenmesi: Hamburg ve Barcelona Liman Kenti Örneği [Bildiri sunumu]. TMMOB 1. Uluslararası 7. Peyzaj Mimarlığı Kongresi, Ankara.
• Sayar Avcıoğlu, S. & Akın, O. (2017). Kolektif bellek ve kentsel mekan algısı bağlamında istanbul tuzla köyiçi koruma bölgesi'nin mekansal değişiminin irdelenmesi. İdealkent, 8(22), 423-450.
• Saygın Batista, G. (2019). Körler kenti: Geleceğe taşınan kentsel bellek deneyimi[Bildiri sunumu]. TMMOB 1. Uluslararası 7. Peyzaj Mimarlığı Kongresi, Ankara.
• Tanrıbir, E. & Akten, M. (2020). Isparta kent merkezinin mekânsal algı değerlendirmesi. Journal of Architectural Sciences and Applications, 5(2), 165-180. https://doi.org/10.30785/mbud.695520
• Taşçıoğlu, S. & Altunkasa, M. F. (2018). Kilis Kentsel Sit Alanında Kullanıcı Odaklı Mekânsal Algı Belirlemeleri. Inonu University Journal of Art and Design, 8(18), 1-16. doi:http://dx.doi.org/10.16950/iujad.356739
• Ünlü, T. S. (2017). Kent Kimliğinin Oluşumunda Kentsel Bellek ve Kentsel Mekan İlişkisi: Mersin Örneği. Planlama Dergisi, 27(1), 75-93. doi: 10.14744/planlama.2017.06078
• Yılmaz, B., Görmüş, S. & Alkaya, O. (2019). Bozkır peyzajının gündelik ve sosyal hafızasını arguvan üzerinden değerlendirme [Bildiri sunumu]. TMMOB 1. Uluslararası 7. Peyzaj Mimarlığı Kongresi, Ankara.