ÇAR I. ALEKSANDR DÖNEMİNDE RUSYA’NIN AZERBAYCAN’DA İŞGALCİLİK SİYASETİ

Yıl 2018, Cilt: 15 Sayı: 59, 48 - 82, 15.09.2018

Ramin Sadıgov

Öz

Çar I. Petro’dan (1672-1725) bu yana sıcak denizlere inmeyi dış poli- tikasının başlıca hedefi olarak belirleyen Rusya, bunun için öncelikle Güney Kafkasya’ya sahip olmak gerektiğinin farkındaydı. Fakat karşı- sında bölgenin belli alanlarına hakim Osmanlı ve İran gibi güçlü rakip- leri vardı. Buna rağmen I. Petro’nun başlattığı güneye inme politikası ondan sonraki çarların da asıl hedefi olmuş, aradan yüz yıl geçmeden Güney Kafkasya’nın tamamı Rusya’nın hakimiyetine girmiştir. Coğrafi yerleşimine göre Güney Kafkasya’da bulunan Azerbaycan, Çar I. Alek- sandr döneminde işgal edilmiştir. Bu yüzden bu çalışmada Çarlık Rus- ya’sının Azerbaycan’daki işgalcilik faaliyetleri ve bunun sonucunda meydana gelen Rus-İran çatışmaları, dönemin Rus kaynaklarına da- yanılarak değerlendirilmiştir. Dolayısıyla yayınlanmış arşiv vesikaları, hatıralar, gezi notları ve tarih kitaplarında anlatılanların, Rus siyase- tinin özelde Azerbaycan hanlıklarına, genelde ise Güney Kafkasya’ya bakışının öğrenilmesi açısından önem arz ettiğini düşünmekteyiz.

Anahtar Kelimeler

I. Aleksandr, Azerbaycan, Çarlık Rusyası, İran, Osmanlı.

Kaynakça

• Azerbaycan Tarihi (1964). Cilt 2, Bakı: Azerbaycan SSR Elmler Akademiyası Neşriyatı.
• Azerbaycan Tarihi (2007). Cilt 4, Bakı: Elm Neşriyyatı.
• BABAZADE Elgün (2012). Gence Hanlığının Tarihinden, Bakı: Şerg-Gerb Neşriyatı.
• BAYRAMOVA Naile (2009). Şamahı Hanlığı, Bakı: Tehsil Neşriyyatı. ELİYARLI Süleyman (2009). Azerbaycan Tarihi: Uzag Keçmişden 1870’ci İle Geder, Bakı: Çırag Neşriyyatı.
• ESEDOV Firudin- Kerimova Sevil (1993). Çarizmi Azerbaycan’a Getirenler,Bakı: Gençlik Neşriyyatı.
• FADEEV Anatoliy (1960). Rossia İ Kavkaz: Pervoy Treti XIX vek, Moskva: İzdatelstvo Akademia Nauk SSSR.
• GARAYEV Elçin (2010). İrevan Hanlığı (1747-1828), Bakı: Avrupa Yayınları. GULİYEV Telman (2010). Rusya’nın Azerbaycan Siyaseti (1801-1813), Mar- mara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul (Yayın- lanmamış Yüksek Lisans Tezi)
• İBRAGİMBEYLİ Hadji Murat (1969). Rossiya İ Azerbaidjan v Pervoy Treti XIX Veka, Moskva: İzdatelstvo Nauka.