Change and Transformation in Traditional Aksaray Houses; The Example of Haci Osman Ünsal House (Ünsallar Konağı)

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 1, 86 - 109, 30.06.2025

Rana Ata Ünsal

https://doi.org/10.70370/kapu.1663671

Öz

The aim of this study is to examine the transformations experienced by Traditional Aksaray Houses, with a particular focus on how spatial arrangements in houses that have retained their original function have evolved over time in response to user needs. This investigation is conducted through a comparative analysis based on a selected case study. The selected example is the Hacı Osman Ünsal House (Ünsallar Mansion), which has been adapted to contemporary standards without restoration and is located within the Taşpazar Neighborhood Urban Conservation Area. The house, which remains structurally intact, retains a significant portion of its facade features. The presence of previous studies on the house and the fact that its current condition is documentable are important factors in the selection of the house. In line with all these data, the changes and transformations that Hacı Osman Ünsal House has undergone were analyzed according to the information obtained from written sources and the information received from the users. Accordingly, the changes in the spatial organization of the house were processed on the floor plans obtained and the changes in the facade layout were tried to be revealed with photographs. Thus, through the example of Hacı Osman Ünsal House, the reasons for change and transformation of Traditional Aksaray Houses and their continuity of use are discussed.

Anahtar Kelimeler

Aksaray , Traditional house , civil architecture , change and transformation , spatial organization.

Geleneksel Aksaray Evlerinde Değişim ve Dönüşüm; Hacı Osman Ünsal Evi (Ünsallar Konağı) Örneği

Öz

Bu çalışmanın amacı; Geleneksel Aksaray Evleri’nin geçirdiği değişim ve dönüşümler üzerinde durarak, özgün işlevini günümüze kadar sürdüren bu evlerin mekân kurgusunda meydana gelen değişimlerin zaman içerisinde kullanıcı ihtiyaçlarına göre nasıl biçimlendiğini karşılaştırmalı olarak bir örnek üzerinden incelemektir. Örnek olarak seçilen ev, restore edilmeden çağdaş donatılarla güne uyarlanan ve konumu nedeniyle Taşpazar Mahallesi Kentsel Sit Alanı içerisinde bulunan Hacı Osman Ünsal Evi (Ünsallar Konağı)’dir. Sağlam bir halde ayakta kalmış olan ev, cephe özelliklerinin büyük bir kısmını korumaktadır. Ev hakkında önceden yapılmış çalışmaların bulunması ve günümüzdeki durumunun belgelenebilir nitelikte olması evin seçilmesindeki önemli etkenlerdir. Tüm bu veriler doğrultusunda Hacı Osman Ünsal Evi’nin geçirdiği değişim ve dönüşümler; yazılı kaynaklardan edinilen ve kullanıcılardan alınan bilgilere göre ele alınmıştır. Buna bağlı olarak, evin mekân kurgusunda meydana gelen değişiklikler elde edilen kat planları üzerine işlenmiş ve cephe düzenine ait değişimler fotoğraflarla ortaya konmaya çalışılmıştır. Böylece Hacı Osman Ünsal Evi’nin örneği üzerinden Geleneksel Aksaray Evleri’nin değişim ve dönüşüm gerekçeleri ve kullanım süreklilikleri tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Aksaray , geleneksel ev , sivil mimari , değişim ve dönüşüm , mekân kurgusu.

Kaynakça

• Aksaray Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, (2010). Aksaray Kültür Envanteri, 2, Kayıhan Ajans.
• Aksaray Belediyesi, (2013). Aksaray (Merkez) İlave, Revizyon İmar Planı Araştırma Raporu, 1, Aksaray.
• Ata Ünsal, R., Zor, K., & Çelik, E. (2023, 23-24 Ekim). Geleneksel konut yapılarındaki mekân kurgusu değişimine bir örnek: Hacı Osman Ünsal Evi. VIII. Uluslararası Aksaray Sempozyumu, Aksaray, Türkiye, 83-100.
• Ata Ünsal, R. (2017, 26-28 Ekim). Aksaray Mimarlar Odası Binası ve yeniden işlevlendirme süreci. II. Uluslararası Aksaray Sempozyumu, Aksaray, Türkiye, 576-598.
• Büyükmıhçı, G. (2000). Anadolu’da konut: Aksaray Evleri, Arkitekt, (480), 56 – 69.
• Demirbağ, U. (2021). İç Anadolu Bölgesi geleneksel konutları arasında Çankırı geleneksel konutlarının yeri. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Duran S., & Tazefidan C. (2017, 26-28 Ekim). Tarihi Aksaray Evlerinin mimari özelliklerinin irdelenmesi. II. Uluslararası Aksaray Sempozyumu, Aksaray, Türkiye, 648-659.
• Erdal, Z. (2016). Aksaray Evleri. Ankara: Aksaray Belediyesi Kültür Yayınları No:7, I. bs.
• Erdal, Z. (2003). Aksaray ve ilçelerindeki evler. [Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi]. Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
• Karadayı Yenice, T. (2017). Tarihi Aksaray Evleri. İstanbul: Hiperlink Yayınları.
• Karadayı Yenice, T. (2012). Geleneksel Aksaray evlerinin korunmasına ilişkin bir yöntem araştırması. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Kuban, D. (2015). ‘Türk evi’ âşık olunacak bir gelenektir, doğan kuban ile şehirlerimizin dünü, bugünü ve yarını üzerine, (Söyleşi: Muazzez Tümay) Sabah Ülkesi, Kültür-Sanat ve Felsefe Dergisi, (43), 42-47.
• Mutlu, Ş. (2022). Cephe düzeni ve süslemeleriyle geleneksel Aksaray Evleri. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Konya Teknik Üniversitesi.
• Onat, E. S. (1990). Türk Evinin çağdaş yaşama uyarlanması. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Perek, F. Z. (1998). Büyük Devrim Çağında Aksaray 1910-1930, Merkez Matbaacılık.
• Perker, Z. S. (2010). Geleneksel Anadolu konutunun güne uyarlanmasında yapısal bir model, [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Uludağ Üniversitesi.
• Sezgin, H. (2006). Yöresel konut mimarisi ve Türkiye’deki örnekleri hakkında. Tasarım+Kuram, 3(4), 1-20.
• Rapoport, A. (1969). House Form and Culture. London: Prentice-Hall, Inc.
• Uğur, B. (2013). Tarihsel süreç içerisinde Aksaray. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Yakın Doğu Üniversitesi.
• Yıldırım, N. (2018). Tarihsel süreç içerisinde apartman yapılarının plan şeması üzerinden incelenmesi: Aksaray örneği. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Yüksel, U. (1979). Aksaray 1. Ulusal Mimari Örneklerinden İdari ve Kültürel Yapılar. Yeterlik Çalışması, Konya Devlet Mühendislik ve Mimarlık Akademisi, Konya.
• Yürük, T. (2023). Learning from change: Adapting tarditional houses through user interventions, case study: Antakya, Hatay. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ortadoğu Teknik Üniversitesi.
• Kişisel Görüşme: Mahmut Azmi Ünsal, 2017; Mahmut Ünsal-Güven Ünsal, 2023-2025; Turgut Us, Mart 2025; Uğur Özot, Mart 2025; Şammas Sezer, Mart 2025.
• Arşiv: 2024 tarihli Konya Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Müdürlüğü’nden alınan tescilli yapılar listesi, Konya.