Ortaokul Binalarının Mekânsal Kalite ve Konfor Özelliklerinin Örnekler Üzerinden İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 148 - 170, 31.12.2023

Mehmet Varlı

Öz

İnsanoğlu, bulunduğu çevrede oluşturduğu mekânlarla fiziksel ve duygusal bağlar kurmuş, etkileşim sürecinde rastlantısal veya planları doğrultusunda kazanımlar edinerek yaşamını sürdürmüştür. Oluşturulan mekânın bırakacağı olumlu veya olumsuz etkilerin birey tarafından algılanması mekânda gerçekleşecek faaliyetlerin seyrine aracılık etmektedir. Amaca yönelik doğru planlama ve uygulamalar, mekânda yürütülen eylemlerin hedefe ulaşmasını, kazanımların kayıpsız iletilmesini sağlamaktadır. Bireylerin planlı ve örgütlü kazanımlar edinebileceği mekânların başında eğitim-öğretim faaliyetlerinin yürütüldüğü mekânlar gelmektedir. Eğitim-öğretim faaliyetlerinin gerçekleştirildiği mekânlarda, öğretme-öğrenme sürecinin öğretmen ve öğrenci açısından verimli olabilmesi, hedeflenen amaçlara erişim için yürütülen planlı eğitim faaliyetleri yanında etkinliklerin gerçekleştirildiği mekânların amaçlara uygun oluşturulması ile mümkündür. Mekânın genel yapısı, mekânda bulunan sabit ve hareketli donatıların doğru planlanması amaca hizmet etmektedir. Mekânın kendi atmosferinin barındırdığı veya çevresinden aldığı unsurları (ses, ışık, hava kalitesi vb.) bireye etkili bir biçimde yansıtması bireyin hedef kazanımlara ulaşması yolunda, algı kalitesine ve algılama süresine pozitif katkı sağlayacaktır.
Çalışma ile ortaokul binalarında, eğitim-öğretim faaliyetlerin yürütüldüğü derslik ve diğer eğitsel mekânlarda mekânsal organizasyonun sağladığı katkı ve yeterliliklerin belirlenmesi amaçlanmıştır. Literatür, kaynak araştırması ve yerinde yapılan gözlemler ile mekân kurgusu, yapı ve kullanıcı etkileşimi incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mekânsal algı, eğitim yapıları, eğitim ve yapı etkileşimi, ortaokul binaları

Investigation of Spatial Quality and Comfort Features of Secondary School Buildings Through Examples

Öz

Human beings have established physical and emotional bonds with the spaces they have created in their environment, and have continued their lives by acquiring gains in the process of interaction randomly or in line with their plans. The perception of the positive or negative effects of the created space by the individual mediates the course of the activities to be carried out in the space. Correct planning and applications for the purpose ensure that the actions carried out in the space reach the target and the gains are transmitted without loss. One of the places where individuals can acquire planned and organised gains is the places where education and training activities are carried out. It is possible for the teaching-learning process to be efficient in terms of teachers and students in educational spaces where education-training activities are carried out, as well as the planned educational activities carried out to reach the targeted objectives, and the spaces where the activities are carried out are created in accordance with the objectives. The general structure of the space, the correct planning of the fixed and mobile equipment in the space serves the purpose. The effective reflection of the elements (sound, light, air quality, etc.) that the space contains in its own atmosphere or that it receives from its surroundings to the individual will contribute positively to the quality of perception and perception time in order for the individual to reach the target gains.
The study aims to determine the contributions and competencies provided by the spatial organisation in classrooms and other educational spaces in secondary school buildings where education and training activities are carried out. Through literature, resource research and on-site observations, spatial organisation, structure and user interaction were examined through examples.

