“İSTENMEYEN RUMLAR”: ODESSA VE KIRIM’DAN YUNANİSTAN’A GÖÇ HAREKETLERİ, 1919

Yıl 2018, Cilt: 15 Sayı: 57, 103 - 140, 15.03.2018

Gürhan Yellice

Öz

1917 yılında gerçekleşen Ekim Devrimi’nden kısa bir süre sonra Rus- ya’da Bolşevikler ve Çar yanlıları arasında tam üç yıl sürecek olan bir iç savaş patlak verdi. Bolşeviklerin kazanması halinde devrimin tüm dünyaya yayılabileceği endişesini taşıyan savaşın kazananları, bu iç savaşta Çar yanlılarını desteklemek amacıyla 1918 yılı sonunda Rus- ya’nın güneyine, Odessa ve Kırım’a yönelik bir operasyon gerçekleş- tirme kararı aldı. Ağırlıklı olarak Fransız birliklerin dâhil olacağı bu operasyon için ayrıca Yunanistan’dan destek talep edildi. Paris Barış Konferansı’nda İzmir ve Batı Trakya’ya yönelik planları konusunda bu devletin desteğini almak isteyen Yunanistan Başbakanı Venizelos gö- nülsüz de olsa bu teklifi kabul etti. Böylece 1918 yılı sonunda Fransız, 1919 yılı başında ise Yunan birlikleri bölgeye gönderildi. Ancak kısa bir süre sonra operasyon tam bir fiyasko ile sonuçlandı ve bölgedeki birlikler geri çekilmek durumunda kaldı. Yunanistan bu operasyona dâhil olmakla Anadolu’ya yönelik planları konusunda bu devletlerin desteğini almayı başardı; ancak bu karar özellikle bu iki bölgede yo- ğun olarak yaşayan Rum azınlık için felaketle sonuçlanacak bir süre- cin başlangıcı oldu. Yunanistan’ın operasyona dâhil olmasına bir mi- silleme olarak Bolşevikler bölgede yaşayan Rumlara yönelik baskı ve zorunlu göç ettirme siyaseti uygulamaya başladı. 1919 yılı Mart ayın- da başlayan ve Nisan ayı boyunca yoğun bir şekilde devam eden bu göçler, Venizelos’un tam da Paris’te İzmir’in işgali için Büyük Devlet- leri ikna etmek için oldukça yoğun bir mesai harcadığı bir aşamada Yunanistan için büyük bir krize dönüştü. Venizelos bu üç ay boyunca tüm imkânlarını seferber ederek bu göçmenleri Yunanistan dışında başka bir bölgeye, özellikle de İstanbul, Trabzon ve İzmir’e yerleştir- me girişimlerinde bulundu. Bu çalışmanın amacı bu süreçte Venize- los’un bu göçmenlere yönelik nasıl bir siyaset izlediğini ve bu göçlerin Yunanistan’daki etkilerini ortaya koymaktır. Çalışma temelde Yunan Dışişleri Bakanlığı, İngiliz Dışişleri Bakanlığı Arşivi, dönemin Yunan ve İngiliz gazeteleri ve İngilizce kaynaklara dayanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ekim Devrimi, Bolşevikler, Yunanistan, Odessa, Kırım, Göç, İstanbul, Trabzon, İzmir

Kaynakça

• HOBSBAWN, Eric, Kısa 20. Yüzyıl: 1914-1991 Aşırılıklar Çağı, Everest Yay, İstanbul, 2010.
• KAZANCAKIS N. Eleni, Nikos Kazancakis O Asimbibastos, Ekdoseis Eleni Ka- zancakis, Athina 1983.
• KARAKASSONİS Petros G., Istoria tis eis Oukranian kai Krımaian İperpontiou Ekstrateias, Ekdoeseis Pelasgos, Athina, 1934.
• KENEZ, Peter, Civil War in South Russia 1919-1920: The Defeat of the Whites Berkeley, University of California Press, 1977.
• KURT, Yılmaz, Pontus Meselesi, Türkiye Büyük Millet Meclisi Basımevi, An- kara, 1995.
• KONSTANTINOS Papoulidis K. Oi Ellines tis Odissou, Ekdoseis Adelfi Kiriaki- di, Thessaloniki, 1999.
• KONSTANTINOS Nider, I Ekstrateia tis Oukranias (Ianouarios-Maiou 1919)Ekdoseis Kedros, Athina 2015
• LENIN I. Viladimir, Apanta, Tomos 50 Grammata Oktokbrios 1917-Iounis 1919, Ekdoseis Sinhroni Epohi, Athina, 2009.
• LEON George B., Greece and the Great Powers, 1914-1917, Thessaloniki: Institute for Balkan Studies, 1974.