Karadeniz'de Âyanlar ve Denizcilik

Yıl 2013, Cilt: 37 Sayı: 37, 15 - 49, 01.07.2013

İlhan Ekinci

https://doi.org/10.12787/KARAM662

Öz

Anadolu ve Rumeli’de ortaya çıkan ve gittikçe güçlenip hükümet merkezine ve onun taşradaki temsilcilerine karşı bir bakıma denge unsuru haline gelen âyânlar, on sekizinci yüzyıl sonları on dokuzuncui yüzyıl başlarında Doğu Karadeniz bölgesinde en güçlü dönemlerini yaşadılar. Birbirleriyle ve merkezi otoriteyle çarpıştıkları bu dönem aynı zamanda Karadeniz’in uluslar arası deniz ticaretine açıldığı döneme denk düşmektedir. Doğu Karadeniz’deki birçok iskele kentin/merkezin kuruluşu da bu dönemde gerçekleşmiştir. Bu çalışmada; buharlı gemilerin Doğu Karadeniz’de görünmelerinden hemen önce güçlenen ayanların denizcilik faaliyetleri incelenecektir. Bu çerçevede yerelleşmenin denizcilik sektörünü nasıl etkilediği, ayanların denizciliğe olan ilgilerinin gelişimi ve buharlı gemi seferlerinin yerel denizcilik faaliyetini nasıl etkilediği gibi konuların tartışılması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Ayan, Denizcilik, Deniz Ticareti, Karadeniz.

Ayans and Maritime in the Black Sea

Öz

Ayans which emerged at Anatolian and Rumelian provinces of Ottoman Imperium, whom was sort of an equilibrant to government and each other, lived through their most powerful period in Eastern Black Sea region at the end of 18th and early years of 19th century. This period also was the opening of Black Sea to the international maritime trade. And most of the seaports of Eastern Black Sea was established at this period either. In this study we will examine maritime activities of Ayans just before first Steamship cruises at Eastern Black Sea. Our aim is to discuss effects of decentralisation on maritime sector, ayan interest about maritime and effects of steamship cruises on local navigation in this context.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Ayan, Maritime, Maritime Trade, Black Sea.

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri Başbakanlık Osmanlı Arşivi; Hatt-ı Hümayun; 23, 553, 1521, 3207, 3330, 12490, 13634, 13870, 22576, 27908, 27923 A-C-G-H, 28142, 28168, 28286, 33309, 48326, 48857. Cevdet Adliye; 152, 5983, 7414. Cevdet Askeriye; 45770 Cevdet Bahriye; 163, 164, 345, 468, 536, 581, 831, 841, 872, 1062, 1239, 2014, 2204, 2470, 2549, 2629, 2779, 2787, 2841, 2872, 2891, 3099, 3899, 3976, 4075, 4476, 4575, 5165, 5275, 5591, 5771, 5943, 6005, 6149, 6255, 6805, 7012, 7307, 7632, 8137, 8507, 8550, 8631, 8896, 8951, 9070, 9128, 9214, 9526, 9949, 10243,10369, 10871, 11030, 11182, 11367, 11603, 11660, 11747, 11776, 11797, 12346, 12490-B. Cevdet Hariciye;1786, 7607. Cevdet Maliye; 2702, 18166. Cevdet Zabtiye; 627, 2466. İrade Dahiliye; 9/427, 234/14148, 235/14225. Sadaret Mektubi Kalemi Evrakı; A.MKT.DV;55/72, 47/42; A.MKT.MHM; 52/87; A.MKT.UM; 204/100, 304/6. Kitap ve Makaleler AYGÜN Necmettin, (2005), Onsekizinci Yüzyılda Trabzon’da Ticaret, Trabzon: Serander Yayınları. BAY Abdullah, (2008), “Canik Muhasıllığı İçin Yapılan Siyasi Mücadeleler”, Karadeniz Araştırmaları, Sayı 19:67-85. ----- (2005). “Ünye Âyânıdan Canikli Genç Mustafa Ağa’nın Siyasi ve İktisadî Faaliyetleri” Karadeniz Araştırmaları, Sayı 7: 60-75. ----- (2007). Trabzon Eyaletinde Mütegallibe Hareketleri ve Âyanlık (1750-1850), (Basılmamış Doktora Tezi) Erzurum. BIJIŞKYAN Per Minas (1969), Karadeniz Kıyıları Tarih ve Coğrafyası 1817-1819, Tercüme ve Notlar: Hrand D. Andreasyan, İstanbul. BOSTAN İdris, (2006), Beylikten İmparatorluğa Osmanlı Denizciliği, İstanbul. ÇİZAKÇA Murat, (1999), İslam Dünyası’nda ve Batı’da İş Ortaklıkları Tarihi, İstanbul. EMECEN Feridun, (2001), “Doğu Karadeniz’de Âyânlık”, Belleten, LXV/242:193-215. ----- (2005), Doğu Kardeniz’de İki Kıyı Kasabasının Tarihi, BulancakPiraziz, İstanbul.