Anahtar Kelimeler

Spatial perception, educational structures, education and building interaction, secondary school buildings

Kaynakça

• Abdul-Samad, Z. & Macmillan, S. G. (2004). Improving Design Quality and Value In The Built Environment Through Knowledge Of Intangibles. Ieee International Engineering Management Conference, 3, 898–902. https://Doi.Org/10.1109/Iemc.2004.1408821
• Ahn, S. (1988). Furniture for children.
• Akbaba, A., & Turhan, M. (2016). İlköğretim Okul Binalarinin Fiziksel Sorunlarina İlişkin Öğretmen Görüşlerinin İncelenmesi (Van İl Örneği). Sosyal Bilimler Enstitüsü-Sosyal Bilimler Dergisi, 6(12).
• Aktaş, K. O. (2020). Çağdaş Hastane Muayene Alanlarında Mekânsal Davranış. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (44), 354-368. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/susbed/issue/61826/925130
• Akyüz, Y. (2007) Türk Eğitim Tarihi – M.Ö 1000 – M. S. 2007. 11.Baskı. Pegem Yayıncılık.
• Al, S. (2014). Eğitim yapılarının fiziksel konfor koşullarının öğrenci başarısına etkisi (Doctoral dissertation,
• Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon).
• Al Şensoy, S., & Sağsöz, A. (2015). Eğitim Yapilarinda Öğrenci Odakli Tasarim. Electronic Turkish
• Studies, 10(11).
• Aliefendioglu, Y., & Güneş, P. (2023). Mekân Algisi İle Kentsel Kimlik: Pazar İlçesi Örneği. Dokuz Eylül
• Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(3), 1140-1161.
• Altun, İ. K., & Zorlu, T. (2022). İlkokul Öğrencilerinin Sınıf Algısı Ve Memnuniyetleri Üzerine Bir Çalışma:
• Trabzon Bedri Rahmi Eyüboğlu İlkokulu Örneği. Sanat Ve Tasarım Dergisi, 12(1), 169-190.
• Arkonaç, S.A. (1998). Psikoloji: Zihin Süreçleri Bilimi, Alfa Yayinlari, 2. Baski, 510s.
• Atabay, S. (2014). Mekan ve Mimarinin Eğitimde Başarıya Etkisi, TEDMEM, https://tedmem.org/mem-notlari/gorus/mekân-ve-mimarinin-egitimde-basariya-etkisi (Son Erişim Tarihi:21.07.2023).
• Aydın, S. (2008). Beyin Temelli Öğrenme Kuramına Dayalı Biyoloji Eğitiminin Akademik Başarı ve Tutum Üzerine Etkisi.
• Aydıntan, E. (2001). Yüzey Kaplama Malzemelerinin İç Mekân Algısına Anlamsal Boyutta Etkisi Üzerine.
• Bas, A. (2004). Indoor Air Quality. A Guide for Facility Managers. Second Edition. The Fairmont Press, Inc.
• Berglund, B., Lindvall, T., & Schwela, D. H. (1999). Guidelines For Community Noise. Geneva: World Health Organization.
• Botton, D.A. (2014). Mutluluğun Mimarisi. Sel Yayıncılık. 5.Baskı
• Bronfenbrenner, U. (1979) The Ecology of Human Development. London, Harvard University Press
• Bulunuz, M., Orbak, A.Y. & Bulunuz, N. (2018). Okulda Gürültü Kirliliği: Nedenleri, Etkileri ve Kontrol Edilmesi. (Tübitak 1001 Projesinin Sunumu).
• Cingi Yurdakul, F. (2020). Mimarlıkta Estetik Algı ve İnsan Nörolojisinin Etkisi, Yapı Dergisi, https://yapidergisi.com/mimarlikta-estetik-algi-ve-insan norolojisinin-etkisi/ (Son Erişim Tarihi:21.07.2023).
• Çanakçıoğlu, N. G. (2012). Çocukta mekân algısının gelişimi ve mekânsal imge zenginliği bakımından malzemenin önemi. Mimarlıkta Malzeme, 22, 1-8.
