Öz
Bu makalede, Azerbaycan Türkçesinde hayvanların fizyolojisine (yaşına ve cinsine) göre adlandırılması üzerinde durulmaktadır. Hayvanlarla ilgili terimler anlambilim yönleri itibariyle diğer kelimelerden yapı ve anlam bakımından ayrılmaktadır. Dilimizde hayvanların yaşları ve cinslerine göre adlandırılması göz önüne alındığında, bu kelimelerin çoğunlukla insanların günlük hayatlarında kendilerine yardımcı olan hayvanlara verdiği adlardan oluştuğu açıkça görülecektir. Onlara bu adların verilmesi de hayvanların insan- lar için yaşamın ayrılmaz bir parçası olmasından kaynaklanmaktadır. Bu makalede, Azerbaycan Türkçesinin yazılı kaynaklarında, ağızların- da ve Türklükle ilgili belgelerde hayvanların yaşlarına ve cinslerine göre isimlendirilmeleri örneklerle gösterilmiştir. Aynı zamanda hayvan isimlerinin mecazî karakter kazanması ile birlikte bu sözlerin en eski çağlardan beri bazı insanları canlı biçimde karakterize etmek için imgesel olarak kullanıldığına ve bunlarla ilgili yığınla deyimler oluşturulduğuna işaret edilmektedir. Her halkın kendine ait insaniçin- cilik (antroposentrizm) yönünden mecazileşme (metaforizm) gay- esiyle seçmiş olduğu hayvansal (zoonim) adlar kendi dilinde beşeri nitelikleri, fizikî güzelliği, aklî yetenekleri ile birlikte toplumsal bir çok ögenin oluşup gelişmesine de katkı sunmuştur. Bu mecazileşmede rastlanan hayvan isimlerinin de belirli kısımları yaş ve onların cinsiyle ilgili olanlardır. Bazı atasözlerimizde cins farkını bildiren kelimeler birbiriyle mecazî anlamlar oluşturmaktadır. Dilimizde yaşı bildiren kelimelerin sayısı ve mecazî anlamlar yüklenmesi cins farkını bildiren sözlere göre daha fazladır. Anlamında cins ve yaşla ilgili belirtileri olan bu terimler, atasözlerinde tamamen mecazî bir ilişkiye girerek deyimler ve atasözlerinin anlamının temeli olarak kendini gösteriyor.
Anahtar Kelimeler
Azerbaycan Türkçesi Hayvanlarla ilgili Terimler Hayvanların Adlandırılması Hayvanlarla İlgili Söz Varlığı
Kaynakça
- KAŞĞARİ Mahmut (1992). Dîvânu Lûgati’t-Türk, Çev: Besim Atalay, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- KAŞĞARİ Mahmud (2006). Divanü-Lüğat-it Türk (Haz: Ramiz Əskər), Bakı: Ozan.
- MƏHƏRRƏMLİ Qulu - İSMAYILOV Rafiq (2015). Azərbaycan Dilinin Frazeo- logiya Lüğəti, Bakı: Altun Kitab.
- МЕМЕТОВ А. О. (1980). Терминах Родства В Крымско-Татарском Языке
- // Сов. Тюркология, № 6. (=MEMETOV A. O. (1980). Terminah Rodstva V Krımsko-Tatarskom Yazıke // Sov. Türkologiya, VI (6).).
- ÖGEL Bahaeddin (2010). Türk Mitolojisi, C I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Aralık 2018 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2018 Cilt: 15 Sayı: 60 |
