A Mirror of the Karachai-Balkar People: The Poem of Aktamak

Yıl 2014, Cilt: 42 Sayı: 42, 111 - 120, 29.07.2014

Mehmed Said Arbatlı

https://doi.org/10.12787/KARAM790

Öz

Karachay-Balkar Turks, a minor Turkic tribe, has a rich oral literature. However, their written literature began as late as in 1917 with Ismail Semen being one of most important and prominent Karachay-Balkar writers. Ismail Semen is considered to be the last major representative of oral literature, and is one of first authors of written literature at the same time. In fact, Ismail Semen, is also seen as one of the first artists of Karachay-Balkar literature through the topics of his works and their effect on his contemporaries, as well as his being a typical poet-singer because of oral reciting of his poems rather than writing them on paper. “Aktarmak” a poem that his wrote for his wife, Anisat, in a period of 22 years, is believed to be his seminal work. Even even some parts have been forgotten or lost, it is still a rather voluminous literary work. Besides expressing love for his wife, Ismail Semen also mentions Karachay-Balkar nation’s traditions, life views and lifestyles, as well as the geography of the region. For this reason, the poem Aktamak is significant in terms of introducing a nation that is devoted to the love theme. The poem is still widely used among Karachay-Balkar people, through reading and reciting in the same way their author did. This paper investigates Ismail Semen’s work in terms of traditions, beliefs, and life style of Karachay-Balkar people.

Anahtar Kelimeler

Karachay-Balkar Literature, Karachay-Balkar custom and usages, İsmail Semen, Aktamak.

Karaçay-Malkar Halkının Aynası: Aktamak Manzumesi

Öz

Küçük bir Türk boyu olan Karaçay-Malkar Türklerinin zengin bir sözlü edebiyatı vardır. Yazılı edebiyatları ise oldukça geç bir tarih sayılabilecek 1917 yılında başlayan Karaçay-Malkarlıların yetiştirdiği en önemli söz ustalarından biri de İsmail Semen’dir. Sözlü edebiyatın son önemli temsilcisi sayılan İsmail Semen, yazılı edebiyatın da ilk şairlerinden biridir. Esasen şiirlerini genellikle yazmayıp bizzat kendi yaptığı besteleriyle “söyleyen” İsmail Semen bu yönüyle tipik bir halk ozanı olmakla beraber, ele aldığı konular ve kendisinden sonra gelen pek çok çağdaş şairi etkilemesi yönüyle yazılı Karaçay-Malkar edebiyatının da ilk sanatçılarından kabul edilmektedir. Şairin en önemli eserlerinden biri ilk hanımı Anisat isimli kadın için yirmi iki yıl gibi uzun bir süre içinde yazdığı Aktamak adlı manzumedir. Bu eser –bazı kısımları unutulmuş ya da kaybolmuş olmasına rağmen- oldukça hacimli bir eserdir. İsmail Semen bu uzun manzumesinde hanımına olan sevgisini dile getirmesinin yanında Karaçay-Malkar halkının gelenek, göreneklerini; hayata bakışını, yaşam biçimini ve coğrafyasını da yansıtmıştır. Bu yönüyle Aktamak manzumesi aşk teması ile iç içe bütün bir halkı pek çok ayrıntısıyla tanıtan oldukça kıymetli bir eserdir. Aktamak manzumesi Karaçay-Malkar halkı arasında hâlâ popülerliğini korumakta, şairinin kendi yapmış olduğu bestesiyle birlikte yaygın olarak okunmakta, dinlenmektedir. Bu çalışmada İsmail Semen’in Aktamak adlı eseri Karaçay-Malkar gelenekleri, inanışları, yaşam biçimi gibi yönlerden irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Karaçay-Malkar Edebiyatı, Karaçay-Malkar gelenek-görenekleri, İsmail Semen, Aktamak

Kaynakça

• BEPPAYEV Mutalip. metin yazarı. Song of The Chegem Mowers, Videokaset. Kabardin-Balkar Cumhuriyeti Nalçik Devlet Televizyonu Belgeseli. EFENDİEVA, T.E. ve S. Efendiev, E. Efendiev (2006). “Tsvetovaya Simbolika Folklora v Aspekte Hudojestvennoy Sistemı Kaysına Kulieva”. Folklorno-Filosovskie i Lingvokulturologiçeskie Aspektı Poezii Kaysına Kulieva. C.7, Nalçik: Elbrus: 119-123.
• HACİLANI T. ve HAPÇALANI T., GELALANI A. (2002). “Semenlanı İsmail”, Başlangıcından Günümüze Kadar Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi, C.22, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları: 266-274.
• KAGIYLANI, N. (1998). “Tram Han”, Mingi Tav. S.6: 13-22.
• KARAEVA, Z. (1997). Hudojestvennıy Mir İsmaila Semenova. Moskova: Rossiskaya Akademiya Nauk İnstitut Etnologii i Antropologii İm. MikluhoMaklaya.
• Mingi Tav “Aktamak Özel Sayısı” (1996). Nalçik: Elbrus Kitap Basma.
• NEVRUZ, Y. (1998). Birleşik Kafkasya Dergisi Eki, (8), (Karaçaynı Töresini Üsünden-3).
• ÖNER, M. (1998). Bugünkü Kıpçak Türkçesi, Ankara: TDK Yayınları.
• SÜYÜNÇLANI, A. (2002). Mektup 1. (Şairin yakın dostu şair-yazar Süyünçlanı Azamat ile yaptığımız yazışmalarda bize gönderdiği mektuptur.) TAVKUL, U. (1993). Kafkasya Dağlılarında Hayat ve Kültür. İstanbul: Ötüken Yayınları. ----- (1995). “Kafkasya Toplumlarında Başlık Geleneği”, Kırım Dergisi, S.4 (13): 20-23. ----- (2000a). “Karaçay-Malkar Halk Şairlerinin Sonuncusu Semen Oğlu Sımayıl”, Kırım Dergisi, S.8 (31): 48-50. ----- (2000b). Karaçay-Malkar Türkçesi Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları.