KIRIM SORUNUNDAN DONBAS SAVAŞINA RUSYA-UKRAYNA UZLAŞMAZLIĞI

Yıl 2018, Cilt: 15 Sayı: 59, 137 - 168, 15.09.2018

Halit Uyanıker

Öz

Tarih boyunca stratejik ve jeopolitik önemiyle Avrasya’nın en önemli coğrafyalarının başında gelen Ukrayna toprakları, kendi tarihinin en kritik dönemeçleri olan Turuncu Devrim ve Maydan olaylarıyla birlik- te başlayan ‘Avrupalılık’ için protesto gösterilerine sahne olmuştur. Bu sürecin en büyük problemlerinden ilki; Rusya’nın Kırım’a müdaha- lesi olmuş ve bu gelişmenin arkasında yatan etkenlerin neler olduğu ise bu araştırma üzerinden tartışılmıştır. Ayrıca Rusya’nın Kırım’ı il- hakı ve Donbas çatışmalarındaki Rus yanlısı ayrılıkçılara yaptığı iddia edilen askeri destekle birlikte uluslararası bir krize dönüşen haliha- zırdaki olaylara bakıldığında, kaotik boyutu daha güçlü görebilmek mümkündür. Ancak Moskova-Kiev hattında yaşanan gerilimlerin, SSCB’nin dağılması ve akabinde Ukrayna Parlamentosu’nun 24 Ağus- tos 1991 tarihinde bağımsızlık kararı almasıyla birlikte başladığı ger- çeğini göz ardı etmemek gerekir. Çok yakın bir zamanda gerçekleşen Rusya’nın Kırım’ı ilhakı, imzaladığı en az 4 ayrı yükümlülüğü yerine getirmemesiyle ve Batılı güçlerin sadece kısmi ekonomik yaptırımlar- da bulunması, ‘‘Hukuk ve Egemenlik’’ kavramının sorgulanmasının aciliyetini ortaya koyması bakımından önemlidir. Ukrayna’nın, ege- menliğini sağlama almak için Hukuka ve Ahde vefa ilkesine güvenerek nükleer silahlarını ve türevlerini teslim etmesi , egemenliğini koru- mak yerine belki de savunmasız kaldığı için topraklarından olması ‘‘Güç ve Hukuk’’ kavramlarını sorgulatmasından dolayı isabetli bir ya- kın zaman belirgesidir. Araştırmanın amacı; Rusya’nın taraf olduğu uluslararası antlaşmaların yükümlülükleri doğrultusunda, tamamen aykırı olarak Ukrayna toprağını işgalini; egemenlik ve toprak bütün- lüğünü ihlal etmesinin arka planında neler olduğu, NATO ve AB’nin genişlemesiyle; sınırlarına dayanıldıkça algıladığı tehdidi yaşamsal- laştıran Rusya’nın, değişen dış politikasına hangi faktörlerin yol açtı- ğını ve son olarak Ukrayna’nın, bir taraftan Rusya ile AB arasında böl- gesel bir kısır döngüde, diğer taraftan Rusya ile Batı arasında küresel bir kıskacın açmazında kalmasının tahrip edici etkilerini açıklayabil- mektir.

Anahtar Kelimeler

Rusya Ukrayna Uzlaşmazlığı, Turuncu Devrim, Maydan Olayları, Kırım Sorunu, Donbas Çatışmaları.

Kaynakça

• ABDULLAHZADE Cavid (2014).‘‘Self Determinasyon ve Ayrılma Açısından Kırım Sorunu”. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Sayı:19.
• AKHMETOV, Rinat L., Center for The National Interest, (Erişim) https://cftni.org/team-member/rinat-leonidovich-akhmetov/ (3 Şubat 2017).
• AKMAN Halil (2014) ‘‘Kırım-Sivastopol Üssü ve Karadeniz Rus Filosunun Paylaşım Sorunu’’, Turkish Studies, Cilt: 9 (1): 11.
• BABİŞ, Ahmet G., ‘‘Ukrayna’da “Maidan” Kime Kalacak?’’ Uluslararası İlişki- ler ve Stratejik Analizler Merkezi, (Erişim) http://www.turksam. org/tr/makale-detay/967-ukrayna-da-%25C5%2593maidan-kime-kal acak (6 Nisan 2017).
• BİLENER Tolga (2007). ‘‘Ukrayna Dış Politikasını Etkileyen Unsurlar’’, Ka- radeniz Araştırmaları, Sayı: 13.
• BİLENER Tolga (2004) ‘‘Ulus-Devlet Olma Sürecinde Ukrayna’’, Değişen Dünyada Rusya ve Ukrayna, der.Erhan Büyükakıncı, Ankara: Phoenix Yayınları,
• BÜYÜKAKINCI Erhan (2004) ‘‘Bağımsızlık Sürecinde Rusya-Ukrayna İlişki- leri’’, Değişen Dünyada Rusya ve Ukrayna, Der.Erhan Büyükakıncı, An- kara: Phoenix Yayınları,
• ÇİMEN, Ayşegül (3 Mart 2014).‘‘Avrupa’ya Can Feda mı?’’, Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı, (Erişim) https://www.setav.org/avr upaya-can-feda-mi/ (29 Nisan 2017).
• DERGAÇEV, Vladimir ve KRİLLOV, Dmitri., (20 Mayıs 2015). ‘‘Proyekt ‘No- vorossiya’ Zakrıt’’, Gazeta.ru, (Erişim) https://m.gazeta.ru/politi cs/2015/05/19_a_6694441.shtml (16 Mayıs 2017).
• DERMAN Giray, S. ve ONGAROVA, Yerkinay (2014), ‘‘Ukrayna'da Siyasi Kriz’’, Karadeniz Araştırmaları, Sayı: 42.
• DİLEK Mehmet, S. (2015) ‘‘Rusya Federasyonu'nun Kırım Hamlesine Anali- tik Bakış’’, Turkish Studies, Sayı: 14.