Ticari Sürdürülebilirliğin Mekansal İzleri; Afyon Bedesten Meydanı Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 1, 36 - 51, 30.06.2024

Yasemin Demirel Şen , Ruşen Yamaçlı

Öz

Kentler kullanıcısına ait kültürel, ekonomik, siyasi vb. olguların izlerini barındıran ve bunun mekânsal karşılıklarını zamanla katmanlar halinde tüketiciye sunan yerleşimlerdir. Bu yerleşimler kullanıcıların etkileşim kurduğu kentsel mekânlarda karakterini daha iyi yansıtmaktadır. Dünya genelinde kent boşlukları yani meydanlar da yıllar boyunca etkileşimin yoğun olduğu yerler olmuştur. Afyon kenti Osmanlı’dan Cumhuriyet’e hem sosyal ve kültürel etkileşimin hem de ticaretin önemli merkezlerinden biri olmuştur. Osmanlı Dönemi’nde hem Müslümanlar hem de gayrimüslimler tarafından ticaretin ana merkezlerinden biri olan Afyon kenti günümüz Bedesten Meydanı ve çevresinde ticari hayatını şekillendirmiştir. Osmanlı Dönemi’nin başından günümüze bu ticari tavrını korumuş olup halen Bedesten ve çevresindeki ayakta kalan hanlarda ve dükkanlarda ticari sürekliliğini devam ettirmektedir. Bu çalışmada Afyon kenti Bedesten Meydanı ve çevresinin ticari mekânları üzerinden sürdürülebilir kalkınma ilkeleri bağlamında bir değerlendirme yapılmıştır. Bedesten Meydanı ve çevresinde ticaretin mekânsal izleri ortaya konmuş olup işlevlerin ne kadar korunduğu ve sürdürülebilir olduğuna dair tespitler saptanmıştır. Bu alan sürdürülebilir kalkınma hedefleri doğrultusunda incelenmiş ve öneriler geliştirilmiştir. Dünyadaki bazı kentlerin sürdürülebilir uygulamalarına değinilmiş ve Afyon’un sürdürülebilir kentsel hedefleri ve kalkınması açısından değerlendirilmesi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilir kalkınma, ticari süreklilik, Afyonkarahisar, bedesten meydanı, UNESCO

Spatial Traces of Commercial Sustainability; A Study on Afyon Bedesten Square

Öz

The cities are settlements that contain traces of cultural, economic, political, etc. events and present their spatial equivalents to the consumers in layers over time. These settlements better reflect the character of urban spaces where users interact. Throughout the world, urban spaces, namely squares, have been places where interaction has been intense for years. Afyon city has been one of the important centers of both social and cultural interaction and trade from the Ottoman Empire to the Republic. Afyon city, which was one of the main centers of trade for both Muslims and non-Muslims during the Ottoman Period, shaped its commercial life in today's Bedesten Square and its surroundings. It has preserved this commercial attitude from the beginning of the Ottoman Period to the present day and still maintains its commercial continuity in the surviving inns and shops in Bedesten and its surroundings. In this study, an evaluation was made in the context of sustainable development principles on the commercial spaces of Afyon city Bedesten Square and its surroundings. Spatial traces of trade in Bedesten Square and its surroundings have been revealed, and determinations have been made as to how protected and sustainable the functions are. This area has been examined in line with sustainable development goals and suggestions have been developed. Sustainable practices of some cities in the world were mentioned and Afyon was evaluated in terms of sustainable urban goals and development.

Anahtar Kelimeler

Sustainable development, commercial continuity, Afyonkarahisar, bedesten square, UNESCO

