DEFİNECİLİK FOLKLORU

Yıl 2017, Cilt: 14 Sayı: 54, 117 - 133, 15.08.2017

Mehmet Ali Yolcu Hüseyin Karakaya

Öz

Savaş, kıtlık, dinsel çatışmalar gibi birtakım nedenlerle insanlar bir yerden başka bir yere göç ederken değerli eşyalarını ve paralarını yanlarında taşımak tehlikeli olacağı için gömmüşlerdir. Bu değerli eş- yaları gömerken çeşitli şifrelemeler yapmışlar, gömünün etrafına bir- takım işaretler kazımışlar ve definenin yerini hatırlamak için haritalar çizmişlerdir. Çeşitli nedenlerden dolayı geri dönülüp alınamayan bu defineler, yıllar sonra “defineci” adı verilen kişiler tarafından aranma- ya başlanmıştır. Defineciler sadece bu gömülü hazinelerin değil aynı zamanda eski uygarlıklarda bir ölüm geleneği olan mezarlara konulan eşyaların da peşine düşmüşlerdir. Cezai yaptırımlara rağmen uzun yıl- lardan beri kaçak defineciliğin önüne geçilememektedir. Defineciliğin halk arasında yaygınlığı o kadar fazladır ki, hemen hemen her yerle- şim yerinde definecilikle uğraşan kişilerle karşılaşılabilmektedir. Bu yaygınlık, definecilik etrafında çeşitli inanış ve uygulamalar ile birçok halk anlatısının doğmasına yol açmıştır. Bu çalışmada, definecilik ina- nış ve uygulamaları, definecilikle ilgili halk anlatıları folklor açısından değerlendirilmiştir. Çalışmada ayrıca Türk avcı inanış ve uygulamaları ile definecilerin inanış ve uygulamalarının benzerlikler taşıdığı belir- lenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Definecilik, Anlatılar, İnanışlar, Ritüeller, Folklor

Kaynakça

• AÇA, Mehmet (2007). “Güney Sibirya Türklerinde Ava Destancı ve Masalcı Götürme Geleneği”, TÜBAR, 21: 7-16
• BORATAV, Pertev Naili (1973). 100 Soruda Türk Folkloru, İstanbul: Gerçek Yayınları.
• KONYAR, Erkan (2008). “Türkiye’de Definecilik: Eski Eser Yağması”, Top- lumsal Tarih, 185: 2222-27.
• LVOVA, E. L. vd. (2013a). Güney Sibirya Türklerinin Geleneksel Dünya Görüş- leri: Kâinat ve Zaman, Nesneler Dünyası (çev. Metin Ergun). Konya: Kö- men Yayınları.
• LVOVA, E. L. vd. (2013b). Güney Sibirya Türklerinin Geleneksel Dünya Görüş- leri: İnsan ve Toplum (çev. Metin Ergun), Konya: Kömen Yayınları.
• POTAPOV, L. P. (2012). “Altay Türklerinde Avcı İnançları ve Gelenekleri” (çev. Atilla Bağcı), Karadeniz, 15: 179-200.
• RAPPAPORT, Roy A. (2003). “Ritüel”. Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşım- lar, (Ed. Gülin Öğüt Eker vd.), Ankara: Milli Folklor Yayınları, 396-406.
• ŞENESEN, İbrahim. (2016). “Türkiye’deki Define ve Definecilikle İlgili İna- nışlar ve Bu İnanışların Motif Index’e Göre Değerlendirilmesi”, Çukuro- va Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(2): 283.298.
• UYSAL, Ahmet E. (1974). “Türkiye’de Halk Defineciliğinde Folklor Unsurla- rı”. I. Uluslararası Türk Folklor Semineri Bildirileri, Ankara: Başbakanlık Basımevi, 416-424.