DERLEME SÖZLÜĞÜNE BİR KATKI: KIYIDA KULAKTA

Yıl 2018, Cilt: 15 Sayı: 60, 201 - 205, 15.12.2018

Emrah Bozok

Öz

Tarih boyunca Türk kimliği, gerek boy teşkilatlanması gerek yaşantı biçimi sebebiyle bir çatı altında birden çok boyu barındırmıştır. Boy mensupları kendilerine özgü seslendirme ve biçimlendirmeleriyle Türk dilinin söz varlığına her zaman katkı sağlamıştır. Tarihi söz var- lığında yer alan ancak günümüz ölçünlü Türkiye Türkçesinde kulla- nımdan kalkmış çoğu sözcüğü, ağızlarda görebilmek mümkündür. Derleme Sözlüğünün Anadolu insanının anadilindeki sözcüklerin veya halkın Türkçeleştirerek günlük dilde kullandığı sözcüklerin tümünü içermesi ise imkânsızdır. Çünkü derleme dediğimiz kavram bir süreç işidir. Zamanla eldeki verilere yenileri eklenecektir. Samsun ağzı da derleme çalışmaları açısından zor bir dil sahasıdır. Gerek merkez ko- numu gerek tarihi, sosyal ve siyasi sebeplerden çok sayıda göç olayı yaşamış ve bu nedenle demografik yapısı karışık bir hali arz etmekte- dir. Burada yaşayan Türkçe söz varlığının tespiti de bu ölçüde zor ol- maktadır. Çalışmaya konu olan ve Samsun ilinin Çarşamba ilçesi ağ- zında tespit edilen kıyıda kulakta ifadesinin Türk dilinin tarihi kay- naklarına da gidilerek benzer dil mantığı ile oluşturulmuş şekillerinin de varlığına değinilmiştir. Bu çalışmada Samsun ili Çarşamba ilçesi ağzında kullanılan kıyıda kulakta ikilemesinin dillik ölçütler çerçeve- sinde tespiti yapılıp Derleme Sözlüğünde yer alması teklif edilmekte- dir.

Anahtar Kelimeler

İkileme, kıyı kulak, Ağız, Derleme.

Kaynakça

• BOZOK Emrah (2017). “Yazıtlarda Geçen ıda taşda ifadesinin Türkiye Türk- çesinde ve Ağızlardaki Karşılıkları”, IX. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu, İnönü Üniversitesi, 2-4 Kasım, Malatya.
• DS: Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü (1993). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ERDEM Mehmet Dursun (2006). “Samsun Ağızları”, Geçmişten Geleceğe Samsun Sempozyumu, Haz.: Doç. Dr. Cevdet Yılmaz, Samsun: Samsun Büyükşehir Belediyesi adına Otak Form-Ofset: 637- 642.
• TAVKUL Ufuk (2000). Karaçay-Malkar Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TS: Türkçe Sözlük (2011). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TTS: XII. Yüzyıldan Beri Türkiye Türkçesiyle Yazılmış Kitaplardan Toplanan Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü (1996). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayın- ları.