• Değirmencioğlu, C. (1977). Eğitim Bilimine Giriş. Eğitim Felsefe İlişkisi. Gazi Kitabevi Yayınları.
• Demir, Ü. (2019). Evde yaşanan karmaşık deneyimler ile çocukların sosyal yetkinlikleri arasındaki ilişki (Doctoral dissertation).
• Demirtaş, Z. (2017). Sınıf yönetimi. İstanbul: AZ Kitap, 3. Baskı.
• Develi K., Sümer, S.K. (2020). Eğitim Mobilyaları Standardının (TS EN 1729-1) Ergonomik Yaklaşımlara Uygunluğunun Değerlendirilmesi, Karaelmas Journal of Occupational Health and Safety, c. 4, sayı. 2, ss. 83-94, Ara. 2020, doi:10.33720/kisgd.690806
• Dinç, P. & Onat, E. (2002). Bir Ilköğretim Yapısının Bina Programı Ve Tasarımının Değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 17 (3), 35-55.
• Donanım Haber. (2012). https://forum.donanimhaber.com/fatih-projesi-okuluma-gelen-vestel-akilli-tahta-incelemesi-30tane-ss-li--65933415-7 (Son Erişim Tarihi:15.07.2023).
• Edgü, E. (2003). Konut Tercihlerinin, Mekânsal Dizin Ve Mekânsal Davranış Parametreleri İle İlişkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Edgü, E. (2021). Hayatta Kalma Güdüsü: Bir Mekânsal Algı Süreci. Coğrafi Bilimler Dergisi, 19 (1), 217-241. DOI: 10.33688/aucbd.807986
• Edwards, N. C. (2006). School Facilities and Student Achievement: Student Perspectives on The Connection Between The Urban Learning Environment and Student Motivation and Performance. Doctorate Thesis, Philosophy Department of The Ohio State University, Ohio, America.
• Er, T. (1977). Eğitim Bilimine Giriş. Eğitim Sosyoloji İlişkisi. Gazi Kitabevi Yayınları.
• Fisher, R. (1994). Teaching children to think. Simon & Schuster Education.
• Fitöz, İ. (2002). Mekân Tasarımında Belirleyici Bir Etken Olarak Yapay Işık İçin Aydınlatma Tasarımı Modeli (Doktora Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul.
• FourSquare, (2023). Rize Fatih Anadolu Lisesi. https://tr.foursquare.com/v/rize-fatih-anadolu-lisesi/54785aff498ee22f106a2ee0?openPhotoId=634fbca66c394d193465c5f2 (Son ErişimTarihi:16.07.2023).
• Grangaard, E.M. (1995). Color and Light Effects on Learning.ERIC No: ED282381
• Gordon, G. (1995). İnterior Lighting for designers, New York, John Wiley & Sons İnc.
• Gordon, S. (2021). Url6:https://www.greenschool.org/bali/student-wellbeing/ (Son Erişim Tarihi:14.07.2023)
• Göler, S. (2009). Biçim, renk, malzeme, doku ve ışığın mekân algısına etkisi.
• Gür, Ş. Ö. & Zorlu T. (2002). Çocuk Mekânları. YEM Yayınları.
• Gürsel, M. (2011). Sınıf yönetimi. Eğitim Yayınevi. 3. Baskı.
• Hasol, D. (1993). Mimarlık Sözlüğü 5. Baskı. Yem Yayınları.
• Harvard T. H. Chan, (2023). The surprising link between (indoor) air quality and mental health, https://www.hsph.harvard.edu/healthybuildings/2023/11/06/the-surprising-link-between-indoor-air-quality-and-mental-health/ (Son Erişim Tarihi: 13.10.2023)
• HEAL, (2018). Healthy buildings, healthier people, Health and Environment Alliance, https://www.env-health.org/wp-content/uploads/2018/05/Healthy-Buildings-_TR.pdf (Son Erişim Tarihi:13.07.2023).
