A Captivated Ottoman Officer in Russia: Hafız Şaban and His Captivity Diaries

Yıl 2014, Cilt: 41 Sayı: 41, 127 - 146, 29.07.2014

Lokman Erdemir

https://doi.org/10.12787/KARAM801

Öz

Abstract During the World War I, England transferred its captives to such lands as Egypt, India and Cyprus, while Russia to central territories of the country, particularly Siberia. Data on the transfers from the fronts to the camps and what happened at the camps can be obtained from the reports of the Red Cross and the Red Crescent (Hilâl-i Ahmer) committees, plus the returning captives’ statements to the official bodies, and their memories. Another source of information about their captivity is what they wrote during the captivity. Among these are primarily newspapers and magazines that they published and spread among themselves. Besides, diaries also proved to be valuable sources to gain insight into their experiences. Actually, it is very difficult for a captive to keep a diary. Deputy Officer Hafız Şaban Efendi is one of those who managed to do so. The primary focus of the present study is his diary which he kept during his captivity in Russia, and this is what makes this diary unique and special.

Anahtar Kelimeler

Keywords: The Firs World War, Caucasian front, Russia, Hafız Şaban Efendi.

Rusya’da Esir Bir Zâbit Vekili ve Esaret Günlüğü: Hafız Şaban Efendi

Öz

Özet I. Dünya Savaşı’nda İngiltere aldığı esirleri Mısır, Hindistan, Kıbrıs gibi yerlere, Rusya ise başta Sibirya olmak üzere ülkenin iç kesimlerindeki şehirlere nakletmiştir. Esirlerin cepheden kamplara nakilleri ve bu süreçte yaşananlar hakkındaki bilgiler Kızılhaç ve Hilâl-i Ahmer heyetlerinin raporları ile esirlerin memlekete dönüşlerinde resmî mercilere verdikleri ifadeleri ve kaleme aldıkları hatıralarında mevcuttur. Esirlerin esaret hayatları hakkındaki kaynaklardan bir diğeri de esaret sırasında yazdıklarıdır. Bunların başında kendi aralarında çıkardıkları gazete ve dergiler gelmektedir. Diğer bir kaynak ise günlüklerdir. Hürriyetinden mahrum bu insanların günlük tutması esasında zor bir husustur. Bu zoru başaranlardan biri de Zabit Vekili Hafız Şaban Efendi’dir. Çalışmamızın konusunu teşkil eden Hafız Şaban Efendi’nin tuttuğu günlüğü diğerlerinden ayıran husus ise I. Dünya Harbi sırasında bir esir tarafından esaret sırasında tutulmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Anahtar Kelimeler: I. Dünya Savaşı, Kafkas Cephesi, Sarıkamış, Rusya, Hafız Şaban Efendi

Kaynakça

• AKÇURA Yusuf (1335), Osmanlı Hilal-i Ahmer Cemiyeti Rusya Userası Murahhası Yusuf Akçura Beyi’n Raporu, Dersaaadet: Matbaa-i Orhaniye. AKGÜN Seçil Karal, ULUĞTEKİN Murat (2009), Birinci Dünya Savaşı Sonunda İskandinavya’dan Sibirya’ya Hilal-i Ahmer Hizmeti’nde Akçuraoğlu Yusuf, Ankara: Türkiye Kızılay Derneği Yayınları.
• ARTHUR Sir George (2010), Savaş Lordu Kitchener (çev. Miralay (Albay) Sabit; haz. Muzaffer Albayrak) İstanbul: Kurtuba Kitap.
• ARMAOĞLU Fahir (1989), 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi: 1914 1980, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• ASLAN Betül (2010), “I. Dünya Savaşı Sırasında Nargin Adası’nda Türk Esirler” A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 42, Erzurum, s. 283-305. ÂSAF BEY Mehmet (1994), Volga Kıyılarında ve Muhtıra, Esaret Hatıra ve Maceraları, İzmir: Akademi Kitabevi.
• AKKOR Mahmut (2006), I. Dünya Savaşı’nda Çeşitli Ülkelerdeki Türk Kampları, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisan Tezi.
• ARIKAN Mustafa (1991), “Birinci Cihan Harbi Türk Esir Mektuplarında Duygu ve Düşünceler”, Osmanlı Araştırmaları, Sayı XI, s. 35-48.
• ATAMAN Halil, (1990), Esaret Yılları: Bir Yedek Subayın I. Dünya Savaşı Şark Cephesi Hatıraları, (yay. haz.) Ferhat Ecer. İstanbul: Kardeşler Matbaası.
• BAKAR Bülent (2009), “Birinci Dünya Savaşında Rusya’da Esir Düşen Türk Askerleri: “Rusya’daki Üsera Hakkında Ma’lumat”, Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı 179, Nisan 2009, s. 85-104.
• Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi, Kafkas Cephesi 3 ncü Ordu Harekatı, (1993a). C. II, I. Kitap, Ankara: Genelkurmay Başkanlığı, 1993.
• Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi, Kafkas Cephesi 3 ncü Ordu Harekatı, (1993b). C. II, II. Kitap, Ankara: Genelkurmay Başkanlığı, 1993.
• ÇAKMAK Fevzi (2011), Büyük Harp’te Şark Cephesi Hareketi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• ÇAPA Mesut (1993), “Yusuf Akçura’nın Rusya Seyahati ve Türk Esirleri”, Türk Kültürü, C. XXXI, sayı 366, Ekim, s. 33-45.
• ERDEMİR, Lokman (2009), Çanakkale Savaşı: Siyasi Askeri ve Sosyal Yönleri, İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
• FROMKİN David (2008), Barışa Son Veren Barış: Modern Ortadoğu Nasıl Yaratıldı: 1914 (tr. Mehmet Harmancı) İstanbul: Ekonomik Yayınlar GÖRGÜLÜ İsmet (1993), On Yıllık Harbin Kadrosu (1912-1922), Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• GÖZE Ergun (1991), Rusya’da Üç esaret Yılı, Bir Türk Subayının Hatıraları (Anlatan. Ahmet Göze), İstanbul: Boğaziçi Yayınları.