From Oğuz Kağan to Dede Korkut Symbolic Meaning of the

Yıl 2005, Cilt: 5 Sayı: 5, 37 - 60, 01.05.2005

Ali Duymaz

Öz

In Turkish culture history ceremonies are celebrated in different goal and kinds. There are symbolic meaning worId of toys beside khan toys that are organized every year, necessity toys, toys of first hunting return, giving names to toys, seen different kinds as wedding, victory, pillage and attack toys. One of the most important areas in this world of meaning is idea of world domination and this contain clues of if this domination comes true, how sharing will be done and what its rate will be. Those toys that we find have two prototypes in epic of Oğuz Kağan. They take part as most detailed in Book of Dede Korkut, in this essay; we have studied symbolic meaning of world of toys and especially Turkish sharing model.

Anahtar Kelimeler

Toy, tradition, sharing model, symbolic meaning, Oğuz Kağan, stories of Dede Korkut.

Oğuz Kağan Destanı'ndan Dede Korkut'a Toy Geleneğinin Simgesel Anlamı ve Türk Paylaşım Modeli

Öz

Türk kültür tarihinde karşımıza çıkan toylar, değişik amaç ve şekillerde kutlanan törenlerdir. Her yıl düzenlenen han toyları, hacet için düzenlenen toylar, ilk av dönüşü toyları, ad koyma toyları yanında düğün, zafer, yağma ve akın toyları gibi değişik biçimleri görülen toyların simgesel bir anlam dünyası vardır. Bu anlam dünyası içinde en önemli alanlardan birisi cihan hâkimiyeti ülküsüdür ve bu hâkimiyet gerçekleşirse paylaşımın nasıl ve ne oranda yapılacağıyla ilgili ip uçlan içermesidir. Oğuz Kağan Destanı'nda iki prototipini gördüğümüz bu toylar en aynntılı biçimde Dede Korkut Kitabı'nda yer almaktadır. Bu makalede toyların simgesel anlam dünyası ve özellikle Türklerin paylaşım modeli incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Toy, Gelenek, Paylaşım modeli, Simgesel anlam, Oğuz Kağan, Dede Korkut Hikâyeleri.

Kaynakça

• ARAT, Reşit Rahmeti (1991). Kutadgu Bilig I Metin, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ARAT, Reşit Rahmeti (1998). Kutadgu Bilig II Çeviri, Ankara: Türk
• Tarih Kurumu Yayınları. ATALAY, Besim (1992a). Divanü Lügati’t-Türk Tercümesi I, Ankara, TDK Yayınları.
• ATALAY, Besim (1992b). Divanü Lügati’t-Türk Tercümesi 111, Ankara, TDK Yayınları.
• BANG, W.-G. R. Rahmeti, Oğuz Kağan Destanı, İstanbul 1936,
• Bürhaneddin Basımevi. _ CANSIZ, İsmail (1999). Dede Korkut Hikâyelerine Göre Türklerde Tö- ren Geleneği ve Tören Çeşitleri, Bilig Dergisi, Sayı: 11, Güz, Ankara, 64.
• DUYMAZ, Ali (1999). Dede Korkut Kitabı ’nda Huner ve Erdem Kav- ramları Üzerine, IV. Türk Dünyası Yazarlar Kurultayı 5- 6 Kasım
• Bildiriler, Ankara: İLESAM Yayınları. ERASLAN, Kemal (1976). Manzum Oğuz- -nâme, Türkiyat Mecmuası,
• XVIII, İstanbul, s. 169— 236+VIII. ERGİN, Muharrem (1980). Orhun Abideleri, İstanbul: Boğaziçi Yayınla- rı.
• ERGIN, Muharrem (1988). Oğuz Kağan Destanı ( Tercume-Metin- Sözlük), İstanbul: Hülbe Basım ve Yayın Tic. A. Ş.
• ERGIN, Muharrem (1997) Dede Korkut Kitabı I (Giriş-Metin— Faksimile), Ankara. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• GÖKYAY, Orhan Şaik (2000). Dedem Korkudan Kitabı, İstanbul: Milli
• GÖNÜLLÜ, Ali Rıza (1991). Üliı'ş Adetine Dair Notlar, Türk Dünyası
• Tarih Dergisi, 58, Ekim 1991, 34-36.
• _ _- KARADENIZ ARAŞTIRMALARI -5 İNAN, Abdülkadir (1987). Makaleler ve İncelemeler, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• İNCE, Adnan (1988). Divân Şiirinde Nakil, Türk Dünyası Araştırmaları, , Haziran 1988, 89-96.
• KAFESOĞLU, İbrahim (1986). Türk Milli Kültürü, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• KÖPRÜLÜ, M. Fuat (1986). EdebiyaiAraştirmaiarı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi
• ÖGEL, Bahaeddin (1987). Toy ve Sofra Üzerine, Türk Dünyası Tarih Dergisi, 2, Şubat 1987, 15- 16.
• ÖLMEZ, Zuhal Kargı (1996). Ebulgazi Bahadır Han Şecere- i Terakime
• ( Turkmenlerin Soykütüğü), Ankara: Simurg. ÖZCAN, Abdülkadir (1999). “Türk Devlet Geleneğinde Osmanlı’nın
• Yeri-Ülüş Sisteminden Hakimiyetin Bölünmezliği İlkesine Geçiş ve Karşılaşılan Zorluklar”, İslâmî Araştırmalar, XII (2), Ankara, 113- ÖZGÜDEN'Lİ, Osman (2002). “Ülüş Sisteminden Merkezi Devlete: Sel- çuklu Devlet Telâkkisinin Teşekkülü (1038—1064)”, Türkler, 5. c.,
• Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 249—264. ROUX, Jean Paul (1994). Türklerin ve Moğolların Eski Dini, Türkçesi:
• Aykut Kazancıgil, İstanbul: İşaret Yayınları. SAKAOĞLU, Saim—DUYMAZ, Ali (2003). İslamiyet Öncesi Türk Des- tanları, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• TOGAN, Zeki Velidi (1982). Oğuz Destanı Reşideddı'n Oğuz-nâmesi,
• Tercüme ve Tahlili, İstanbul: Enderun Kitabevi, 2. bs. TURAN, Osman (1978). Türk Cihan Hakimiyeti Mefkuresi Tarihi, İstan- bul: Nakışlar Yayınevi.
• TÜRKDOĞAN, Orhan (2003). Türk Tarihinin Sosyolojisi, İstanbul: IQ
• Kültür Sanat Yayıncılık YILDIZ, Naciye (1995). Manas Destanı (W. Radio)?) ve Kırgız Kültürü ile İlgili Tespit ve Tahliller, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ziya Gökalp (1976). Türk Medeniyet Tarihi, İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.