Kaynakça

• Akmaydalı, H. (1994). “Mihrablı ve Minberli Namazgâhlarımız”, Vakıflar Dergisi, XXIII, s. 123-143.
• Arslanoğlu, R. A. (2000). “Kent, Kimlik ve Küreselleşme”, Bursa: Ezgi Kitapevi.
• Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı. https://disiliskiler.ktb.gov.tr/TR-22148/unesco.html Son Erişim Tarihi: 10.05.2024
• Baykara, T. (1996). “Ulu Cami-Selçuklu Şehrinde İskânı Belirleyen Bir Kaynak Olarak”, Belleten, LX/227, s. 33-57.
• Baykara, T. (2000). Türkiye’nin Sosyal ve İktisadî Tarihi (XI-XIV. yüzyıllar), Türkiye Diyanet Vakfı, Ankara
• Bilgihan, G. (2006). Kentsel Meydanların Dönüşümü, Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara Üniversitesi, Ankara
• Carmona, M., Heath T., Oc T. & Tiesdell, S. (2003). Public Places, Urban Spaces, (Oxford, Architectural Press).
• Candelaria, M. A. (2005). The Angkor Sites of Cambodia: The Conflicting Values of Sustainable Tourism and State Sovereignty, Brooklyn Journal of International Law, 31/1, p. 267-68
• Cansever, T. (2016). Osmanlı Şehri, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Cerasi, Maurice M. (2001). Osmanlı Kenti; (çev.) Aslı Ataöv, YKY; İstanbul
• Dağıstanlı, Ö. (1997). Meydanın Evrimi, Mekansal Analizi ve Sosyal Açıdan Önemi, yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İTÜ, İstanbul
• De Cesari, C. (2013). Thinking Through Heritage Regimes. In R. F., Eggert, A., & Peselmann, A. (Eds.) Heritage Regimes and the State, Göttingen University Press
• Emecen, F. (1998). “Afyonkarahisar” Maddesi, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. I, İstanbul, s. 443- 444
• Ersan, M. (2006). “Türkiye Selçuklularında Devlet Erkânının Eğlence Hayatı”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXI/1, s. 73-106.
• Faroqhgi, S. (2000). Osmanlı'da Kentler ve Kentliler Kent Mekânında Ticaret Zanaat ve Gıda Üretimi 1550-1650, (Çev. Neyyir Kalaycıoğlu), 3. Baskı, İstanbul.
• Fayad, S. & Buckley, K. (2019). The transformational power of the HUL approach: Lessons from Ballarat, Australia, 2012–2017. In Reshaping Urban Conservation (p. 123-148). Springer, Singapore.
• Geismar, H. (2015). Anthropology and Heritage Regimes, Annu. Rev. Anthropol. p. 71-85
• Giddens, A. (2014). Modernliğin sonuçları, (çev. Ersin Kuşdil) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Habermas, J. (2002). Kamusallığın Yapısal Dönüşümü, (çev.) Tanıl Bora, Mithat Sancar, İletişim Yayınları, İstanbul
• Kaftancı, G. (2000). “Avrupa’dan Örneklerle Meydan Kavramına Bir Yaklaşım”, Ege Mimarlık Dergisi, 34. s. 20-21.
• Karakan, B. (2006). Koruma Amaçlı İmar Planlarına Eleştirel Bir Yaklaşım; Afyon Örneği, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tezi, Mimarlık Yüksek Lisans Tezi, Ankara, s.32
• Kocatepe Gazetesi (n.d.). Afyon Eski Fotoğrafları. https://www.kocatepegazetesi.com/afyon-eski-fotograflari/ Son Erişim Tarihi: 20.05.2024
• Küpeli, Ö. (2001). “Afyonkarahisar'da Ticaret”, Afyonkarahisar Kütüğü Cilt II, İbrahim Küçükkurt Ve Diğ (Ed.), Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayın No: 35, Ankara, Kasım, s. 365-382
• Lefebvre, H. (1991). Production of Space, Blackwell, Oxford
• Lixinski, L. (2013). International Cultural Heritage Regimes, International Law, and the Politics of Expertise, International Journal of Cultural Property, 20: p. 407– 429 .
• Nafziger, A. R. (2008). Cultural Heritage Law : the International Regime, In Nafziger, A.R. & Scovazzi, T. (eds.) Le patrimoine culturel de l'humanité, p. 145-247
• Öztürk, S. M. (2023). Safranbolu Eski Çarşı Bölgesinde Mekanın Tüketim Ekseninde İrdelenmesi, Mimarlık ve Yaşam Dergisi, Nisan 2023
• Pirene, H. (2003). Ortaçağ Kentleri, (çev. Şadan Karadeniz), İletişim Yayınları, İstanbul
• Ripp, M. (2012). Integrated cultural management plans for European world heritage cities. In: Federal Ministry for Transport, Building and Urban Development. Quality Control and Conflict Management at World Heritage Cities. Berlin.
• Rodwell, D. (2018). The Historic Urban Landscape and the Geography of Urban Heritage. Historic Environment: Policy and Practice, 9(3–4), p. 180–206.
• Sennett, R. (2008). Ten ve Taş. (3. Baskı). (çev. Tuncay Birkan). İstanbul: Metis Yayınları.
• Sitte, C. (1926). Şehir mimarisi: Şehirleri inşa etme sanatı (C.E. Arseven, Çev.), İstanbul : Şehremaneti Matbaası.
• Stumpo, S. (2010). The Sustainability of Urban Heritage Preservation: The Case of Verona, Italia. Inter-American Development Bank.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. http://www.surdurulebilirkalkinma.gov.tr/wp-content/uploads/2021/02/SKA-ve-Gostergeleri-Kapak-Birlestirilmis.pdf Son erişim Tarihi: 10.05.2024
• Turan, O. (1993). Selçuklular Târihi ve Türk-Islâm Medeniyeti, İstanbul
• Vardar, A. (1990). “Meydansız Kentler”; Planlama 90/3-4
• Willems, W. (2014). The Future of World Heritage and the Emergence of Transnational Heritage Regimes, Heritage & Society, 7/2, p: 105–120
• Zucker, P. (1966). Town and Square from Agora to the Village Green, Columbia University Pres, New York