• Heidegger, M., & Ökten, K. H. (2022). Varlık ve zaman. Alfa Basım Yayım. 6. Baskı. İstanbul
• Jensen, E. (2000). Brain-based learning. San Diego: The Brain Store.
• Kaçan, M. O., Halmatov, M., & Kartaltepe, O. (2017). Okul öncesi eğitim kurumları bahçelerinin incelenmesi. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 1(1), 60-70.
• Karatekin, K. & Çetinkaya, G. (2013). Okul Bahçelerinin Çevre Eğitimi Açısından Değerlendirilmesi (Manisa İli Örneği). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. Cilt: 6 Sayı: 27
• Kayıhan, K. S. & Tönük, S. (2011). Sürdürülebilirlik Bilincinin İnşa Edileceği Binalar Olma Yönü ile Temel Eğitim Okulları. Politeknik Dergisi, 14 (2), 163-171. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/politeknik/issue/33057/367913
• Köknel Yener, A., Kutlu Güvenkaya, R., & Şener, F. (2011). İlköğretim dersliklerinin görsel konfor açısından incelenmesi ve değerlendirilmesi. İTÜDERGİSİ/a, 8(1).
• Kutlu, R. (2018). Çevresel Faktörlerin Mekân Kalitesi Ve İnsan Sağliğina Etkileri. Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 8(1), 67-78.
• Kuzgun, Y., & Deryakulu, D. (2020). Eğitimde Bireysel Farklılıklar. Bireysel Farklılıklar Ve Eğitime Yansımaları 1. Bölüm. Nobel Yayın Yayın. 5. Baskı. Ankara
• Küçükahmet, L. (1997). Eğitim Programları ve Öğretim. 8.Baskı. Gazi Kitabevi Yayınları.
• Künyeli, FB & Baydoğan, M.Ç. (2020). Eğitim yapılarında çözüm üzerine bir inceleme: Kayseri örneği. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (50), 427-446. DOI: 10.48070/erusosbilder.712421
• Lackney, J. A. (1999). Reading a School Building Like a Book: The Influence of the Physical School Setting on Learning and Literacy. Program of Research and Evaluation for Public Schools Conference. Mississippi. (ERiC No: ED005609).
• Lakot Alemdağ, E., & Sayitoğlu Taş, Ç., (2019). Eğitim Yapilarinda Isil Konfor Üzerine Yapilan Çalişmalarin Değerlendirilmesi. 14. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi (Pp.1073-1084). İzmir, Turkey
• Le Corbusier (1923). Bir Mimarlığa Doğru. Yapı Kredi Yayınları. 11.Baskı
• Lefebvre, H. (2023). Mekânın üretimi. Çev.: Işık Ergüden, Sel Yayıncılık, 7. Baskı. İstanbul.
• Manzo, L. C. (2003), “Beyond House and Haven: Towarda Revisioning af Emotional Relationships with Places”, Journal of Environmental Psychology, (47,61), 23, 2003.
• MEB (2015). Eğitim Yapılari Asgari Tasarım Standartları Kılavuzu 2015
• Nazeer, C. R. (2023). The business case for making buildings healthier, https://www.charterworks.com/joseph-allen-harvard-healthy-buildings/ (Son Erişim Tarihi:13.07.2023).
• Okçabol R. (2005). Türkiye Eğitim Sistemi, Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Özaktan, Ö. (2014). İlkokul öğretmenlerinin okul bina ve bahçelerinin çocukların haklarına uygunluğuna ilişkin görüşleri (Master’s thesis, Eğitim Bilimleri Enstitüsü).
• Özen, A., (2006). Mimari Sanal Gerçeklik Ortamlarında Algı Psikolojisi. Bilgi Teknolojileri Kongresi IV, Akademik Bilişim 2006, Denizli, Turkey.
