18. VE 19. YY POLONYA’SINDA SOYLU YAŞANTISI VE KÜLTÜRÜ (ADAM MICKIEWICZ’İN “PAN TADEUSZ”U BAĞLAMINDA)

Yıl 2016, Cilt: 13 Sayı: 51, 129 - 148, 15.09.2016

Seyyal Körpe

Öz

Osmanlı İmparatorluğu’nun Lehistan olarak adlandırdığı Polonya, 1795 yılında komşuları Avusturya, Rusya ve Prusya tarafından iş- gal edilerek Avrupa haritasından tamamen silinmiştir. 1830-1831 yılları arasında Polonya ordusundan bir grup genç subay önderli- ğinde patlak veren Kasım Ayaklanması’nın da başarısızlıkla sonuç- lanmasının ardından ülkede, “büyük göç” olarak adlandırılan bir göç süreci başlamıştır. Çok sayıda asker, subay ve aydın öncelikle Almanya, daha sonra Fransa’ya sığınarak yurdu terk etmiştir. Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Cyprian Kamil Norwid, Zygmunt Krasiński gibi tanınmış Polonyalı şairler de bu göç dalga- sına katılmış yurtseverler arasında yer alır. Polonya’nın bu büyük şairleri yapıtlarında yalnızca anayurt özlemlerini, uluslarının şanlı geçmişlerini dile getirmekle kalmamış, ülkelerinin yazgısını belir- leyen ulusal hataların da altını çizmişlerdir. Polonya’nın ulusal şai- ri Adam Mickiewicz tarafından 1832 - 1834 tarihleri arasında ya- zılmış olan “Pan Tadeusz, czyli Ostatni zajazd na Litwie” (Bay Ta- deusz, ya da Litvanya’daki Son Akın) 19.y.y. Polonya edebiyatının başyapıtları arasında yer almaktadır. Sanatçı, destan türünde ya- zılmış on iki bölümden oluşan yapıtında, sürgün yaşantısı içindey- ken, anayurduna, çocukluk yıllarının geçmiş olduğu Litvanya top- raklarına olan özlemini ve zihnine resmettiği Litvanya doğası ve güzelliklerini yansıtmıştır. Mickiewicz’in bu yapıtında ele aldığı diğer bir konu da 1811 yılı Polonya soylu yaşantısı ve kültürü ol- muştur. “Pan Tadeusz” öncelikle ulusal birliği sağlamak adına, Po- lonya halkına giderek kaybolmakta olan soylu kültürüne ilişkin unsurlara, gelenek ve göreneklere sahip çıkılması gerektiğini anımsatmak amacıyla yazılmıştır. Yapıttan Polonya soylularının zaman geçirme biçimlerine, avcılık geleneğine, yemek düzenine, tüketilen yiyecek ve içecek adlarına ve içeriklerine ilişkin bilgi edinilebilir.

Anahtar Kelimeler

Anahtar sözcükler: Pan Tadeusz, Adam Mickiewicz, Litvanya, soylu, gelenek.

Kaynakça

• AKAN, Kerem, Czeslaw Milosz’un Polonya Edebiyat Tarihi Üzerine Bir İnce- leme, İ.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Te- zi, İstanbul, 1996
• KÖRPE, Seyyal, Leh Edebiyatında Romantizmden Realizme Geçiş “Adam Mic- kiewicz’in Pan Tadeusz Adlı Yapıtı” Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul, 2005
• KÖRPE, Seyyal, Litvanya Diyarından Romantik Bir Köy Efsanesi, İstanbul’da Vefat Eden Polonyalı Milli Şairimiz Adam Mickiewicz 1798-1855 “Türk Dostları Arasında Ölmek” Polonya Başkonsolosluğu Yayını, İstanbul, 2015
• KRAJSKI, Stanislaw, “Pan Tadeusz” na nowo odczytany, Agencja SGK, Varşo- va, 1999