TÜRK-SOVYET KÜLTÜREL İLİŞKİLERİNDE MUHSİN ERTUĞRUL

Yıl 2019, Cilt: 16 Sayı: 61, 66 - 77, 15.03.2019

Oğuz Erdur

Öz

1920’lerde İngiltere, Fransa ve İtalya gibi ortak düşman olan Batı Avrupa devletlerine karşı ittifak yapan Türkiye Cumhuriyeti ve Sovyet Rusya arasında siyasi, askeri, ekonomik ve kültürel ilişkiler kurulmuştur. Sovyet teşkilatı VOKS’un büyük rol oynadığı Türk-Sovyet kültürel ilişkileri, II. Dünya Savaşı’nın başlarına kadar yoğun bir şekilde devam etmiştir. Sinema, tiyatro, müzik, resim gibi alanlarda sanatçı değişimleri, konser ve sergi gibi etkinlikler gerçekleştirilmiştir. Türk tiyatrocu ve oyuncu Muhsin Ertuğrul, bu dönemde Sovyetleri ziyaret ederek oradaki sanatı yerinde gözlemlemiş, filmler çekmiş ve Stanislavski, Meyerhold ve Eisenstein gibi önemli Sovyet sanatçılarıyla birlikte çalışmıştır. Türkiye’ye döndüğü zaman Gogol’un Evlilik ve Müfettiş, Tolstoy’un Anna Karenina, Dostoyevski’nin Budala, Karamazov Kardeşler ve Suç ve Ceza adlı Rus klasiklerini sahnelemiştir. Ertuğrul’un bu faaliyetleri, zaman zaman komünizmi Türkiye’de sanat faaliyetleriyle aşılamakta olduğu iddialarını ortaya çıkarmış olsa da, o bu iddiaları reddetmiştir. Sovyet sanatını en üst seviye olarak belirten ve Sovyet sanatından etkilenen Ertuğrul, Türk sineması ve tiyatrosunun gelişmesinde, Sovyetlerde geçirdiği yıllardaki tecrübelerinden faydalanarak kilit rol oynamıştır.

Anahtar Kelimeler

Muhsin Ertuğrul, Sovyet Rusya, VOKS, Tiyatro, Sinema.

Kaynakça

• ACAR, Salih (2014). “Sovyet Sessiz Sinema Tarihinde Ekim Devrimi”. Rusya’da Eylemin Sanatla Buluşması: Edebiyatta ve Sinemada Devrim. (ed. Gamze Öksüz). İstanbul: Çeviribilim Yayınları.
• ALAGÖZ, Çağrı (2012). “Sovyetlerde Propaganda Aracı Olarak Sinema”. Uluslararası Kafkasya Kongresi Bildiriler Kitabı. (ed. Hasret Çomak-Arda Ercan vd,). Kocaeli: 238- 249.
• AVRUTİNA, Apollinaria (2015). “Sovyet Rus Edebiyatı Sürecinde Atatürk İmgesi”. Gazi Türkiyat. 16: 187-194.
• BEHRAMOĞLU, Ataol (2012). Rus Edebiyatı Yazıları (XIX. ve XX. Yüzyıllar). İstanbul: Tekin Yayınevi.
• BENHÜR, Çağatay (2008a). “1920’li Yıllarda Türk-Sovyet İlişkileri: Kronolojik Bir Çalışma”.Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 24: 285-298.
• BENHÜR, Çağatay (2008b). Stalin Dönemi Türk-Rus İlişkileri (1924-1953). Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• ÇELİK, Ayşegül (2013). Ölmeyi Bilen Adam Muhsin Ertuğrul. İstanbul: Can Yayınları.