• Pürlüsoy, İ., & Elibol, G. C. (2022). İlkokul Eğitim Mekânlarında Mekânsal İhtiyaçların Eğitim Yaklaşımları Açısından Araştırılması. Journal of Architectural Sciences and Applications, 7(1), 189-208.
• Sıramkaya, S. B. (2015). Mekân Konfigürasyonunun Sosyal Etkileşime Olan Etkisinin Fakülte Binalarında Sentaktik Analizi (Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü).
• Sirel, Ş. (2010). Dersliklerde Aydınlatma. www.sazisirel.com/booklets/Dersliklerde_Aydinlatma.pdf
• Sofuoğlu, S.C. (2016). İç Hava Kirleticileri ve İnsan Sağlığına Etkisi. Tesisat Mühendisliği – Sayı 153
• Soga, T. (2020). Photo in “Japan: If every kindergarten looked like this, no child would ever resist school”, Architecrual Digest, https://www.architecturaldigest.in/content/japan-school-japanese-kindergarten-playground-architecture-design/ (Son Erişim Tarihi:14.07.2023).
• Sommer, R. (1969). Pesonal Space: The Behavioral Basis Of Design, New Jersey: Englewood Cliffs, N.J., Prentice Hall.
• Sputnik. (2022). Url12:https://sputniknews.com.tr/20220905/yeni-egitim-ogretim-yili-okul-oncesi-ve-ilkokul-birinci-siniflar-icin-bugun-basliyor-1060804862.html (Son Erişim Tarihi:16.07.2023).
• Şensoy, A.S., Sağsöz, A., & Türk, S. A. (2015). Eğitim Yapılarında Öğrenci Odaklı Tasarım ve Katılımın Sağlanması Üzerine Bir Araştırma. Çocukların Şehri Üzerine (pp.122-148), İstanbul: Marmara Belediyeler Birliği Kültür Yayınları.
• Taşkın, P. (2014). Ortaöğretim Okullari Öğrencilerine Yönelik Disiplin Düzenleme Ve Uygulamalarının Çocukların Temel Hak Ve Özgürlükleri Bağlamında Değerlendirilmesi
• Taştepe, T. (2023). Çocuk ve Doğa Etkileşimi Sağlık Bilimleri Fakültesi, Çocuk Gelişimi Bölümü Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri https://acikders.ankara.edu.tr/mod/resource/view.php?id=153466 (Son Erişim Tarihi:21.07.2023).
• Taylor, A., (2009). Linking Architecture and Education: Sustainable Design of Learning Environments. University of New Mexico Press, China.
• Tıkansak Karadayı, T., Yüksek, İ. & Tunçbiz, İ. (2017). İlkokul Binalarının Ekolojik Açıdan İyileştirilmesi: İstanbul Tuzla Tapduk Emre İlkokulu Örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 8 (1), 22-33. DOI: 10.29048/makufebed.270690
• TOKİ. https://www.toki.gov.tr/uygulama-gorselleri/tamamlanan-uygulamalar/okullar (Son Erişim
• Tarihi:14.07.2023).
• Udin, A., & Rajuddin, M. R. (2008). Physical environment in school setting: Conceptual reviews. In Seminar Penyelidikan Pendidikan Pasca Ijazah (Vol. 2008, pp. 25-27).
• UNSMAN. (2023). Algı Yönetimi Nedir?, https://unsman.com/algi-yonetimi-nedir (Son Erişim Tarihi:10.07.2023).
• Uslu, E.M. (2022). Güncel Eğitim Bilimleri Araştırmaları VI. Bölüm 7 Öğrenen Okullar ve Okulların Karakter Eğitimlerinin İncelenmesi. Akademisyen Kitabevi.
• Yeats, B. (1997). Factors that may influence the postural health of schoolchildren (K-12). Work, 9(1), 45-55.
• Yıldırım, B. (2021). Konutlarda Aydınlatma. Seçkin Yayınları. Ankara.